Việc thành lập Đội phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ tại các cơ sở là yêu cầu bắt buộc để bảo đảm an toàn về người và tài sản trong tình huống khẩn cấp. Tuy nhiên, nhiều đơn vị vẫn lơ là, tổ chức đội hình không đúng quy chuẩn, dẫn đến nguy cơ bị xử phạt theo quy định pháp luật. Trong một số trường hợp, việc thành lập đội nhưng không đủ người theo quy định cũng có thể bị xử lý hành chính. Trách nhiệm tham gia đội phòng cháy chữa cháy không chỉ thuộc về tổ chức mà còn gắn liền với nghĩa vụ của từng công dân đủ điều kiện.
1. Thành lập Đội phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ không đủ người bị phạt bao nhiêu?
Điều 8 Nghị định 106/2025/NĐ-CP quy định:
Điều 8. Vi phạm quy định về thành lập quản lý Đội phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ cơ sở, Đội phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ chuyên ngành; phân công người thực hiện nhiệm vụ phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ
1. Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
a) Thành lập Đội phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ cơ sở, Đội phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ chuyên ngành không bảo đảm số người theo quy định;
b) Cơ quan, tổ chức hoạt động trong cơ sở không cử người tham gia Đội phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ cơ sở.
2. Phạt tiền từ 6.000.000 đồng đến 8.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
a) Không phân công người thực hiện nhiệm vụ phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ tại cơ sở thuộc diện quản lý về phòng cháy, chữa cháy có dưới 20 người thường xuyên làm việc;
b) Không bố trí địa điểm trực chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ của Đội phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ cơ sở, Đội phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ chuyên ngành.
3. Phạt tiền từ 8.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi không bố trí lực lượng, phương tiện của Đội phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ cơ sở, Đội phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ chuyên ngành trực chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ hằng ngày.
4. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi không thành lập Đội phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ cơ sở.
5. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với hành vi không thành lập Đội phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ chuyên ngành.
Việc thành lập Đội phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ (PCCC&CNCH) là trách nhiệm bắt buộc với các cơ sở thuộc diện quản lý về phòng cháy, chữa cháy. Theo quy định pháp luật hiện hành, ngoài việc đảm bảo thành phần tổ chức, trang thiết bị thì số lượng thành viên của đội PCCC&CNCH cơ sở cũng phải đáp ứng đủ yêu cầu theo quy chuẩn kỹ thuật do Bộ Công an ban hành. Trường hợp thành lập đội nhưng số lượng người không đạt yêu cầu tối thiểu sẽ bị xem là hành vi vi phạm.
Mức phạt cho hành vi này là từ 3 triệu đến 5 triệu đồng đối với cá nhân vi phạm. Trong trường hợp vi phạm do tổ chức thực hiện (ví dụ như công ty, trường học, bệnh viện...), mức phạt sẽ gấp đôi, tức từ 6 triệu đến 10 triệu đồng. Việc xử phạt được áp dụng nhằm nâng cao trách nhiệm phòng cháy, chữa cháy tại chỗ – điều cực kỳ quan trọng khi xảy ra tình huống nguy cấp, vì lực lượng chuyên nghiệp không thể luôn có mặt ngay lập tức.
Ngoài ra, nếu cơ sở còn vi phạm thêm các quy định khác như không bố trí địa điểm trực, không phân công người làm nhiệm vụ hoặc không có trực lực lượng PCCC hằng ngày, mức phạt có thể cao hơn, lên đến 10 triệu đồng. Từ đó cho thấy, pháp luật không chỉ yêu cầu về hình thức thành lập đội mà còn siết chặt điều kiện thực chất để đội có thể hoạt động hiệu quả.
Tình huống giả định:
Công ty Thành Minh bị xử phạt vì thành lập Đội phòng cháy chữa cháy cơ sở không đúng quy định
-
Thanh tra định kỳ tại doanh nghiệp
Tháng 5/2025, Phòng Cảnh sát PCCC&CNCH Công an tỉnh Quảng Nam tiến hành kiểm tra định kỳ công tác phòng cháy chữa cháy tại Công ty TNHH Thành Minh, có trụ sở tại Phường An Phú, Thành phố Tam Kỳ. Đây là cơ sở sản xuất có diện tích trên 1.000m² và hơn 50 công nhân làm việc thường xuyên. -
Phát hiện đội PCCC cơ sở không đủ người
Qua kiểm tra, lực lượng chức năng phát hiện công ty có quyết định thành lập Đội PCCC&CNCH cơ sở từ tháng 3/2024. Tuy nhiên, số lượng người trong đội chỉ có 4 người, trong khi theo quy chuẩn kỹ thuật, tối thiểu phải có 10 người với cơ sở quy mô như trên. Hơn nữa, công ty không bố trí khu vực trực PCCC và không có lịch trực cụ thể cho đội. -
Công ty bị xử phạt và buộc khắc phục
Sau khi lập biên bản, cơ quan công an đã ra quyết định xử phạt hành chính đối với Công ty TNHH Thành Minh. Cụ thể, hành vi thành lập Đội phòng cháy chữa cháy cơ sở không đảm bảo đủ số người bị phạt 8 triệu đồng; đồng thời, hành vi không bố trí địa điểm trực chữa cháy theo quy định bị phạt thêm 7 triệu đồng. Tổng mức xử phạt là 15 triệu đồng.
