Chuyển đến nơi ở mới nhưng quên không đi đăng ký tạm trú là chuyện xảy ra khá phổ biến, đặc biệt với sinh viên, người lao động thuê trọ hoặc các hộ gia đình mới chuyển chỗ ở. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết việc quên làm thủ tục này có thể bị xử phạt hành chính. Trợ lý luật sẽ giúp bạn hiểu rõ khi nào cần đăng ký tạm trú, và ai sẽ chịu trách nhiệm nếu không thực hiện đầy đủ thủ tục.
1. Khi nào cần đăng ký tạm trú?
Nghĩa vụ đăng ký tạm trú được quy định tại Điều 27 của Luật Cư trú 2020, cụ thể như sau:
Điều 27. Điều kiện đăng ký tạm trú
Công dân đến sinh sống tại chỗ ở hợp pháp ngoài phạm vi đơn vị hành chính cấp xã nơi đã đăng ký thường trú để lao động, học tập hoặc vì mục đích khác từ 30 ngày trở lên thì phải thực hiện đăng ký tạm trú.
Thời hạn tạm trú tối đa là 02 năm và có thể tiếp tục gia hạn nhiều lần.
Quy định này có nghĩa là, nếu bạn rời khỏi nơi đăng ký thường trú để sinh sống ở một chỗ ở hợp pháp khác (như nhà thuê, ký túc xá, nhà người thân...) từ 30 ngày trở lên, bạn buộc phải thực hiện thủ tục đăng ký tạm trú với cơ quan công an địa phương. Việc đăng ký không chỉ là nghĩa vụ pháp lý, mà còn là cơ sở để đảm bảo quyền lợi dân sự, hành chính và các dịch vụ công liên quan đến cư trú.
Trong thực tế, nhiều người vẫn cho rằng việc đăng ký tạm trú là trách nhiệm của chủ trọ – bởi họ quen biết với công an địa phương hoặc có kinh nghiệm làm giấy tờ. Tuy nhiên, theo quy định tại khoản 1 Điều 27 nêu trên, nghĩa vụ này thuộc về chính người thuê nhà, tức là cá nhân đến ở tạm. Việc chủ nhà có hỗ trợ hay không là điều thuận tiện về mặt thực tế, nhưng không làm thay đổi chủ thể phải chịu trách nhiệm trước pháp luật.
Vì thế, nếu người thuê không chủ động đăng ký tạm trú, thì trong trường hợp bị kiểm tra, họ hoàn toàn có thể bị xử phạt. Ngược lại, nếu chủ trọ biết rõ việc này nhưng không thông báo, không tạo điều kiện đăng ký tạm trú cho khách thuê – đặc biệt tại các khu trọ đông người – thì họ cũng có thể bị xử phạt vì không quản lý đúng thông tin cư trú.
Tình huống giả định
Minh là nhân viên văn phòng mới chuyển từ Đồng Nai lên TP.HCM làm việc. Anh thuê một căn phòng trong khu nhà trọ gần công ty để tiện đi lại. Khi ký hợp đồng thuê trọ, chủ nhà có đề cập đến việc đăng ký tạm trú, nhưng vì bận rộn công việc, Minh chỉ nghĩ “để sau tính” và cũng ngại làm thủ tục giấy tờ. Sau vài ngày, chủ trọ có phát phiếu khai báo để làm hồ sơ đăng ký tạm trú, nhưng Minh không nộp vì không rõ có bắt buộc hay không. Chủ trọ cũng không nhắc lại nữa vì nhiều người thuê khác cũng có tâm lý tương tự.
Ba tháng sau, khu nhà trọ có đợt kiểm tra đột xuất về cư trú từ công an phường. Khi được hỏi, Minh không cung cấp được bất kỳ giấy tờ nào chứng minh đã đăng ký tạm trú. Chủ trọ trình bày rằng đã thông báo và phát hồ sơ cho người thuê từ trước, nhưng một số người không hợp tác. Tuy nhiên, vì không kiểm soát đầy đủ, phía chủ trọ vẫn bị lập biên bản vi phạm hành chính vì không đảm bảo nghĩa vụ quản lý cư trú tại nơi cho thuê. Minh cũng bị xử phạt do không thực hiện đúng quy định về đăng ký tạm trú sau khi chuyển đến ở quá 30 ngày.
(Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm minh họa cho quy định pháp luật.)
2. Quên đăng ký tạm trú có bị phạt tiền không? Ai là người chịu phạt?
Hiện nay, mức xử phạt hành vi vi phạm quy định về cư trú – trong đó có việc không đăng ký tạm trú – được nêu rõ tại Nghị định 144/2021/NĐ-CP của Chính phủ:
Điều 9. Vi phạm quy định về đăng ký và quản lý cư trú
1. Phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:a) Không thực hiện đúng quy định về đăng ký thường trú, đăng ký tạm trú, xóa đăng ký thường trú, xóa đăng ký tạm trú, tách hộ hoặc điều chỉnh thông tin về cư trú trong Cơ sở dữ liệu về cư trú;
b) Không thực hiện đúng quy định về thông báo lưu trú, khai báo tạm vắng;
c) Không xuất trình sổ hộ khẩu, sổ tạm trú, xác nhận thông tin về cư trú, giấy tờ khác liên quan đến cư trú theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền.
