Trong môi trường đào tạo ngành y, sinh viên thường được tiếp cận thực hành tại bệnh viện và có mặt trong nhiều tình huống cấp cứu. Vì vậy, có nhiều người cho rằng sinh viên y có thể trực tiếp tham gia sơ cấp cứu, kể cả phẫu thuật trong trường hợp cần thiết. Tuy nhiên, pháp luật đã có quy định rõ về phạm vi được phép can thiệp của sinh viên y và điều kiện để một người được thực hiện phẫu thuật.
1. Sinh viên y có được trực tiếp phẫu thuật khi sơ cấp cứu không?
Căn cứ vào điểm a khoản 2 Điều 19 và Luật Khám bệnh, chữa bệnh 2023 quy định cụ thể như sau:
Luật Khám bệnh, chữa bệnh 2023
Điều 19. Điều kiện để cá nhân được phép khám bệnh, chữa bệnh
...
2. Cá nhân được khám bệnh, chữa bệnh mà không cần đáp ứng điều kiện quy định tại các điểm a, b và c khoản 1 Điều này trong các trường hợp sau đây:
a) Học viên, sinh viên, học sinh đang học tại cơ sở đào tạo thuộc khối ngành sức khỏe, người đang trong thời gian thực hành khám bệnh, chữa bệnh để cấp giấy phép hành nghề, người đang trong thời gian chờ cấp giấy phép hành nghề và chỉ được khám bệnh, chữa bệnh dưới sự giám sát của người hành nghề;
...
Phẫu thuật, dù là trong tình huống sơ cấp cứu, là hành động can thiệp trực tiếp đến cơ thể và tính mạng con người. Theo quy định pháp luật, chỉ người đã được cấp giấy phép hành nghề mới có đủ tư cách thực hiện. Sinh viên y đang trong giai đoạn học tập, dù có kiến thức cơ bản và từng quan sát thực tế, vẫn không được phép thực hiện phẫu thuật nếu không có sự giám sát của người đã có kinh nghiệm hành nghề khi thực hiện việc phẫu thuật sơ cấp cứu.
Tình huống giả định
Nguyễn Văn Hùng, sinh viên năm cuối Trường Đại học Y Dược Cần Thơ, đang thực hành tại Khoa Cấp cứu của một bệnh viện tuyến tỉnh. Trong một ca trực, một bệnh nhân bị tai nạn giao thông nhập viện trong tình trạng nguy kịch do chấn thương vùng bụng. Nhận thấy tình trạng nghiêm trọng, Hùng định chủ động mở dụng cụ để xử lý vết thương nhằm sơ cấp cứu cho nạn nhân.
Tuy nhiên, bác sĩ phụ trách đã yêu cầu Hùng dừng lại và chỉ hỗ trợ chuẩn bị dụng cụ, theo dõi sinh hiệu cho bệnh nhân. Bác sĩ là người có giấy phép hành nghề, trực tiếp thực hiện phẫu thuật cấp cứu. Qua đó, Hùng hiểu rằng mình không có quyền được phép tự ý thực hiện phẫu thuật trong bất cứ trường hợp nào khi chưa đáp ứng các điều kiện hành nghề theo quy định.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
2. Điều kiện để được thực hiện phẫu thuật là gì?
Căn cứ khoản 1 Điều 19 Luật Khám bệnh chữa bệnh 2023 quy định cụ thể như sau:
Luật Khám bệnh, chữa bệnh 2023
Điều 19. Điều kiện để cá nhân được phép khám bệnh, chữa bệnh
1. Cá nhân được phép hành nghề khám bệnh, chữa bệnh tại Việt Nam khi đáp ứng đủ các điều kiện sau đây:a) Có giấy phép hành nghề đang còn hiệu lực;
b) Đã đăng ký hành nghề, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 36 của Luật này;
c) Đáp ứng yêu cầu về sử dụng ngôn ngữ trong khám bệnh, chữa bệnh quy định tại Điều 21 của Luật này;
d) Có đủ sức khỏe để hành nghề theo quy định của Bộ trưởng Bộ Y tế;
đ) Không thuộc trường hợp quy định tại Điều 20 của Luật này.
...
Điều 3. Thời gian, nội dung thực hành để cấp giấy phép hành nghề khám bệnh, chữa bệnh
1. Thời gian thực hành khám bệnh, chữa bệnh đối với chức danh bác sỹ là 12 tháng, trong đó:
a) Thời gian thực hành chuyên môn khám bệnh, chữa bệnh là 09 tháng;
b) Thời gian thực hành chuyên môn khám bệnh, chữa bệnh về hồi sức cấp cứu là 03 tháng.
....
Theo các quy định trên thì người hành nghề y để có thể hành nghề được thì phải đáp ứng được các điều kiện như có giấy phép đang có hiệu lực, .... và để có giấy phép thì phải có bằng cấp chính quy về y khoa, đồng thời phải thực hành tại cơ sở đủ điều kiện trong thời gian tối thiểu 12 tháng (đối với bác sĩ), bao gồm các nội dung như cấp cứu, hồi sức, ngoại khoa... Chỉ khi hoàn tất giai đoạn thực hành này và được cấp giấy phép hành nghề, họ mới được phép khám, chữa bệnh và thực hiện phẫu thuật.
Tình huống giả định
Lê Thanh Tùng vừa tốt nghiệp Trường Đại học Y Dược TP.HCM và đang thực hành tại Bệnh viện Chợ Rẫy theo chương trình 12 tháng thực hành bắt buộc. Trong thời gian này, anh được phân công phụ trách hỗ trợ tại Khoa Ngoại tổng quát, tham gia một số ca mổ với vai trò chuẩn bị dụng cụ và ghi chép hồ sơ.
Dù đã từng nhiều lần theo dõi quá trình phẫu thuật và nắm bắt được các phương hướng thực hiện ca phẫu thuật nhưng Tùng vẫn không được phép trực tiếp cầm dao mổ hay xử lý các vấn đề chuyên môn cho bệnh nhân. Sau khi hoàn tất đủ thời gian thực hành và được cấp giấy phép hành nghề theo đúng trình tự pháp luật, anh mới chính thức được bệnh viện phân công thực hiện kỹ thuật chuyên môn.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
Kết luận
Sinh viên y chưa có giấy phép hành nghề không được phép trực tiếp thực hiện phẫu thuật trong bất kỳ tình huống nào, kể cả sơ cấp cứu. Việc thực hiện can thiệp y khoa phải do người có đủ trình độ chuyên môn và giấy phép hợp pháp thực hiện, nhằm đảm bảo an toàn cho người bệnh và đúng quy định pháp luật.
