Trong hoạt động kinh doanh, việc bảo vệ thông tin nội bộ đóng vai trò then chốt trong việc giữ gìn lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp. Một trong những hành vi bị cấm là tiết lộ bí mật kinh doanh – hành vi được pháp luật quy định và phân biệt rõ ràng với các dạng vi phạm khác. Đối với những trường hợp tiết lộ bí mật kinh doanh trái phép mà không được sự đồng ý của chủ sở hữu, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính.
1. Hành vi tiết lộ bí mật kinh doanh được hiểu là gì?
Khoản 23 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 quy định như sau:
Điều 4. Giải thích từ ngữ
...
23. Bí mật kinh doanh là thông tin thu được từ hoạt động đầu tư tài chính, trí tuệ, chưa được bộc lộ và có khả năng sử dụng trong kinh doanh....
Theo quy định trên, bí mật kinh doanh là những thông tin không được công bố rộng rãi, có giá trị thực tiễn trong hoạt động thương mại, và được hình thành từ sự đầu tư về tài chính, công sức, chất xám của doanh nghiệp hoặc cá nhân. Những thông tin này có thể bao gồm công thức chế biến, quy trình sản xuất, bản thiết kế kỹ thuật, danh sách khách hàng, chiến lược tiếp thị, giá cả nội bộ, các hợp đồng chưa công bố… và được doanh nghiệp bảo vệ bằng các biện pháp bảo mật hợp lý.
Hành vi tiết lộ bí mật kinh doanh được hiểu là việc làm rò rỉ, chia sẻ, công khai hoặc sử dụng trái phép những thông tin thuộc nhóm bí mật kinh doanh, mà không có sự đồng ý hoặc ủy quyền của chủ sở hữu thông tin. Đặc biệt, nếu hành vi này gây thiệt hại hoặc mang lại lợi ích cho bên thứ ba, nó sẽ bị coi là vi phạm quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực cạnh tranh.
Việc tiết lộ bí mật kinh doanh không chỉ bao gồm các hành động cố ý như sao chép, chuyển giao cho đối thủ mà còn bao gồm cả việc để lộ thông tin do sơ suất, như gửi nhầm email chứa dữ liệu nội bộ hoặc bị hack hệ thống. Dù vô tình hay cố ý, nếu không có sự đồng ý từ người nắm giữ thông tin, hành vi này vẫn có thể bị xử lý theo quy định pháp luật về hành chính và dân sự.
Tình huống giả định
Công ty TNHH Dược Mỹ phẩm Thiên Thảo chuyên sản xuất các dòng serum dưỡng da từ thảo dược thiên nhiên, với công thức độc quyền đã được nghiên cứu và phát triển suốt nhiều năm. Trong thời gian làm việc tại công ty, bà Lê Ngọc Trân – nhân viên phòng nghiên cứu – được tiếp cận với tài liệu nội bộ chứa công thức chiết xuất và tỷ lệ pha trộn sản phẩm.
Sau khi nghỉ việc, bà Trân chuyển sang làm việc cho một doanh nghiệp đối thủ và đã cung cấp lại toàn bộ công thức mà mình từng sao chép ra từ Thiên Thảo. Chỉ vài tháng sau, doanh nghiệp mới tung ra thị trường sản phẩm có thành phần và hiệu quả gần như giống hệt sản phẩm của Thiên Thảo, khiến doanh thu của công ty này sụt giảm nghiêm trọng.
Phát hiện sự việc, Công ty Thiên Thảo thu thập tài liệu chứng minh hành vi vi phạm và gửi đơn đến Cục Quản lý cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng. Qua xác minh, cơ quan chức năng xác định bà Trân đã tiết lộ bí mật kinh doanh mà không có sự cho phép của chủ sở hữu thông tin. Bà Trân bị xử phạt hành chính và phía công ty sử dụng thông tin trái phép cũng bị buộc thu hồi sản phẩm vi phạm.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Tiết lộ bí mật kinh doanh trái phép có thể bị xử phạt bao nhiêu tiền?