Khi chuyển đến sinh sống tại một nơi ở mới, đặc biệt là nhà trọ, việc đăng ký tạm trú không phải chỉ là “thủ tục cho có”. Đó là nghĩa vụ bắt buộc theo quy định của Luật Cư trú. Tuy nhiên, thực tế cho thấy cả người thuê lẫn chủ nhà đều có xu hướng xem nhẹ hoặc “đùn đẩy” trách nhiệm này cho nhau. Không ít người rơi vào tình trạng bị phạt hành chính chỉ vì hiểu sai về việc ai là người phải đi đăng ký tạm trú.
Theo luật, người trực tiếp cư trú từ 30 ngày trở lên tại địa điểm mới (dù là đi học, đi làm hay ở nhờ) phải tự thực hiện đăng ký tạm trú với công an phường hoặc xã nơi mình ở. Chủ trọ có thể hỗ trợ, nhưng không bắt buộc thay mặt người thuê thực hiện thủ tục này. Vì vậy, nếu người thuê không chủ động đăng ký, họ sẽ là người đầu tiên bị xử lý khi cơ quan chức năng kiểm tra.
Về phía chủ nhà, họ có trách nhiệm quản lý cư trú tại nơi cho thuê. Trong trường hợp đã yêu cầu người thuê đăng ký nhưng không có kết quả, chủ trọ cần chủ động báo cơ quan công an địa phương hoặc có văn bản ghi nhận việc người thuê không hợp tác. Nếu không làm những điều này, khi bị kiểm tra, cả chủ nhà và người thuê đều có thể bị phạt.
Tình trạng này thường xảy ra ở các khu nhà trọ bình dân, nơi chủ nhà không kiểm soát chặt, người thuê thì nghĩ chỉ ở vài tháng nên không quá quan trọng việc tạm trú, dẫn đến rủi ro không ngờ. Quan trọng hơn, khi không có tạm trú, người thuê sẽ khó làm các thủ tục hành chính như vay ngân hàng, đăng ký học, chuyển trường hoặc thậm chí mất quyền lợi khi xảy ra sự cố pháp lý, tai nạn hay mất tài sản.
Tình huống giả định
Hương, 24 tuổi, từ Đắk Lắk lên TP.HCM xin việc sau khi tốt nghiệp đại học. Cô thuê một phòng trọ nhỏ ở quận Bình Thạnh, do quá trình thử việc khá gấp nên Hương cũng không để ý chuyện tạm trú, chỉ ký hợp đồng thuê nhà và chuyển vào ở ngay hôm sau. Chủ trọ – bà Nhàn – có đưa phiếu thông tin đăng ký tạm trú, nhưng thấy Hương bận rộn nên cũng… để đó.
Ba tháng trôi qua, Hương đã đậu chính thức vào một công ty logistics và đang chuẩn bị nộp hồ sơ để vay tín chấp mua xe máy. Trong lúc chờ ngân hàng duyệt hồ sơ, cô nhận được cuộc gọi bất ngờ từ công an phường yêu cầu có mặt tại trụ sở vì phát hiện cô cư trú không đăng ký. Hóa ra, trong đợt kiểm tra hành chính gần nhất, công an phát hiện dãy trọ có 4 phòng không có tạm trú – Hương là một trong số đó.
Tại trụ sở, Hương bị lập biên bản và xử phạt 1.000.000 đồng. Điều khiến cô bức xúc hơn là hồ sơ vay ngân hàng bị đình chỉ vì thiếu xác nhận cư trú, khiến cô phải tạm gác kế hoạch mua xe đi làm. Chủ trọ – bà Nhàn – cũng bị xử phạt 1 triệu đồng vì không cập nhật cư trú cho khách thuê và không báo cáo trường hợp không hợp tác. Vụ việc khiến cả dãy trọ bị công an nhắc nhở, yêu cầu rà soát lại toàn bộ danh sách người cư trú.
(Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm minh họa quy định pháp luật.)
Kết luận
Quên đăng ký tạm trú là hành vi vi phạm pháp luật nếu sinh sống tại nơi ở mới quá 30 ngày mà không thực hiện thủ tục theo quy định. Mức phạt có thể từ 500.000 đến 1.000.000 đồng. Trong một số trường hợp, cả người thuê và chủ nhà trọ đều có thể bị xử lý nếu không phối hợp thực hiện việc đăng ký cư trú đúng hạn. Việc xác định ai là người bị phạt còn tùy thuộc vào vai trò cụ thể và mức độ vi phạm của từng bên.
