Quyền kết hôn của mỗi cá nhân luôn được pháp luật bảo vệ, kể cả trong quan hệ lao động. Người lao động có thể xin nghỉ để kết hôn mà không lo ngại bị xử lý kỷ luật hoặc mất việc chỉ vì lý do này. Song, trên thực tế vẫn còn những trường hợp người sử dụng lao động tùy tiện áp dụng hình thức sa thải trái luật, dẫn đến tranh chấp và bị xử phạt hành chính nghiêm khắc.
1. Người lao động nghỉ để kết hôn có bị sa thải không?
Điều 137 Bộ luật Lao động 2019 quy định như sau:
Điều 137. Bảo vệ thai sản
...
3. Người sử dụng lao động không được sa thải hoặc đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động đối với người lao động vì lý do kết hôn, mang thai, nghỉ thai sản, nuôi con dưới 12 tháng tuổi, trừ trường hợp người sử dụng lao động là cá nhân chết, bị Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự, mất tích hoặc đã chết hoặc người sử dụng lao động không phải là cá nhân chấm dứt hoạt động hoặc bị cơ quan chuyên môn về đăng ký kinh doanh thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ra thông báo không có người đại diện theo pháp luật, người được ủy quyền thực hiện quyền và nghĩa vụ của người đại diện theo pháp luật.
Trường hợp hợp đồng lao động hết hạn trong thời gian lao động nữ mang thai hoặc nuôi con dưới 12 tháng tuổi thì được ưu tiên giao kết hợp đồng lao động mới.
...
Khoản 3 Điều 137 Bộ luật Lao động 2019 quy định rõ, người sử dụng lao động không được sa thải hoặc đơn phương chấm dứt hợp đồng với người lao động vì lý do kết hôn. Điều này có nghĩa là việc kết hôn không thể bị xem là căn cứ hợp pháp để chấm dứt quan hệ lao động. Quy định này nhằm bảo đảm quyền nhân thân cơ bản của người lao động, đồng thời ngăn chặn tình trạng phân biệt đối xử trong môi trường làm việc. Nói cách khác, dù người lao động nghỉ phép để kết hôn, người sử dụng lao động vẫn phải tôn trọng và duy trì hợp đồng, trừ những trường hợp đặc biệt khác đã được pháp luật nêu cụ thể.
Tình huống giả định
- Người lao động xin nghỉ phép để kết hôn
Anh Nguyễn Văn Minh, nhân viên kỹ thuật tại Công ty TNHH Cơ khí Thành Đạt (phường Xóm Chiếu, TP. Hồ Chí Minh), gửi đơn xin nghỉ 3 ngày phép năm để tổ chức lễ cưới. Công ty nhanh chóng phê duyệt, đồng thời sắp xếp nhân sự thay thế tạm thời để bảo đảm tiến độ sản xuất. - Doanh nghiệp thực hiện đúng quy định
Mặc dù việc nghỉ phép trùng thời điểm công ty đang gấp rút hoàn thành hợp đồng lớn, ban lãnh đạo vẫn tuyệt đối không có ý định sa thải hay chấm dứt hợp đồng với anh Minh vì lý do kết hôn. Sau kỳ nghỉ, anh Minh trở lại làm việc bình thường, tiếp tục đảm nhận vị trí kỹ thuật viên với đầy đủ quyền lợi như trước. -
Cơ quan chức năng ghi nhận
Trong đợt kiểm tra định kỳ của Thanh tra Sở Nội vụ TP. Hồ Chí Minh, công ty được đánh giá đã thực hiện tốt các quy định về bảo đảm quyền lợi cho người lao động, đặc biệt là việc không sa thải nhân viên vì lý do cá nhân như kết hôn.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Sa thải người lao động vì lý do kết hôn thì người sử dụng lao động bị xử phạt thế nào?
Điểm i khoản 2 Điều 28 Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 28. Vi phạm quy định về lao động nữ và bảo đảm bình đẳng giới
...
2. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:
...
i) Sa thải hoặc đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động đối với người lao động vì lý do kết hôn, mang thai, nghỉ thai sản hoặc nuôi con dưới 12 tháng tuổi, trừ trường hợp người sử dụng lao động là cá nhân chết, bị Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự, mất tích hoặc đã chết hoặc người sử dụng lao động không phải là cá nhân chấm dứt hoạt động hoặc bị cơ quan chuyên môn về đăng ký kinh doanh thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ra thông báo không có người đại diện theo pháp luật, người được ủy quyền thực hiện quyền và nghĩa vụ của người đại diện theo pháp luật nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự;
...
3. Biện pháp khắc phục hậu quả
...
c) Buộc người sử dụng lao động nhận người lao động trở lại làm việc khi có hành vi vi phạm quy định tại điểm i khoản 2 Điều này.
...
Điều 6. Mức phạt tiền, thẩm quyền xử phạt và nguyên tắc áp dụng đối với hành vi vi phạm hành chính nhiều lần
1. Mức phạt tiền quy định đối với các hành vi vi phạm quy định tại Chương II, Chương III và Chương IV Nghị định này là mức phạt đối với cá nhân, trừ trường hợp quy định tại khoản 1, 2, 3, 5 Điều 7; khoản 3, 4, 6 Điều 13; khoản 2 Điều 25; khoản 1 Điều 26; khoản 1, 5, 6, 7 Điều 27; khoản 8 Điều 39; khoản 5 Điều 41; khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 Điều 42; khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 Điều 43; khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6 Điều 45; khoản 3 Điều 46 Nghị định này. Mức phạt tiền đối với tổ chức bằng 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.
...
Theo điểm i khoản 2 Điều 28 Nghị định 12/2022/NĐ-CP, việc sa thải hoặc đơn phương chấm dứt hợp đồng với người lao động vì lý do kết hôn là hành vi vi phạm pháp luật. Doanh nghiệp thực hiện hành vi này sẽ bị xử phạt hành chính từ 10 đến 20 triệu đồng nếu người sử dụng lao động là cá nhân, và từ 20 đến 40 triệu đồng nếu là tổ chức. Ngoài tiền phạt, doanh nghiệp còn phải buộc nhận người lao động trở lại làm việc, khôi phục đầy đủ quyền lợi hợp pháp.
Tình huống giả định
- Người lao động bị sa thải sau khi kết hôn
Chị Phạm Thị Hồng, nhân viên bán hàng tại Công ty TNHH Thương mại Hoàng Phát (tỉnh Đồng Nai), xin nghỉ phép 3 ngày để tổ chức lễ cưới. Sau khi trở lại làm việc, chị bất ngờ nhận được quyết định chấm dứt hợp đồng với lý do “đã lập gia đình, khó toàn tâm toàn ý cho công việc”. - Người lao động gửi đơn phản ánh
Cảm thấy quyền lợi bị xâm phạm, chị Hồng gửi đơn khiếu nại đến Thanh tra Sở Nội vụ tỉnh Đồng Nai. Sau khi xác minh, cơ quan chức năng kết luận công ty đã vi phạm điểm i khoản 2 Điều 28 Nghị định 12/2022/NĐ-CP khi sa thải người lao động vì lý do kết hôn. -
Doanh nghiệp bị xử phạt
Kết quả, công ty Hoàng Phát bị xử phạt hành chính 30 triệu đồng (áp dụng mức phạt đối với tổ chức) và buộc nhận chị Hồng trở lại làm việc, đồng thời phải chi trả đầy đủ quyền lợi trong thời gian chị bị mất việc trái pháp luật.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Người sử dụng lao động không có quyền sa thải hoặc đơn phương chấm dứt hợp đồng vì lý do kết hôn, bởi đây là hành vi vi phạm pháp luật lao động và nguyên tắc bình đẳng giới. Nếu vi phạm, doanh nghiệp sẽ bị xử phạt hành chính từ 10–40 triệu đồng tùy đối tượng, đồng thời buộc nhận lại người lao động.
