Trốn khỏi trại giam là hành vi nghiêm trọng, xâm phạm trực tiếp đến hoạt động thi hành án và trật tự an toàn xã hội. Pháp luật hiện hành quy định rõ trách nhiệm và hình phạt đối với cả phạm nhân trốn trại và người có hành vi liên quan. Trong một số trường hợp, cán bộ buông lỏng quản lý cũng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
1. Phạm nhân trốn trại bị xử lý thế nào?
Điều 386 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định:
Điều 386. Tội trốn khỏi nơi giam, giữ hoặc trốn khi đang bị áp giải, đang bị xét xử
1. Người nào đang bị tạm giữ, tạm giam, áp giải, xét xử hoặc chấp hành án phạt tù mà bỏ trốn, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:
a) Có tổ chức;
b) Dùng vũ lực đối với người canh gác hoặc người áp giải.
Điều 386 quy định về tội trốn khỏi nơi giam giữ, áp dụng đối với những người đang bị tạm giữ, tạm giam, đang bị áp giải, xét xử hoặc đang chấp hành án phạt tù mà tự ý bỏ trốn khỏi sự giám sát của cơ quan có thẩm quyền.
Nếu phạm nhân chỉ thực hiện hành vi bỏ trốn thông thường, không kèm theo yếu tố như tổ chức hoặc bạo lực, mức hình phạt có thể từ 06 tháng đến 03 năm tù. Tuy nhiên, nếu hành vi bỏ trốn có tính chất có tổ chức (tức là có kế hoạch, có phân công vai trò rõ ràng giữa nhiều người) hoặc dùng vũ lực đối với cán bộ trại giam, người áp giải, thì mức phạt sẽ nặng hơn, từ 03 năm đến 10 năm tù.
Tình huống giả định
- Anh Thắng lập kế hoạch trốn trại trong giờ lao động ngoài buồng giam
Anh Lê Văn Thắng đang chấp hành án 6 năm tù tại trại giam ở phường Xóm Chiếu, TPHCM vì tội cướp giật tài sản. Trong quá trình cải tạo, Thắng kết nối với hai phạm nhân khác để lên kế hoạch bỏ trốn. Nhóm này bí mật quan sát lịch trực gác, sơ đồ trại giam và chuẩn bị dụng cụ hỗ trợ. - Anh Thắng thực hiện hành vi trốn trại
Khoảng 3 giờ sáng, trong lúc các phạm nhân được nghỉ sau giờ lao động, Thắng cùng đồng bọn lợi dụng sơ hở ở khu hàng rào phía sau trại, vượt tường rào và thoát ra ngoài. Cán bộ trực phát hiện sau 30 phút và phát lệnh truy bắt khẩn cấp. -
Anh Thắng bị bắt lại tại tỉnh Nam Định
Sau 4 ngày lẩn trốn, anh Thắng bị lực lượng công an bắt giữ tại một nhà nghỉ ở tỉnh Tây Ninh. Anh được đưa trở lại trại giam để tiếp tục chấp hành bản án cũ, đồng thời bị tạm giữ để điều tra hành vi mới. - Anh Thắng bị khởi tố về tội trốn khỏi nơi giam, giữ
Căn cứ Điều 386 Bộ luật Hình sự 2015, cơ quan điều tra khởi tố anh Thắng về tội trốn khỏi nơi giam giữ, với tình tiết có tổ chức. Mức án mà anh có thể đối diện cho hành vi này là từ 03 năm đến 10 năm tù. Tổng hình phạt sẽ được tòa án xem xét tổng hợp cùng bản án cũ theo quy định.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Cán bộ để phạm nhân trốn trại bị xử lý ra sao?
Điều 376 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định như sau:
Điều 376. Tội thiếu trách nhiệm để người bị bắt, người bị tạm giữ, tạm giam, người đang chấp hành án phạt tù trốn
1. Người nào được giao trách nhiệm trực tiếp quản lý, canh gác, áp giải người bị bắt, người bị tạm giữ, tạm giam, người đang chấp hành hình phạt tù mà không thực hiện hoặc thực hiện không đúng các quy định về quản lý, canh gác, áp giải để người đó trốn thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Làm vụ án bị tạm đình chỉ;
b) Người bỏ trốn trả thù người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng;
c) Người bỏ trốn tiếp tục thực hiện tội phạm ít nghiêm trọng hoặc tội phạm nghiêm trọng.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù 02 năm đến 07 năm:
a) Làm vụ án bị đình chỉ;
b) Người bỏ trốn tiếp tục thực hiện tội phạm rất nghiêm trọng;
c) Để từ 02 người đến 05 người bỏ trốn;
d) Để người thực hiện tội phạm rất nghiêm trọng bỏ trốn;
đ) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:
a) Người bỏ trốn tiếp tục thực hiện tội phạm đặc biệt nghiêm trọng;
b) Để 06 người trở lên bỏ trốn;
c) Để người thực hiện tội phạm đặc biệt nghiêm trọng bỏ trốn.
4. Người phạm tội còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Cán bộ thiếu trách nhiệm trong việc thi hành nhiệm vụ canh gác, quản lý, áp giải... để phạm nhân bỏ trốn sẽ bị xử lý theo mức độ hậu quả. Hành vi này không chỉ bị truy cứu hình sự mà còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ từ 1 đến 5 năm.
Tình huống giả định
- Cán bộ trại giam bỏ vị trí gác trong ca trực đêm
Thiếu úy Trần Văn Duy là cán bộ phụ trách trực buồng giam tại trại giam ở tỉnh Bắc Ninh. Trong ca trực đêm, anh Duy tự ý rời vị trí khoảng 20 phút để về phòng nghỉ mà không báo cáo, cũng không khóa cửa an ninh đúng quy định. - Phạm nhân lợi dụng sơ hở bỏ trốn khỏi trại giam
Một phạm nhân đang thi hành án 12 năm tù về tội giết người đã lợi dụng sơ hở nói trên để thoát khỏi buồng giam, trốn khỏi trại. Ngay sau đó, sự việc được phát hiện và báo cáo khẩn cấp đến cơ quan cấp trên. -
Cán bộ bị truy xét trách nhiệm và khởi tố
Sau quá trình điều tra, cơ quan điều tra xác định hành vi của Thiếu úy Duy là thiếu trách nhiệm, trực tiếp tạo điều kiện cho phạm nhân trốn trại. Căn cứ Điểm b Khoản 3 Điều 376 Bộ luật Hình sự, do để người phạm tội rất nghiêm trọng bỏ trốn, anh Duy bị khởi tố và có thể đối diện mức án từ 5 đến 10 năm tù, kèm theo hình phạt bổ sung là cấm đảm nhiệm chức vụ trong ngành công an từ 1 đến 5 năm.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Việc trốn khỏi nơi giam giữ là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng và được xử lý như một tội danh riêng. Phạm nhân trốn trại có thể bị phạt tù đến 10 năm tù tùy theo tính chất hành vi và mức độ nguy hiểm. Cán bộ buông lỏng quản lý, thiếu trách nhiệm để xảy ra việc bỏ trốn cũng có thể bị xử lý hình sự với mức án lên đến 10 năm tù và bị cấm đảm nhiệm chức vụ.