Điều 16 Nghị định 75/2019/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 16. Hành vi xâm phạm thông tin bí mật trong kinh doanh
1. Phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
a) Tiếp cận, thu thập thông tin bí mật trong kinh doanh bằng cách chống lại các biện pháp bảo mật của người sở hữu thông tin đó;
b) Tiết lộ, sử dụng thông tin bí mật trong kinh doanh mà không được phép của chủ sở hữu thông tin đó.2. Hình thức xử phạt bổ sung:
a) Tịch thu tang vật, phương tiện được sử dụng để vi phạm hành chính về cạnh tranh;
b) Tịch thu khoản lợi nhuận thu được từ việc thực hiện hành vi vi phạm.
Căn cứ quy định trên, khi một cá nhân hoặc tổ chức tiết lộ hoặc sử dụng trái phép thông tin bí mật trong kinh doanh mà không có sự đồng ý từ chủ sở hữu, hành vi đó có thể bị xử lý nghiêm khắc về mặt hành chính. Mức phạt tiền áp dụng với tổ chức là từ 200 đến 300 triệu đồng. Nếu người vi phạm là cá nhân, mức phạt sẽ bằng một phần hai, tức tối đa 150 triệu đồng cho cùng hành vi.
Bên cạnh việc bị phạt tiền, cơ quan có thẩm quyền còn có thể áp dụng các hình thức xử phạt bổ sung, như tịch thu tang vật, phương tiện (thiết bị lưu trữ, máy chủ, email nội bộ…) hoặc thu hồi lợi nhuận thu được từ hành vi vi phạm. Đây là biện pháp nhằm loại bỏ yếu tố lợi ích kinh tế bất hợp pháp, đồng thời răn đe những cá nhân, tổ chức khác có ý định xâm phạm bí mật kinh doanh.
Hành vi tiết lộ bí mật kinh doanh có thể xảy ra dưới nhiều hình thức như: đánh cắp dữ liệu, tiết lộ hợp đồng chưa công bố, chia sẻ tài liệu kỹ thuật nội bộ, bán thông tin khách hàng… Dù xảy ra do cố ý hay do bất cẩn, nếu không có sự đồng ý của chủ sở hữu, người thực hiện vẫn có thể bị xử lý.
Tình huống giả định
Công ty TNHH Phần mềm Logic Việt là đơn vị đang phát triển hệ thống quản trị doanh nghiệp ERP tích hợp AI, được coi là dự án chiến lược trong năm 2025. Một nhân viên cũ tên Nguyễn Thành Trung – trước khi nghỉ việc – đã sao chép trái phép mã nguồn và toàn bộ bản thiết kế phần mềm. Sau đó, Trung chuyển dữ liệu này cho Công ty CP Giải pháp Bạch Hổ, một đối thủ cạnh tranh trong cùng lĩnh vực.
Công ty Bạch Hổ nhanh chóng chỉnh sửa và phát hành sản phẩm phần mềm mới có cấu trúc gần giống với sản phẩm gốc, gây ảnh hưởng lớn đến kế hoạch ra mắt của Logic Việt. Sau khi phát hiện sự trùng lặp đáng ngờ và điều tra nội bộ, Logic Việt nộp đơn tố cáo lên Cục Quản lý cạnh tranh.
Kết quả xác minh cho thấy: Nguyễn Thành Trung đã tiết lộ bí mật kinh doanh trái phép, còn Công ty Bạch Hổ biết rõ thông tin do đánh cắp nhưng vẫn cố ý sử dụng. Cơ quan chức năng ra quyết định xử phạt:
– Nguyễn Thành Trung bị phạt hành chính 150 triệu đồng và bị tịch thu thiết bị lưu trữ dữ liệu.
– Công ty Bạch Hổ bị xử phạt 300 triệu đồng, buộc thu hồi sản phẩm phần mềm vi phạm và bị tịch thu khoản lợi nhuận thu được từ việc phát hành phần mềm sao chép.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Hành vi tiết lộ bí mật kinh doanh được pháp luật xác định rõ ràng và có chế tài xử lý cụ thể. Đây là hành vi tiết lộ hoặc sử dụng trái phép thông tin có giá trị thương mại mà không có sự đồng ý của chủ sở hữu. Trong trường hợp vi phạm, cá nhân hoặc tổ chức có thể bị xử phạt bằng tiền, bị tịch thu tang vật và khoản lợi nhuận có được từ hành vi vi phạm.
