Trong quá trình học đại học, không ít sinh viên có nguyện vọng thay đổi ngành học hoặc tạm dừng việc học vì lý do cá nhân, sức khỏe hoặc hoàn cảnh khác. Tuy nhiên, việc chuyển ngành hay bảo lưu kết quả học tập không phải lúc nào cũng được chấp nhận, đặc biệt với sinh viên năm cuối. Theo quy định, sinh viên năm cuối sẽ bị hạn chế chuyển ngành học, nhưng vẫn có thể được bảo lưu kết quả nếu thuộc một số trường hợp nhất định.
1. Sinh viên năm cuối có được chuyển ngành học không?
Theo điểm a khoản 1 Điều 16 Quy chế đào tạo trình độ đại học ban hành kèm theo Thông tư 08/2021/TT-BGDĐT:
Điều 16. Chuyển ngành, chuyển nơi học, chuyển cơ sở đào tạo, chuyển hình thức học
1. Sinh viên được xem xét chuyển sang học một chương trình, một ngành đào tạo khác, hoặc một phân hiệu khác của cơ sở đào tạo, hoặc từ phân hiệu về trụ sở chính khi có đủ các điều kiện sau:
a) Không đang là sinh viên trình độ năm thứ nhất hoặc năm cuối khóa, không thuộc diện bị xem xét buộc thôi học và còn đủ thời gian học tập theo quy định tại khoản 5 Điều 2 của Quy chế này;
...
Chuyển ngành học là quyền được phép của sinh viên trong một số trường hợp, tuy nhiên pháp luật quy định rõ giới hạn về thời điểm được chuyển. Cụ thể, sinh viên chỉ được xem xét chuyển ngành nếu không phải là sinh viên năm nhất hoặc năm cuối, không thuộc diện bị xem xét buộc thôi học và vẫn còn đủ thời gian học tập theo quy định.
Việc cấm sinh viên năm cuối chuyển ngành được đưa ra nhằm đảm bảo tính ổn định và hiệu quả trong đào tạo. Bởi ở năm cuối, chương trình học đã đi vào giai đoạn chuyên sâu, hầu hết các tín chỉ đã hoàn tất và sinh viên đang bước vào giai đoạn thực tập, làm khóa luận hoặc chuẩn bị tốt nghiệp. Nếu cho phép chuyển ngành lúc này, sẽ dẫn đến lãng phí thời gian, tài nguyên đào tạo và ảnh hưởng đến kế hoạch học tập của sinh viên.
Ngoài ra, nếu muốn theo học ngành khác, sinh viên năm cuối có thể lựa chọn thi lại kỳ tuyển sinh đại học hoặc xét tuyển văn bằng hai sau khi tốt nghiệp. Đây là hướng đi hợp pháp, phù hợp với quy định hiện hành mà nhiều người đã lựa chọn.
Tình huống giả định:
Sinh viên năm cuối bị từ chối chuyển ngành vì không đủ điều kiện
Nguyễn Minh Khoa, sinh viên năm thứ tư ngành Kỹ thuật xây dựng tại một trường đại học công lập, sau khi hoàn thành 90% chương trình học, nhận ra mình không còn phù hợp với ngành này và có ý định chuyển sang học ngành Kinh tế. Khoa làm đơn xin chuyển ngành, đính kèm bảng điểm và thư xác nhận đồng ý từ khoa Kinh tế.
Tuy nhiên, khi tiếp nhận hồ sơ, phòng đào tạo từ chối và viện dẫn căn cứ tại điểm a khoản 1 Điều 16 Thông tư 08/2021/TT-BGDĐT, với lý do Khoa đang là sinh viên năm cuối nên không đủ điều kiện để được xem xét chuyển ngành. Khoa được khuyên có thể hoàn tất chương trình hiện tại và sau đó đăng ký học văn bằng hai nếu thực sự muốn theo đuổi lĩnh vực khác.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Khi nào sinh viên được bảo lưu kết quả đã học?
