Mỗi đứa trẻ sinh ra đều có quyền được yêu thương, chăm sóc và bảo vệ. Tuy vậy, trên thực tế vẫn xảy ra nhiều trường hợp cha mẹ cố ý bỏ rơi con ngay sau khi chào đời, gây ra hậu quả nghiêm trọng về cả sức khỏe lẫn tâm lý cho trẻ. Trong trường hợp này, pháp luật quy định rõ mức xử phạt hành chính với hành vi bỏ rơi trẻ em ngay từ khi mới sinh. Nếu hành vi đó dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như khiến trẻ tử vong, người mẹ còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự.
1. Cha, mẹ bỏ rơi con mới sinh bị xử phạt hành chính như thế nào?
Căn cứ theo Điều 21 Nghị định 130/2021/NĐ-CP quy định:
Điều 21. Vi phạm quy định về chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em
1. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
a) Cha, mẹ, người chăm sóc trẻ em thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ, trách nhiệm của mình trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em trừ trường hợp bị buộc phải tạm thời cách ly trẻ em hoặc trẻ em được chăm sóc thay thế theo quy định của pháp luật;
b) Cha mẹ, người chăm sóc trẻ em không quan tâm chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em, không thực hiện nghĩa vụ, trách nhiệm của mình trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em hoặc bỏ mặc trẻ em tự sinh sống, cắt đứt quan hệ tình cảm và vật chất với trẻ em hoặc ép buộc trẻ em không sống cùng gia đình, trừ trường hợp bị buộc phải tạm thời cách ly trẻ em hoặc trẻ em được chăm sóc thay thế theo quy định của pháp luật.
2. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 25.000.000 đồng đối với cha, mẹ, người chăm sóc trẻ em có hành vi cố ý bỏ rơi trẻ em.
Pháp luật hiện hành nghiêm cấm hành vi bỏ rơi trẻ em, đặc biệt là trẻ sơ sinh, đối tượng dễ bị tổn thương và không có khả năng tự bảo vệ. Việc cha mẹ bỏ rơi con ngay sau khi sinh ra không chỉ là vi phạm đạo đức mà còn là hành vi vi phạm hành chính nghiêm trọng nếu không gây hậu quả chết người.
Hành vi bị xử phạt hành chính là hành vi cố ý bỏ rơi trẻ em. Điều này đồng nghĩa với việc cơ quan chức năng sẽ xem xét mức độ nhận thức và ý chí của cha mẹ trong việc rời bỏ con. Nếu người mẹ hoặc người cha có đầy đủ năng lực hành vi dân sự và vẫn cố tình để con ở nơi vắng vẻ, không có người chăm sóc, không thông báo với chính quyền hoặc người thân thì có thể bị coi là cố ý bỏ rơi.
Mức phạt hành chính cho hành vi này từ 20 triệu đến 25 triệu đồng. Nếu hành vi bỏ rơi không gây hậu quả nghiêm trọng, cơ quan chức năng sẽ dừng lại ở mức xử phạt hành chính. Tuy nhiên, nếu có dấu hiệu trẻ bị bỏ rơi ở nơi nguy hiểm hoặc không được can thiệp kịp thời, gây ảnh hưởng đến tính mạng, sự việc có thể bị điều tra theo hướng hình sự.
Tình huống giả định:
Cố tình để con lại bên lề đường sau sinh
-
Người dân phát hiện bé sơ sinh bên vệ đường
Khoảng 6 giờ sáng, ngày 18/6/2025, người dân tại phường Nghĩa Chánh, TP. Quảng Ngãi phát hiện một bé sơ sinh khoảng vài ngày tuổi bị bỏ lại trong thùng giấy bên lề đường. Bé được quấn khăn mỏng, không có giấy tờ hay thông tin để lại, xung quanh không có người trông giữ. -
Cơ quan chức năng truy tìm mẹ ruột của bé
Sau khi tiếp nhận thông tin, Công an TP. Quảng Ngãi đã phối hợp với địa phương rà soát camera an ninh và nhanh chóng xác định người mẹ là chị Nguyễn Thị Thanh Hằng, 22 tuổi, sống tại phường Chánh Lộ. Chị Hằng thừa nhận đã tự sinh con tại nhà trọ và đem bỏ con vì lo sợ không đủ điều kiện nuôi dưỡng. -
Cơ quan chức năng xử lý hành chính
Căn cứ vào lời khai và các tài liệu xác minh, cơ quan chức năng xác định hành vi của chị Hằng là cố ý bỏ rơi trẻ em và ra quyết định xử phạt hành chính theo khoản 2 Điều 21 Nghị định 130/2021/NĐ-CP với mức phạt 25 triệu đồng. Đồng thời, bé được đưa vào trung tâm bảo trợ xã hội và cơ quan bảo vệ trẻ em địa phương giám sát tình trạng sức khỏe và tìm hướng chăm sóc phù hợp.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Người mẹ sinh con rồi bỏ rơi có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?
