Hiến máu tình nguyện là một việc làm ý nghĩa, góp phần cứu giúp những người đang cần máu để điều trị. Người tham gia hiến máu không chỉ được hỗ trợ bằng hiện vật hoặc dịch vụ y tế mà còn được ghi nhận và trân trọng trong cộng đồng. Để bảo đảm an toàn cho cả người hiến và người nhận, việc hiến máu phải tuân theo các tiêu chuẩn sức khỏe nghiêm ngặt do Bộ Y tế ban hành.
1. Người hiến máu tình nguyện cần đáp ứng những tiêu chuẩn nào?
Điều 4 Thông tư 26/2013/TT-BYT quy định:
Điều 4. Tiêu chuẩn người hiến máu
Người hiến máu là người có đủ tiêu chuẩn về tuổi, sức khỏe và các điều kiện khác, cụ thể như sau:
1. Tuổi: từ đủ 18 tuổi đến 60 tuổi.
2. Sức khỏe:
a) Người có cân nặng ít nhất là 42 kg đối với phụ nữ, 45 kg đối với nam giới được phép hiến máu toàn phần; người có cân nặng từ 42 kg đến dưới 45 kg được phép hiến không quá 250 ml máu toàn phần mỗi lần; người có cân nặng 45 kg trở lên được phép hiến máu toàn phần không quá 09 ml/kg cân nặng và không quá 500ml mỗi lần.
b) Người có cân nặng ít nhất là 50 kg được phép hiến các thành phần máu bằng gạn tách; người hiến máu có thể hiến một hoặc nhiều thành phần máu trong mỗi lần gạn tách, nhưng tổng thể tích các thành phần máu hiến không quá 500 ml; Người có cân nặng ít nhất là 60 kg được phép hiến tổng thể tích các thành phần máu hiến mỗi lần không quá 650 ml.
c) Không mắc các bệnh mạn tính hoặc cấp tính về thần kinh, tâm thần, hô hấp, tuần hoàn, tiết niệu, tiêu hoá, gan mật, nội tiết, máu và tổ chức tạo máu, bệnh hệ thống, bệnh tự miễn, tình trạng dị ứng nặng; không mang thai vào thời điểm đăng ký hiến máu (đối với phụ nữ); không có tiền sử lấy, hiến, ghép bộ phận cơ thể người; không nghiện ma tuý, nghiện rượu; không có khuyết tật nặng và khuyết tật đặc biệt nặng theo quy định tại Luật Người khuyết tật; không sử dụng một số thuốc được quy định tại Phụ lục 1 ban hành kèm theo Thông tư này; không mắc các bệnh lây truyền qua đường máu, các bệnh lây truyền qua đường tình dục tại thời điểm đăng ký hiến máu;
d) Lâm sàng:
- Tỉnh táo, tiếp xúc tốt;
- Huyết áp tâm thu trong khoảng từ 100 mmHg đến dưới 160 mmHg và tâm trương trong khoảng từ 60 mmHg đến dưới 100 mmHg;
- Nhịp tim đều, tần số trong khoảng từ 60 lần đến 90 lần/phút;
- Không có một trong các biểu hiện sau: gày, sút cân nhanh (trên 10% cân nặng cơ thể trong thời gian 6 tháng); da xanh, niêm mạc nhợt; hoa mắt, chóng mặt; vã mồ hôi trộm; hạch to xuất hiện nhiều nơi; sốt; phù; ho, khó thở; tiêu chảy; xuất huyết các loại; có các tổn thương, dấu hiệu bất thường trên da.
đ) Xét nghiệm:
- Đối với người hiến máu toàn phần và hiến các thành phần máu bằng gạn tách: nồng độ hemoglobin phải đạt ít nhất bằng 120 g/l; nếu hiến máu toàn phần thể tích trên 350 ml phải đạt ít nhất 125 g/l.
- Đối với người hiến huyết tương bằng gạn tách: nồng độ protein huyết thanh toàn phần phải đạt ít nhất bằng 60g/l và được xét nghiệm trong thời gian không quá 01 tháng;
- Đối với người hiến tiểu cầu, bạch cầu hạt, tế bào gốc bằng gạn tách: số lượng tiểu cầu phải lớn hơn hoặc bằng 150´109/l.
3. Ngoài các tiêu chuẩn quy định tại Khoản 1, Khoản 2 Điều này, việc được hiến máu do bác sỹ khám tuyển chọn người hiến máu xem xét, quyết định.
Không phải ai cũng có thể hiến máu tình nguyện. Để đảm bảo an toàn cho cả người hiến và người nhận, Bộ Y tế đã đặt ra những tiêu chuẩn nghiêm ngặt. Người hiến máu phải đủ từ 18 đến 60 tuổi và có cân nặng tối thiểu là 42 kg đối với nữ, 45 kg đối với nam nếu hiến máu toàn phần. Nếu hiến thành phần máu bằng phương pháp gạn tách, cân nặng tối thiểu phải từ 50-60 kg, tùy theo thể tích hiến.