Theo khoản 1 Điều 15 Quy chế đào tạo trình độ đại học ban hành kèm theo Thông tư 08/2021/TT-BGDĐT:
Điều 15. Nghỉ học tạm thời, thôi học
1. Sinh viên được xin nghỉ học tạm thời và bảo lưu kết quả đã học trong các trường hợp sau:
a) Được điều động vào lực lượng vũ trang;
b) Được cơ quan có thẩm quyền điều động, đại diện quốc gia tham dự các kỳ thi, giải đấu quốc tế;
c) Bị ốm, thai sản hoặc tai nạn phải điều trị thời gian dài có chứng nhận của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có thẩm quyền theo quy định của Bộ Y tế;
d) Vì lý do cá nhân khác nhưng đã phải học tối thiểu 01 học kỳ ở cơ sở đào tạo và không thuộc các trường hợp bị xem xét buộc thôi học hoặc xem xét kỷ luật.
2. Thời gian nghỉ học tạm thời vì nhu cầu cá nhân phải được tính vào thời gian học chính thức quy định tại khoản 5 Điều 2 của Quy chế này.
3. Sinh viên xin thôi học vì lý do cá nhân, trừ trường hợp bị xem xét buộc thôi học hoặc xem xét kỷ luật. Những sinh viên này muốn quay trở lại học phải dự tuyển đầu vào như những thí sinh khác.
4. Quy chế của cơ sở đào tạo quy định cụ thể về điều kiện, thẩm quyền, thủ tục xét nghỉ học tạm thời, tiếp nhận trở lại học và cho thôi học; việc bảo lưu và công nhận kết quả học tập đã tích lũy đối với sinh viên xin thôi học.
Pháp luật hiện hành cho phép sinh viên xin bảo lưu kết quả học tập nếu có lý do chính đáng, nhằm đảm bảo quyền lợi và tránh lãng phí công sức khi gặp phải trở ngại ngoài ý muốn. Quy định này được áp dụng cho tất cả sinh viên, bao gồm cả sinh viên năm cuối, miễn là không thuộc diện bị kỷ luật hoặc buộc thôi học và còn đủ thời gian học theo quy định.
Cụ thể, sinh viên được bảo lưu kết quả trong các trường hợp như được điều động vào lực lượng vũ trang; được cơ quan có thẩm quyền cử tham gia thi đấu hoặc đại diện quốc gia tại các kỳ thi, giải đấu quốc tế; bị ốm, thai sản hoặc gặp tai nạn phải điều trị trong thời gian dài, có xác nhận của cơ sở y tế hợp pháp; hoặc có lý do cá nhân khác nhưng đã hoàn thành ít nhất một học kỳ và đáp ứng điều kiện học tập theo quy định.
Để được bảo lưu, sinh viên phải nộp đơn và tài liệu chứng minh lý do đến nhà trường để được xem xét. Nếu được chấp thuận, kết quả học tập đã tích lũy vẫn được giữ nguyên và sinh viên có thể tiếp tục học khi quay lại mà không cần học lại các học phần đã hoàn thành trước đó.
Tình huống giả định:
Sinh viên năm cuối được bảo lưu kết quả vì lý do sức khỏe
Trần Hoàng Minh, sinh viên năm cuối ngành Công nghệ thông tin tại một trường đại học ở TP.HCM, không may bị tai nạn giao thông nghiêm trọng, phải điều trị phục hồi chức năng trong thời gian dài. Bệnh viện Chợ Rẫy cấp giấy xác nhận Minh cần nghỉ điều trị ít nhất 8 tháng. Gia đình Minh đã nộp đơn xin tạm nghỉ học và đề nghị bảo lưu kết quả, kèm theo hồ sơ y tế.
Sau khi xem xét, trường xác nhận Minh thuộc diện được bảo lưu theo quy định tại khoản 1 Điều 15 Thông tư 08/2021/TT-BGDĐT. Các môn học Minh đã hoàn thành được lưu lại và sẽ được tiếp tục tính khi Minh quay trở lại hoàn tất chương trình học.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Sinh viên năm cuối không được phép chuyển ngành học theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo nhằm đảm bảo tính ổn định trong đào tạo. Tuy nhiên, sinh viên vẫn có thể được bảo lưu kết quả đã học nếu thuộc một trong các trường hợp như thực hiện nghĩa vụ quốc gia, đại diện thi đấu quốc tế, có vấn đề sức khỏe kéo dài hoặc lý do cá nhân chính đáng.