Theo Điều 124 Bộ luật Hình sự 2015, quy định:
Điều 124. Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ
1. Người mẹ nào do ảnh hưởng nặng nề của tư tưởng lạc hậu hoặc trong hoàn cảnh khách quan đặc biệt mà giết con do mình đẻ ra trong 07 ngày tuổi, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Người mẹ nào do ảnh hưởng nặng nề của tư tưởng lạc hậu hoặc trong hoàn cảnh khách quan đặc biệt mà vứt bỏ con do mình đẻ ra trong 07 ngày tuổi dẫn đến hậu quả đứa trẻ chết, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc bị phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.
Bên cạnh xử phạt hành chính, pháp luật hình sự còn đặt ra chế tài nghiêm khắc hơn nếu hành vi bỏ rơi trẻ sơ sinh gây hậu quả chết người. Điều 124 Bộ luật Hình sự 2015 quy định rõ về tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ, nhắm đến các trường hợp đặc biệt trong đó người mẹ là người trực tiếp thực hiện hành vi trong những ngày đầu sau sinh.
Cụ thể, điều luật này chỉ áp dụng cho người mẹ, không áp dụng cho người cha hay người khác, và chỉ trong 7 ngày đầu sau khi sinh. Thời điểm này được coi là giai đoạn nhạy cảm cả về thể chất và tâm lý, nên pháp luật nhìn nhận đây là khoảng thời gian dễ dẫn đến những hành động thiếu kiểm soát nếu chịu ảnh hưởng từ tư tưởng lạc hậu (sinh con ngoài ý muốn, áp lực gia đình…) hoặc hoàn cảnh đặc biệt (không có nơi cư trú, bị bạo hành, bị ruồng bỏ…).
Tuy vậy, không phải mọi trường hợp vứt bỏ trẻ sơ sinh đều bị truy cứu hình sự. Chỉ khi hành vi vứt bỏ dẫn đến hậu quả đứa trẻ chết và người mẹ có lý do đặc biệt thì mới cấu thành tội phạm. Nếu việc bỏ rơi không gây hậu quả nghiêm trọng, người mẹ có thể chỉ bị xử phạt hành chính theo Nghị định 130/2021/NĐ-CP.
Mức hình phạt trong những trường hợp này là phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc tù giam từ 3 tháng đến 2 năm.
Tình huống giả định:
Người mẹ bỏ rơi trẻ sơ sinh khiến trẻ tử vong
-
Người mẹ sinh con tại nhà và giấu kín
Ngày 3/4/2025, chị Trần Thị Huyền (19 tuổi, quê tại phường Cẩm Phả, TP. Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh) sinh con một mình tại nhà trọ mà không cho bất kỳ ai biết. Do lo sợ gia đình phát hiện và không có điều kiện chăm sóc, chị đã bỏ con vào túi nilon và để phía sau một quán cà phê gần khu vực phòng trọ. -
Người dân phát hiện sự việc
Khoảng 2 tiếng sau, một người thu gom ve chai phát hiện túi nilon có tiếng động lạ và báo cho công an. Khi mở ra, cháu bé đã tử vong do ngạt khí. Cơ quan điều tra vào cuộc và xác định chị Huyền là mẹ của đứa trẻ. - Truy cứu trách nhiệm hình sự người mẹ
Kết quả điều tra cho thấy chị Huyền sinh con trong điều kiện thiếu thốn, không có người thân bên cạnh, chịu áp lực lớn từ gia đình vì mang thai ngoài ý muốn. Sau khi sinh, chị hoảng loạn và chọn cách bỏ rơi con. Căn cứ vào Điều 124 Bộ luật Hình sự, cơ quan điều tra xác định đây là hành vi vứt bỏ con mới đẻ dẫn đến hậu quả trẻ tử vong trong hoàn cảnh khách quan đặc biệt. Chị Huyền bị khởi tố và sau đó bị tuyên án 9 tháng tù treo vì có thái độ thành khẩn và hoàn cảnh khó khăn.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Việc cha mẹ bỏ rơi con ngay sau khi sinh ra không chỉ vi phạm đạo đức mà còn là hành vi bị pháp luật xử lý nghiêm khắc. Nếu bị phát hiện có hành vi cố ý bỏ rơi trẻ sơ sinh, cha mẹ có thể bị xử phạt hành chính từ 20 đến 25 triệu đồng theo quy định tại Nghị định 130/2021/NĐ-CP. Trong trường hợp nghiêm trọng hơn khi hành vi bỏ rơi dẫn đến cái chết của trẻ, người mẹ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức phạt tù lên tới 2 năm.
