Trong hoạt động xét xử hình sự, không phải phiên tòa nào cũng có thể diễn ra đúng lịch như dự kiến ban đầu. Thực tế, có nhiều tình huống khiến Tòa án buộc phải ra quyết định hoãn phiên tòa sơ thẩm trong thời hạn luật định. Một trong những nguyên nhân phổ biến là vắng mặt Kiểm sát viên – người đóng vai trò thực hành quyền công tố tại phiên tòa.
1. Thời hạn hoãn phiên tòa hình sự sơ thẩm là bao lâu?
Khoản 2 Điều 297 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 297. Hoãn phiên tòa
...
2. Thời hạn hoãn phiên tòa sơ thẩm không được quá 30 ngày kể từ ngày ra quyết định hoãn phiên tòa.
Theo quy định này, pháp luật đặt ra giới hạn rõ ràng về mặt thời gian trong trường hợp phải hoãn phiên tòa hình sự sơ thẩm. Cụ thể, khi Tòa án ra quyết định hoãn phiên, thì việc mở lại phiên tòa phải được thực hiện trong vòng tối đa 30 ngày kể từ ngày ký quyết định. Mặc dù luật không giới hạn số lần hoãn phiên tòa, nhưng mỗi lần hoãn đều phải đáp ứng các điều kiện cụ thể như: cần thu thập thêm chứng cứ, cần giám định lại, định giá lại tài sản, hoặc có sự thay đổi trong thành phần tham gia tố tụng.
Việc quy định thời hạn 30 ngày nhằm bảo đảm vụ án được giải quyết trong thời gian hợp lý, tránh tình trạng kéo dài tố tụng, đồng thời vẫn tạo điều kiện cho Tòa án bổ sung đầy đủ các yếu tố cần thiết phục vụ cho việc xét xử khách quan, toàn diện.
Tình huống giả định
Ngày 10/3/2025, Tòa án nhân dân huyện Lệ Thủy (tỉnh Quảng Bình) mở phiên tòa xét xử sơ thẩm bị cáo Trịnh Văn Bảo về tội “Cố ý gây thương tích”. Tuy nhiên, trong quá trình xét xử, Hội đồng xét xử nhận thấy cần phải tiến hành giám định lại tỷ lệ thương tật đối với bị hại do có mâu thuẫn về kết luận giám định trước đó và lời khai tại tòa. Việc giám định không thể thực hiện ngay tại phiên tòa do thiếu điều kiện cần thiết.
Trên cơ sở đó, chủ tọa phiên tòa đã ra quyết định hoãn phiên tòa theo điểm c khoản 1 Điều 297 Bộ luật Tố tụng Hình sự. Đồng thời, lịch xét xử lại được ấn định vào ngày 02/4/2025 – tức trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày hoãn theo đúng quy định pháp luật.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Vắng mặt Kiểm sát viên có phải hoãn phiên tòa không?
Khoản 1 và khoản 2 Điều 350 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 350. Sự có mặt của Kiểm sát viên
Kiểm sát viên Viện kiểm sát cùng cấp phải có mặt để thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử tại phiên tòa, nếu Kiểm sát viên vắng mặt thì phải hoãn phiên tòa. Đối với vụ án có tính chất nghiêm trọng, phức tạp thì có thể có nhiều Kiểm sát viên. Trường hợp Kiểm sát viên không thể có mặt tại phiên tòa thì Kiểm sát viên dự khuyết có mặt tại phiên tòa từ đầu được thay thế để thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử tại phiên tòa.
Trường hợp Kiểm sát viên bị thay đổi hoặc không thể tiếp tục thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử mà không có Kiểm sát viên dự khuyết để thay thế thì Hội đồng xét xử hoãn phiên tòa.
Theo quy định trên, vai trò của Kiểm sát viên tại phiên tòa hình sự là bắt buộc để thực hành quyền công tố – một yếu tố cốt lõi trong tố tụng hình sự. Nếu Kiểm sát viên không thể tham gia phiên tòa mà không có người dự khuyết thay thế hợp lệ, thì bắt buộc phải hoãn xét xử.
Tuy nhiên, nếu có Kiểm sát viên dự khuyết đã được phân công và có mặt từ đầu phiên tòa, người này sẽ thay thế hợp pháp và phiên xử vẫn được tiến hành bình thường. Điều này bảo đảm tính linh hoạt nhưng vẫn không làm sai lệch nguyên tắc tố tụng và vai trò giám sát của Viện kiểm sát trong quá trình xét xử.
Tình huống giả định
Ngày 20/4/2025, Tòa án nhân dân thành phố Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang mở phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án “Cướp tài sản” với bị cáo Lê Tấn Cường. Tuy nhiên, ngay trước khi khai mạc phiên tòa, Kiểm sát viên Nguyễn Thành Vinh – người được phân công thực hành quyền công tố, đột ngột xin nghỉ do lý do sức khỏe. Trong quá trình chuẩn bị, Viện kiểm sát không cử thêm Kiểm sát viên dự khuyết có mặt từ đầu phiên xử.
Vì không có người đủ thẩm quyền thay thế theo đúng quy định tại Điều 350 Bộ luật Tố tụng Hình sự, Hội đồng xét xử đã ra quyết định hoãn phiên tòa và thông báo lại lịch xử mới sau khi Viện kiểm sát cử người thay thế. Quyết định này vừa tuân thủ quy định tố tụng vừa đảm bảo quyền lợi của bị cáo và các bên tham gia tố tụng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Việc hoãn phiên tòa hình sự sơ thẩm chỉ được thực hiện khi có lý do chính đáng và không được kéo dài quá 30 ngày. Trong trường hợp Kiểm sát viên vắng mặt và không có người thay thế hợp lệ, phiên tòa cũng bắt buộc phải hoãn để bảo đảm đúng quy trình tố tụng.