Ngay sau đó, công ty đã tiến hành bổ sung thêm nhân sự để bảo đảm số lượng tối thiểu cho đội, đồng thời cải tạo một phòng kỹ thuật cũ để làm nơi bố trí khu vực trực chữa cháy. Toàn bộ thông tin khắc phục đã được báo cáo lại cho Phòng Cảnh sát PCCC để xác nhận và theo dõi sau xử phạt.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Ai bắt buộc phải tham gia Đội phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ cơ sở?
Khoản 2 Điều 8 Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ năm 2024 quy định như sau:
Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ năm 2024
Điều 8. Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân trong hoạt động phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ
1. Phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ là trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân hoạt động, sinh sống trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
2. Công dân từ đủ 18 tuổi trở lên, đủ sức khỏe có trách nhiệm tham gia vào Đội phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ cơ sở, Đội phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ chuyên ngành hoặc Đội dân phòng khi có yêu cầu.
...
Tham gia Đội phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ cơ sở là trách nhiệm bắt buộc đối với những công dân từ đủ 18 tuổi trở lên và có đủ sức khỏe. Khi cơ quan, tổ chức yêu cầu, người dân không thể từ chối chỉ vì không muốn hoặc cảm thấy không phù hợp.
Nhiều người vẫn nghĩ rằng việc chữa cháy là công việc riêng của lính cứu hỏa chuyên nghiệp. Nhưng thực tế khi xảy ra cháy, lực lượng này chưa thể đến ngay. Khi đó, chỉ có những người ở gần, chính là thành viên của Đội PCCC cơ sở, mới có thể xử lý nhanh để ngăn cháy lan rộng hoặc cứu người bị nạn. Vì vậy, việc mỗi cơ sở như công ty, nhà máy, trường học, bệnh viện… đều có một đội PCCC hoạt động thực chất, đầy đủ người, được huấn luyện và phân công rõ ràng là điều cực kỳ quan trọng.
Với cá nhân, nếu được phân công mà không tham gia hoặc trốn tránh, có thể bị xử lý nội bộ, ảnh hưởng đến công việc và uy tín cá nhân. Với tổ chức, nếu không huy động đủ người tham gia đội, không huấn luyện, không duy trì hoạt động đội theo đúng yêu cầu, có thể bị xử phạt hành chính, thậm chí bị xem là vi phạm nghiêm trọng về an toàn phòng cháy chữa cháy.
Tình huống giả định:
Công nhân từ chối tham gia Đội phòng cháy chữa cháy cơ sở dù được phân công
-
Công ty kiện toàn Đội PCCC cơ sở
Tháng 4/2025, Công ty TNHH Vật liệu và Thiết bị Duy Lợi (Phường Cẩm Trung, Thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh) tổ chức rà soát lại lực lượng phòng cháy chữa cháy nội bộ. Anh Nguyễn Hữu Dũng, công nhân cơ khí khỏe mạnh, làm việc trong khu vực dễ xảy ra cháy, được Ban Giám đốc phân công vào Đội PCCC cơ sở theo đúng quy định. -
Người lao động từ chối thực hiện
Anh Dũng từ chối tham gia với lý do không có chuyên môn và bận công việc riêng. Anh cũng không dự buổi huấn luyện nào dù đã có thông báo chính thức. Ban lãnh đạo công ty phải báo cáo sự việc với Phòng Cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ tỉnh Quảng Ninh để được hỗ trợ xử lý. -
Lực lượng chức năng vào cuộc nhắc nhở
Cơ quan công an đã trực tiếp làm việc với anh Dũng, giải thích rõ trách nhiệm bắt buộc của công dân đủ 18 tuổi, có sức khỏe, trong việc tham gia Đội PCCC cơ sở khi được phân công. Sau buổi làm việc, anh Dũng đồng ý tham gia đội và hoàn thành đợt huấn luyện. Công ty cũng triển khai phổ biến lại quy định cho toàn bộ công nhân để tránh hiểu sai về nghĩa vụ này.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Việc thành lập Đội phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ cơ sở là yêu cầu bắt buộc đối với các cơ sở thuộc diện quản lý về PCCC. Nếu đội được lập nhưng không đủ người theo quy định, cá nhân sẽ bị phạt từ 3 đến 5 triệu đồng, tổ chức bị phạt gấp đôi. Đồng thời, khi được phân công, công dân từ đủ 18 tuổi và có đủ sức khỏe phải có trách nhiệm tham gia vào đội.
