Tác giả không được chuyển nhượng các quyền nhân thân, trừ quyền công bố tác phẩm theo quy định của pháp luật hiện hành.
Quyền nhân thân là phần cốt lõi của quyền tác giả, phản ánh mối liên hệ tinh thần giữa người sáng tạo và tác phẩm. Tuy nhiên, không phải mọi quyền trong nhóm này đều có thể chuyển giao. Pháp luật quy định chặt chẽ để bảo vệ danh dự, uy tín và dấu ấn cá nhân của tác giả trong quá trình khai thác, sử dụng tác phẩm.
1. Tác giả có được chuyển nhượng quyền nhân thân không?
Quy định này được nêu cụ thể tại khoản 2 Điều 45, Điều 19 và khoản 2 Điều 29 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 như sau:
Điều 45. Quy định chung về chuyển nhượng quyền tác giả, quyền liên quan
...
2. Tác giả không được chuyển nhượng các quyền nhân thân quy định tại Điều 19, trừ quyền công bố tác phẩm; người biểu diễn không được chuyển nhượng các quyền nhân thân quy định tại khoản 2 Điều 29 của Luật này.
...
Điều 19. Quyền nhân thân
Quyền nhân thân bao gồm các quyền sau đây:
1. Đặt tên cho tác phẩm;
2. Đứng tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm; được nêu tên thật hoặc bút danh khi tác phẩm được công bố, sử dụng;
3. Công bố tác phẩm hoặc cho phép người khác công bố tác phẩm;
4. Bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm, không cho người khác sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả.
Điều 29.Quyền của người biểu diễn
...
2. Quyền nhân thân bao gồm các quyền sau đây:
a) Được giới thiệu tên khi biểu diễn, khi phát hành bản ghi âm, ghi hình, phát sóng cuộc biểu diễn;
b) Bảo vệ sự toàn vẹn hình tượng biểu diễn, không cho người khác sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của người biểu diễn.
...
Quyền nhân thân là nhóm quyền phi vật chất gắn liền với tác giả bao gồm quyền đặt tên, đứng tên thật hoặc bút danh, công bố tác phẩm và bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm. Những quyền này phản ánh danh dự, uy tín và dấu ấn sáng tạo, nên pháp luật bảo vệ tuyệt đối, không cho phép chuyển nhượng dưới bất kỳ hình thức nào.
Tuy nhiên, ngoại lệ duy nhất là quyền công bố tác phẩm bởi hành vi này liên quan đến việc đưa tác phẩm ra công chúng, có thể được ủy quyền hoặc chuyển giao trong một số trường hợp cụ thể. Dù vậy, quyền này chỉ được chuyển nhượng khi có sự đồng ý rõ ràng và bằng văn bản của tác giả.
Tình huống giả định
- Nhà văn Ngọc Anh chuyển nhượng quyền nhân thân cho nhà xuất bản An Huy
Nhà văn Ngọc Anh ký hợp đồng với Nhà xuất bản An Huy, trong đó có điều khoản “chuyển nhượng toàn bộ quyền nhân thân”. - Nhà xuất bản An Huy tự ý đổi tên
Nhà xuất bản An Huy tự ý đổi tên tác phẩm và in lại mà không ghi tên tác giả là nhà văn Ngọc Anh. - Cơ quan chức năng tuyên vô hiệu hợp đồng
Khi phát hiện hành vi của nhà xuất bản An Huy, nhà văn Ngọc Anh đã khiếu nại đến cơ quan chức năng. Cơ quan quản lý xác định điều khoản chuyển nhượng quyền nhân thân vô hiệu vì vi phạm Điều 45 Luật SHTT.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả có cần phải lập thành văn bản không?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều 46 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 như sau:
Điều 46. Hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả, quyền liên quan
1. Hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả, quyền liên quan phải được lập thành văn bản gồm những nội dung chủ yếu sau đây:
a) Tên và địa chỉ đầy đủ của bên chuyển nhượng và bên được chuyển nhượng;
b) Căn cứ chuyển nhượng;
c) Giá, phương thức thanh toán;
d) Quyền và nghĩa vụ của các bên;
đ) Trách nhiệm do vi phạm hợp đồng.
2. Việc thực hiện, sửa đổi, chấm dứt, huỷ bỏ hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả, quyền liên quan được áp dụng theo quy định của Bộ luật Dân sự.
Việc lập hợp đồng bằng văn bản là bắt buộc nhằm đảm bảo tính pháp lý, minh bạch và chứng minh được quyền chuyển giao trong trường hợp có tranh chấp. Nếu chỉ thỏa thuận miệng, tin nhắn hoặc qua email mà không có văn bản chính thức thì giao dịch không được coi là hợp lệ. Hình thức văn bản giúp xác định rõ phạm vi chuyển nhượng, trách nhiệm, giá trị tài sản và quyền khai thác tác phẩm.
Tình huống giả định
- Tác giả Minh Khoa chuyển nhượng quyền tài sản qua email cho Công ty Bụi
Tác giả Minh Khoa đồng ý chuyển nhượng quyền tài sản đối với truyện ngắn “Hạt Bụi Mùa Đông” cho Công ty Bụi qua email. - Công ty Bụi tái bản và khai thác thương mại
Công ty Bụi đã tái bản truyện của tác giả Minh Khoa và khai thác thương mại. - Xảy ra tranh chấp, cơ quan chức năng tuyên hợp đồng không có giá trị.
Khi xảy ra tranh chấp giữa hai bên, cơ quan chức năng xác định hợp đồng không lập thành văn bản nên việc chuyển nhượng không có giá trị pháp lý.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Chỉ quyền công bố tác phẩm trong nhóm quyền nhân thân được phép chuyển nhượng, còn lại tất cả các quyền khác gắn liền với tác giả đều không thể chuyển giao. Bên cạnh đó, mọi hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả đều phải lập thành văn bản để đảm bảo hiệu lực pháp lý và tránh tranh chấp trong quá trình khai thác tác phẩm.
