Người khởi kiện trong vụ án dân sự có bắt buộc nộp đơn khởi kiện trực tiếp tại Tòa án không?

Thủ tục nộp đơn khởi kiện trong tố tụng dân sự là bước khởi đầu quan trọng để Tòa án có cơ sở thụ lý và giải quyết vụ án dân sự theo đúng quy định pháp luật. Trong nhiều trường hợp, người khởi kiện không bắt buộc phải nộp đơn trực tiếp tại Tòa án mà có thể lựa chọn hình thức khác. Bên cạnh đó, để bảo đảm quyền lợi cho đương sự, pháp luật đã quy định cụ thể về cách xác định ngày khởi kiện nhằm tránh những tranh chấp liên quan đến thời hiệu hay thẩm quyền giải quyết.

1. Người khởi kiện trong vụ án dân sự có bắt buộc nộp đơn khởi kiện trực tiếp tại Tòa án không?

Khoản 1 Điều 190 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 quy định như sau:

Bộ luật Tố tụng dân sự 2015

Điều 190. Gửi đơn khởi kiện đến Tòa án

1. Người khởi kiện gửi đơn khởi kiện kèm theo tài liệu, chứng cứ mà mình hiện có đến Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ án bằng các phương thức sau đây:

a) Nộp trực tiếp tại Tòa án;

b) Gửi đến Tòa án theo đường dịch vụ bưu chính;

c) Gửi trực tuyến bằng hình thức điện tử qua Cổng thông tin điện tử của Tòa án (nếu có).

Pháp luật không bắt buộc người khởi kiện phải đến trực tiếp Tòa án để nộp đơn. Việc mở rộng thêm hình thức gửi qua bưu chính hoặc trực tuyến tạo điều kiện thuận lợi cho đương sự, đặc biệt là trong trường hợp họ ở xa hoặc không thể trực tiếp đến Tòa. Điều này vừa tiết kiệm thời gian, chi phí, vừa bảo đảm quyền khởi kiện được thực hiện linh hoạt và hiệu quả hơn.

Tình huống giả định

Nộp đơn khởi kiện qua đường bưu chính

• Nộp đơn khởi kiện
  Ngày 05/9/2025, bà Lê Thị Hồng (trú tại phường Hồng Gai, tỉnh Quảng Ninh) phát sinh tranh chấp hợp đồng mua bán với Công ty TNHH Minh Phát tại Hà Nội. Do khoảng cách xa, bà Hồng lựa chọn gửi đơn khởi kiện cùng các tài liệu chứng cứ qua dịch vụ bưu chính đến Tòa án nhân dân khu vực 1 TP. Hà Nội.

• Xác nhận ngày khởi kiện
  Ngày 06/9/2025, bưu cục phát hành phiếu gửi có đóng dấu ngày tháng rõ ràng. Căn cứ theo quy định tại Điều 190 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, ngày khởi kiện được xác định là ngày 06/9/2025, cũng chính là ngày ghi trên dấu bưu chính nơi gửi.

• Tòa án tiếp nhận và thụ lý
  Ngày 10/9/2025, Tòa án nhân dân khu vực 1 TP. Hà Nội tiếp nhận hồ sơ do bưu chính chuyển đến, kiểm tra tính hợp lệ của đơn và ra thông báo thụ lý vụ án.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

2. Ngày khởi kiện được pháp luật xác định như thế nào?

Khoản 2, 3 và 4 Điều 190 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 quy định như sau:

Bộ luật Tố tụng dân sự 2015

Điều 190. Gửi đơn khởi kiện đến Tòa án

...

2. Ngày khởi kiện là ngày đương sự nộp đơn khởi kiện tại Tòa án hoặc ngày được ghi trên dấu của tổ chức dịch vụ bưu chính nơi gửi.

