Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, nhiều nhà tu hành là người nước ngoài đang sinh sống và hoạt động tại Việt Nam với mong muốn thực hiện lễ nghi và giảng đạo theo đúng đức tin tôn giáo của mình. Pháp luật Việt Nam có quy định cụ thể về quyền giảng đạo của các nhà tu hành nước ngoài tại cơ sở tôn giáo hợp pháp. Tuy nhiên, để thực hiện quyền này, họ cũng phải tuân thủ những nghĩa vụ nhất định theo quy định của Luật Tín ngưỡng, tôn giáo hiện hành.
1. Nhà tu hành là người nước ngoài có được giảng đạo tại cơ sở tôn giáo ở Việt Nam không?
Khoản 3 Điều 8 Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016 quy định như sau:
Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016
Điều 8. Quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của người nước ngoài cư trú hợp pháp tại Việt Nam
...
3. Chức sắc, nhà tu hành là người nước ngoài cư trú hợp pháp tại Việt Nam được giảng đạo tại cơ sở tôn giáo hoặc địa điểm hợp pháp khác ở Việt Nam.
...
Bên cạnh đó, khoản 4 Điều 6 của cùng luật cũng xác định quyền giảng đạo của nhà tu hành nói chung:
Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016
Điều 6. Quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của mọi người
...
4. Chức sắc, chức việc, nhà tu hành có quyền thực hiện lễ nghi tôn giáo, giảng đạo, truyền đạo tại cơ sở tôn giáo hoặc địa điểm hợp pháp khác.
...
Từ các quy định trên có thể thấy, pháp luật Việt Nam không phân biệt quốc tịch khi công nhận quyền giảng đạo của nhà tu hành, miễn là người đó cư trú hợp pháp tại Việt Nam. Việc giảng đạo phải diễn ra tại cơ sở tôn giáo hoặc địa điểm hợp pháp khác, tức là những nơi đã được Nhà nước cho phép hoạt động tôn giáo công khai.
Thế nhưng, hoạt động này phải đảm bảo không vi phạm trật tự xã hội, an ninh quốc gia hay lợi dụng tôn giáo để trục lợi hoặc tuyên truyền trái pháp luật. Cơ sở tôn giáo tiếp nhận nhà tu hành nước ngoài cũng cần đảm bảo đủ điều kiện pháp lý và thông báo với cơ quan chức năng nếu hoạt động có tính chất tổ chức thường xuyên, quy mô lớn.
Tình huống giả định
Cha Michele Benedetti, một nhà tu hành quốc tịch Ý, cư trú hợp pháp tại TP. Hồ Chí Minh theo diện thị thực dài hạn tôn giáo, được Tổng Giáo phận Sài Gòn mời giảng đạo tại Nhà thờ Thánh Giuse thuộc Quận 5. Các buổi giảng của ông diễn ra định kỳ vào mỗi cuối tuần và thu hút cộng đồng tín hữu Công giáo người Việt và một số người nước ngoài đang sinh sống tại địa phương.
Trong quá trình hoạt động, cha Benedetti chỉ giảng dạy giáo lý tôn giáo theo đúng nội dung được Giáo hội phê duyệt, không có yếu tố gây tranh cãi hay tác động xã hội tiêu cực. Các buổi giảng được tổ chức trong khuôn viên nhà thờ – một địa điểm đã được công nhận là cơ sở tôn giáo hợp pháp.
Khi nhận được phản ánh từ một cá nhân nghi ngờ về tính hợp pháp của hoạt động trên, Ủy ban Nhân dân Quận 5 phối hợp cùng Ban Tôn giáo TP. Hồ Chí Minh tiến hành kiểm tra và xác nhận: Cha Michele Benedetti cư trú hợp pháp tại Việt Nam và việc giảng đạo của ông tại Nhà thờ Thánh Giuse hoàn toàn phù hợp với quy định pháp luật theo Điều 8 Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nhà tu hành là người nước ngoài phải tuân thủ nghĩa vụ gì khi giảng đạo tại Việt Nam?
