Nguyên tắc định giá tài sản trong tố tụng hình sự được quy định ra sao?

Định giá tài sản trong tố tụng hình sự là bước quan trọng để xác định giá trị tài sản, thiệt hại hoặc vật chứng liên quan đến vụ án từ đó làm căn cứ cho việc xử lý đúng người, đúng tội và đúng pháp luật. Việc định giá phải được thực hiện đúng trình tự, tuân thủ pháp luật, áp dụng phương pháp phù hợp tại thời điểm định giá và bảo đảm tính trung thực, khách quan, kịp thời. Pháp luật cũng quy định rõ các nguyên tắc nêu trên cùng những trường hợp không được tham gia định giá.

Căn cứ Điều 4 Nghị định 250/2025/NĐ-CP quy định:

Nghị định 250/2025/NĐ-CP

Điều 4. Nguyên tắc định giá tài sản

1. Tuân thủ pháp luật, trình tự, thủ tục định giá tài sản theo quy định tại Nghị định này.

2. Phương pháp định giá tài sản theo quy định của pháp luật tại thời điểm định giá được yêu cầu định giá.

3. Trung thực, khách quan, kịp thời.

Việc định giá tài sản trong tố tụng hình sự phải được tiến hành đúng quy định và đúng quy trình, bảo đảm mọi bước thực hiện đều có cơ sở pháp lý rõ ràng. Người thực hiện định giá phải sử dụng phương pháp định giá phù hợp với quy định hiện hành tại thời điểm được yêu cầu để kết quả phản ánh đúng giá trị thật của tài sản. Bên cạnh đó, hoạt động định giá cần trung thực, khách quan và kịp thời tránh việc kéo dài hoặc bị tác động bởi các yếu tố bên ngoài nhằm giúp cơ quan tiến hành tố tụng có căn cứ chính xác khi xem xét, xử lý vụ án.

Tình huống giả định:

• Hội đồng được yêu cầu định giá tài sản bị tạm giữ
  Cơ quan Cảnh sát điều tra tỉnh Đồng Nai yêu cầu Hội đồng định giá tài sản trong tố tụng hình sự định giá một chiếc ô tô bị tạm giữ trong vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản nhằm xác định giá trị thiệt hại để phục vụ điều tra.

• Hội đồng thực hiện đúng nguyên tắc định giá tài sản
  Hội đồng tiến hành định giá theo pháp luật và trình tự được quy định căn cứ giá thị trường tại thời điểm định giá và thông tin từ cơ quan chuyên môn về giá xe. Các thành viên trong Hội đồng đều không có liên quan đến bị can, bị hại hoặc các bên tham gia vụ án.

• Kết quả định giá được Cơ quan chấp nhận trong hồ sơ vụ án
  Kết quả định giá xác định chiếc ô tô trị giá 780 triệu đồng, được Cơ quan điều tra và Viện Kiểm sát chấp thuận làm căn cứ xác định mức độ thiệt hại. Việc định giá được thực hiện đúng quy định, kịp thời, góp phần bảo đảm tính minh bạch và công bằng trong quá trình giải quyết vụ án.

(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)

2. Các trường hợp không được tham gia định giá tài sản trong tố tụng hình sự là gì?

Căn cứ Điều 5 Nghị định 250/2025/NĐ-CP quy định:

Nghị định 250/2025/NĐ-CP

Điều 5. Các trường hợp không được tham gia định giá tài sản

Người thuộc một trong các trường hợp sau đây thì không được tham gia định giá tài sản:

1. Đồng thời là bị hại, đương sự; là người đại diện, người thân thích của bị hại, đương sự hoặc của bị can, bị cáo hoặc người bị tố giác hoặc có tin báo về tội phạm hoặc người bị kiến nghị khởi tố.

2. Đã tham gia định giá hoặc định giá lại tài sản đang được yêu cầu định giá.

3. Đã tham gia với tư cách là người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tố giác hoặc có tin báo về tội phạm hoặc người bị kiến nghị khởi tố, người làm chứng, người giám định, người phiên dịch, người dịch thuật trong vụ án đang yêu cầu định giá tài sản.

4. Đã tham gia với tư cách là người tiến hành tố tụng trong vụ án đang yêu cầu định giá tài sản.

5. Có lý do cho rằng người đó có thể không vô tư trong khi thực hiện định giá.

6. Người đang trong thời gian thi hành kỷ luật Đảng, kỷ luật đối với cán bộ, công chức, viên chức từ hình thức cảnh cáo trở lên.

Trường hợp trong quá trình thực hiện định giá tài sản, thành viên Hội đồng định giá tài sản bị thi hành kỷ luật từ hình thức cảnh cáo trở lên thì không được phép tiếp tục tham gia định giá tài sản. Hội đồng định giá tài sản tiếp tục thực hiện định giá tài sản theo quy định; trường hợp không đủ số lượng thành viên tối thiểu theo quy định tại khoản 3 Điều 7 Nghị định này, Hội đồng định giá tài sản báo cáo cơ quan có thẩm quyền thành lập Hội đồng để bổ sung thành viên Hội đồng theo quy định.

Những người tham gia định giá phải bảo đảm tính độc lập và khách quan tuyệt đối. Do đó, pháp luật loại trừ các trường hợp có thể gây ảnh hưởng đến kết quả định giá như người có quan hệ thân thích, đã tham gia vụ án trước đó hoặc đang bị kỷ luật. Nếu trong quá trình định giá, thành viên Hội đồng bị kỷ luật từ cảnh cáo trở lên người đó phải ngừng tham gia và cơ quan có thẩm quyền sẽ bổ sung thành viên mới để Hội đồng tiếp tục hoạt động đúng quy định.

Tình huống giả định:

• Thành viên Hội đồng định giá có quan hệ thân thích với bị cáo
  Khi Cơ quan Cảnh sát điều tra tỉnh Thanh Hóa yêu cầu Hội đồng định giá tài sản trong tố tụng hình sự định giá số hàng hóa bị chiếm đoạt trong vụ án lừa đảo, phát hiện một thành viên trong Hội đồng là anh họ của bị cáo.

• Hội đồng báo cáo và đề nghị thay thế thành viên
  Ngay sau khi phát hiện, Chủ tịch Hội đồng đã báo cáo cơ quan có thẩm quyền để thay thế người này bằng một cán bộ khác đáp ứng điều kiện theo quy định. Việc thay đổi được thực hiện kịp thời đảm bảo Hội đồng có đủ số lượng thành viên để tiếp tục công việc.

• Cơ quan điều tra công nhận kết quả định giá là hợp pháp
  Sau khi bổ sung thành viên mới, Hội đồng tiến hành định giá lại toàn bộ lô hàng đúng quy trình, khách quan và đúng pháp luật. Kết quả được cơ quan điều tra chấp thuận và đưa vào hồ sơ vụ án bảo đảm không vi phạm nguyên tắc định giá và tính hợp lệ của kết quả.

(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)

3. Kết luận

Định giá tài sản trong tố tụng hình sự là bước quan trọng giúp xác định chính xác giá trị tài sản làm cơ sở cho việc xem xét trách nhiệm hình sự và bồi thường thiệt hại. Quá trình này phải tuân thủ pháp luật, đúng phương pháp, trung thực và khách quan. Đồng thời, những người có quan hệ lợi ích hoặc vi phạm kỷ luật sẽ không được tham gia định giá nhằm bảo đảm tính minh bạch và công bằng trong hoạt động tố tụng.