Trường hợp không xác định được ngày, tháng, năm theo dấu bưu chính nơi gửi thì ngày khởi kiện là ngày đương sự gửi đơn tại tổ chức dịch vụ bưu chính. Đương sự phải chứng minh ngày mình gửi đơn tại tổ chức dịch vụ bưu chính; trường hợp đương sự không chứng minh được thì ngày khởi kiện là ngày Tòa án nhận được đơn khởi kiện do tổ chức dịch vụ bưu chính chuyển đến.

3. Trường hợp người khởi kiện gửi đơn khởi kiện bằng phương thức gửi trực tuyến thì ngày khởi kiện là ngày gửi đơn.

4. Trường hợp chuyển vụ án cho Tòa án khác theo quy định tại Điều 41 của Bộ luật này thì ngày khởi kiện là ngày gửi đơn khởi kiện đến Tòa án đã thụ lý nhưng không đúng thẩm quyền và được xác định theo quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều này.

...

Quy định này đã tạo cơ chế rõ ràng để xác định ngày khởi kiện trong mọi trường hợp, từ nộp trực tiếp, gửi bưu chính đến gửi trực tuyến, nhờ vậy, quyền tiếp cận công lý của đương sự được bảo vệ đầy đủ, không phụ thuộc vào hình thức nộp đơn.

Ngoài ra, điều này bảo đảm quyền khởi kiện của đương sự không bị ảnh hưởng bởi yếu tố khách quan như thời gian vận chuyển bưu điện hoặc sai sót trong việc nộp nhầm thẩm quyền. Đồng thời, quy định còn góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân trong việc tính thời hiệu, tránh tình trạng đơn khởi kiện bị coi là nộp muộn một cách bất công. Trên thực tế, cách xác định ngày khởi kiện linh hoạt này thể hiện mục tiêu bảo đảm quyền tiếp cận công lý, nâng cao tính minh bạch và công bằng trong tố tụng dân sự.

Tình huống giả định

Xác định ngày khởi kiện khi nộp đơn trực tuyến

• Nộp đơn khởi kiện bằng hình thức trực tuyến
  Ngày 12/9/2025, ông Trần Văn Hùng (trú tại phường Nhiêu Lộc, TP. Hồ Chí Minh) phát sinh tranh chấp hợp đồng thuê nhà với bà Nguyễn Thị Mai. Để tiết kiệm thời gian, ông Hùng lựa chọn nộp đơn khởi kiện qua Cổng thông tin điện tử của Tòa án nhân dân TP. Hồ Chí Minh.

• Hệ thống xác nhận thời điểm gửi đơn
  Hệ thống điện tử của Tòa án ghi nhận thời điểm gửi đơn là 21 giờ 15 phút, đồng thời gửi biên nhận điện tử xác nhận việc nộp đơn thành công.

• Xác định ngày khởi kiện
  Theo khoản 3 Điều 190 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, ngày khởi kiện được xác định chính là ngày 12/9/2025, cũng chính là ngày ông Hùng thực hiện thao tác gửi đơn trực tuyến.

• Tòa án thụ lý vụ án
  Ngày 15/9/2025, Tòa án nhân dân TP. Hồ Chí Minh kiểm tra hồ sơ trực tuyến, xác định đơn hợp lệ và ra thông báo thụ lý vụ án theo trình tự tố tụng.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

Kết luận

Quy định về nộp đơn khởi kiện và xác định ngày khởi kiện trong tố tụng dân sự thể hiện sự chặt chẽ của pháp luật, vừa tạo thuận lợi cho đương sự, vừa bảo đảm tính minh bạch trong hoạt động tố tụng. Người khởi kiện không bắt buộc phải nộp đơn trực tiếp tại Tòa án mà có thể lựa chọn nhiều phương thức như nộp trực tiếp, gửi bưu chính hoặc gửi trực tuyến, qua đó giảm bớt rào cản trong việc tiếp cận công lý. Ngày khởi kiện được xác định linh hoạt tùy theo hình thức nộp đơn, nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của đương sự trong việc tính thời hiệu khởi kiện và tránh những thiệt thòi phát sinh do yếu tố khách quan.