Điều 9 Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016 quy định như sau:
Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016
Điều 9. Nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân trong thực hiện quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo
1. Tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động tín ngưỡng, hoạt động tôn giáo phải tuân thủ Hiến pháp, Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan.
2. Chức sắc, chức việc, nhà tu hành, người đại diện, ban quản lý cơ sở tín ngưỡng có trách nhiệm hướng dẫn tín đồ, người tham gia hoạt động tín ngưỡng, hoạt động tôn giáo thực hiện hoạt động tín ngưỡng, hoạt động tôn giáo đúng quy định của pháp luật.
Như vậy, quyền giảng đạo của nhà tu hành người nước ngoài đi kèm với trách nhiệm tuân thủ nghiêm ngặt pháp luật Việt Nam, bao gồm cả các quy định về an ninh, trật tự, quản lý hoạt động tôn giáo và nội dung truyền đạt. Họ không được lợi dụng tôn giáo để xuyên tạc, tuyên truyền trái phép, kích động chia rẽ dân tộc, gây mất đoàn kết tôn giáo hoặc ảnh hưởng tiêu cực đến cộng đồng.
Ngoài ra, trách nhiệm của nhà tu hành không chỉ là "không vi phạm", mà còn phải chủ động hướng dẫn tín đồ thực hiện đúng đường lối, giáo luật và đồng thời tuân thủ pháp luật Việt Nam. Việc tổ chức các buổi giảng đạo có yếu tố công cộng, đông người nước ngoài tham gia cũng cần thông báo hoặc đăng ký với cơ quan chức năng trong một số trường hợp cụ thể.
Tình huống giả định
Sư thầy Kim Dae-Seok, quốc tịch Hàn Quốc, hiện cư trú hợp pháp tại Việt Nam và được Giáo hội Phật giáo Việt Nam mời tham gia giảng pháp tại một ngôi chùa lớn ở tỉnh Quảng Nam trong thời gian 6 tháng. Trong các buổi thuyết giảng, thầy Kim sử dụng tiếng Hàn có phiên dịch sang tiếng Việt, nội dung chủ yếu xoay quanh giáo lý nhà Phật và những bài học về nhân ái, lòng từ bi và đạo hiếu.
Tuy nhiên, trong một buổi giảng, do sơ suất trong việc kiểm soát phiên dịch, một phần nội dung bị hiểu sai theo hướng phê phán chính sách xã hội, gây hiểu lầm và lan truyền trên mạng xã hội với bình luận tiêu cực. Cơ quan quản lý nhà nước về tôn giáo tại tỉnh đã mời sư thầy và ban tổ chức làm việc để xác minh sự việc.
Qua kiểm tra, cơ quan chức năng xác định sư thầy Kim Dae-Seok không cố tình tuyên truyền trái phép, nhưng đã thiếu giám sát nội dung chuyển ngữ. Tổ chức mời thầy giảng đạo được nhắc nhở tăng cường phối hợp kiểm soát nội dung, còn thầy Kim được yêu cầu chấn chỉnh, thực hiện đúng trách nhiệm hướng dẫn tôn giáo theo quy định tại Điều 9 Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016, đồng thời cam kết tuân thủ đầy đủ pháp luật Việt Nam trong các buổi thuyết giảng tiếp theo.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Nhà tu hành là người nước ngoài cư trú hợp pháp tại Việt Nam được pháp luật cho phép giảng đạo tại cơ sở tôn giáo hoặc địa điểm hợp pháp khác. Tuy nhiên, khi thực hiện quyền này, họ phải tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật Việt Nam về tín ngưỡng, tôn giáo, đồng thời có trách nhiệm hướng dẫn tín đồ thực hiện đúng pháp luật trong mọi hoạt động tôn giáo.
