Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt của thị trường, việc bảo vệ uy tín và xây dựng thương hiệu chung cho một nhóm cá nhân, tổ chức là điều vô cùng quan trọng. Nhãn hiệu tập thể ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu này, giúp phân biệt hàng hóa, dịch vụ của các thành viên với bên ngoài, đồng thời khẳng định chất lượng và sự tin cậy của cả cộng đồng sở hữu.
1. Nhãn hiệu tập thể là gì?
Căn cứ theo khoản 17 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 quy định cụ thể như sau:
Điều 4. Giải thích từ ngữ
...
17. Nhãn hiệu tập thể là nhãn hiệu dùng để phân biệt hàng hoá, dịch vụ của các thành viên của tổ chức là chủ sở hữu nhãn hiệu đó với hàng hoá, dịch vụ của tổ chức, cá nhân không phải là thành viên của tổ chức đó.
...
Nhãn hiệu tập thể không phải của một cá nhân riêng lẻ mà thuộc về một tổ chức – chẳng hạn như hiệp hội nông dân, hợp tác xã hoặc hội ngành nghề. Các thành viên trong tổ chức đó được phép sử dụng nhãn hiệu này nếu đáp ứng đúng các quy định trong nội bộ tổ chức. Việc này giúp nhóm thành viên cùng nhau xây dựng một thương hiệu chung có uy tín trên thị trường, đồng thời tạo rào cản để ngăn người ngoài sử dụng mà không đạt quy định, gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng.
Tình huống giả định
Hội Nông dân huyện Trà My thành lập một tổ chức mang tên Hợp tác xã Sâm Trà My, chuyên canh tác và thu hoạch sâm theo quy trình an toàn. Sau thời gian xây dựng uy tín, hợp tác xã quyết định đăng ký nhãn hiệu tập thể mang tên “Sâm Trà My chính hiệu”.
Các thành viên trong hợp tác xã – gồm hàng chục hộ dân địa phương – được phép sử dụng nhãn hiệu này trên bao bì sản phẩm khi tham gia vào quy trình sản xuất theo quy định chung của tổ chức.
Trong khi đó, một cá nhân ngoài hợp tác xã dù cũng trồng sâm tại Trà My nhưng không phải thành viên và không tuân thủ quy chuẩn, không được phép sử dụng nhãn hiệu tập thể này.
(Đây là tình huống giả định nhằm minh hoạ vấn đề pháp lý trên)
2. Ai có quyền đăng ký nhãn hiệu tập thể?
Quy định này được nêu cụ thể tại Khoản 3 Điều 87 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 như sau:
Điều 87. Quyền đăng ký nhãn hiệu
...
3. Tổ chức tập thể được thành lập hợp pháp có quyền đăng ký nhãn hiệu tập thể để các thành viên của mình sử dụng theo quy chế sử dụng nhãn hiệu tập thể; đối với dấu hiệu chỉ nguồn gốc địa lý của hàng hoá, dịch vụ, tổ chức có quyền đăng ký là tổ chức tập thể của các tổ chức, cá nhân tiến hành sản xuất, kinh doanh tại địa phương đó.
...
Pháp luật hiện hành quy định rằng chỉ tổ chức tập thể được thành lập hợp pháp mới có quyền đăng ký nhãn hiệu tập thể. Tổ chức tập thể ở đây có thể là hợp tác xã, hiệp hội ngành nghề, hội sản xuất địa phương... Việc đăng ký được thực hiện để các thành viên trong tổ chức cùng sử dụng, với điều kiện tuân thủ quy chế sử dụng nhãn hiệu tập thể do tổ chức đó ban hành.
Đặc biệt, khi nhãn hiệu chứa yếu tố chỉ nguồn gốc địa lý (ví dụ như tên địa danh), pháp luật yêu cầu tổ chức đăng ký phải là đại diện hợp pháp của các tổ chức, cá nhân đang sản xuất, kinh doanh tại khu vực đó và việc đăng ký chỉ được thực hiện sau khi được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép.
Tình huống giả định
Hợp tác xã Nông sản Sạch Hòa Bình được thành lập hợp pháp, chuyên trồng và cung ứng rau củ quả cho thị trường Hà Nội và các tỉnh lân cận. Sau nhiều năm xây dựng uy tín, HTX này quyết định đăng ký nhãn hiệu tập thể “Rau sạch Hòa Bình” để giúp các thành viên dễ dàng phân biệt sản phẩm của mình với các đơn vị bên ngoài.
Tuy nhiên, một công ty thương mại tại Hà Nội – không phải thành viên HTX – cũng muốn đăng ký nhãn hiệu này để mở rộng kênh bán hàng. Sau khi đối chiếu hồ sơ, Cục Sở hữu trí tuệ bác bỏ đơn đăng ký của công ty này vì không phải là tổ chức tập thể hợp pháp có quyền đăng ký nhãn hiệu tập thể.
Cuối cùng, HTX Nông sản Sạch Hòa Bình hoàn tất thủ tục và được cấp văn bằng bảo hộ cho nhãn hiệu tập thể, đảm bảo quyền sử dụng chung cho các thành viên theo đúng quy định pháp luật.
(Đây là tình huống giả định nhằm minh hoạ vấn đề pháp lý trên)
3. Kết luận
Nhãn hiệu tập thể là dấu hiệu giúp phân biệt hàng hóa, dịch vụ của các thành viên trong một tổ chức với các cá nhân, tổ chức bên ngoài. Chỉ tổ chức tập thể được thành lập hợp pháp mới có quyền đăng ký nhãn hiệu này. Việc đăng ký đúng quy định sẽ giúp nâng cao uy tín và bảo vệ quyền lợi chung của cộng đồng sử dụng nhãn hiệu.