Về sức khỏe, người hiến máu không được mắc các bệnh cấp tính, mãn tính hoặc bệnh truyền nhiễm như viêm gan B, HIV, giang mai… Cũng không được đang trong thời kỳ mang thai, sử dụng một số loại thuốc ảnh hưởng đến chất lượng máu, hoặc có tiền sử nghiện rượu, ma túy.
Về lâm sàng, người hiến máu cần tỉnh táo, không có biểu hiện như hoa mắt, chóng mặt, sốt, gầy yếu, hoặc da xanh, niêm mạc nhợt. Các chỉ số xét nghiệm như huyết sắc tố, tiểu cầu, protein huyết thanh cũng phải đạt mức an toàn theo hướng dẫn của Bộ Y tế.
Tất cả người đăng ký hiến máu đều phải được bác sĩ thăm khám, đánh giá trực tiếp. Chỉ khi được xác nhận đủ điều kiện thì mới được tiến hành lấy máu.
Tình huống giả định:
Bác sĩ từ chối một trường hợp vì không đủ tiêu chuẩn
Chị Nguyễn Thị Mai (26 tuổi, sống tại TP. Thủ Đức) đến đăng ký hiến máu nhân đạo trong một đợt vận động lưu động tại địa phương. Tuy có tinh thần nhiệt tình, nhưng sau khi khám sàng lọc, bác sĩ nhận thấy chị có huyết áp thấp dưới ngưỡng cho phép và đang điều trị dị ứng da bằng thuốc kháng histamin.
Dù rất mong muốn hiến máu, nhưng bác sĩ buộc phải từ chối để đảm bảo an toàn cho chị. Nhân viên y tế đã động viên, hướng dẫn chị theo dõi sức khỏe và quay lại hiến máu sau khi tình trạng ổn định. Nhờ kiểm tra cẩn thận, việc hiến máu diễn ra đúng quy định và không gây rủi ro cho người tham gia.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Người hiến máu tình nguyện không lấy tiền sẽ được tặng những gì?
Khoản 4 Điều 4 Thông tư 15/2023/TT-BYT quy định:
Điều 4. Chi phí phục vụ cho việc xác định giá của một đơn vị máu toàn phần, chế phẩm máu đạt tiêu chuẩn
Việc xác định giá của một đơn vị máu toàn phần, chế phẩm máu đạt tiêu chuẩn dựa trên chi phí cho công tác tiếp nhận, sàng lọc máu, thành phần máu và việc điều chế các chế phẩm máu theo nội dung và mức chi như sau:
...
4. Chi cho người hiến máu tình nguyện không lấy tiền:
a) Người hiến máu toàn phần tình nguyện có thể lựa chọn nhận quà tặng bằng hiện vật hoặc bằng các dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh có giá trị tối thiểu như sau:
- Một đơn vị máu thể tích 250 ml: 100.000 đồng;
- Một đơn vị máu thể tích 350 ml: 150.000 đồng;
- Một đơn vị máu thể tích 450 ml: 180.000 đồng.
b) Người hiến tình nguyện gạn tách các thành phần máu có thể lựa chọn nhận quà tặng bằng hiện vật hoặc bằng các dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh có giá trị tối thiểu như sau:
- Một đơn vị chế phẩm có thể tích từ 250 đến 400 ml: 150.000 đồng;
- Một đơn vị chế phẩm có thể tích từ trên 400 đến 500 ml: 200.000 đồng;
- Một đơn vị chế phẩm có thể tích từ trên 500 đến 650 ml: 250.000 đồng.
c) Chi hỗ trợ chi phí đi lại đối với người hiến máu tình nguyện: Mức chi bình quân tối đa là 50.000 đồng/người/lần hiến máu.
d) Hướng dẫn chi quà tặng bằng dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh:
Trường hợp chi quà tặng bằng dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh, thủ trưởng đơn vị tiếp nhận máu có trách nhiệm công khai danh mục các dịch vụ và mức giá của từng dịch vụ để người hiến máu lựa chọn bảo đảm nguyên tắc:
- Tổng mức giá của các dịch vụ phải tương đương với mức chi quà tặng quy định tại điểm a và điểm b khoản 4 Điều này;
- Trường hợp tổng mức giá của các dịch vụ mà người hiến máu lựa chọn thấp hơn mức chi quà tặng tại điểm a và điểm b khoản 4 Điều này thì đơn vị tiếp nhận máu có trách nhiệm chi bổ sung quà tặng bằng hiện vật bảo đảm đủ mức chi quà tặng theo quy định;
- Trường hợp tổng mức giá của các dịch vụ mà người hiến máu lựa chọn cao hơn mức chi quà tặng tại điểm a và điểm b khoản 4 Điều này: Đơn vị tiếp nhận máu được thu thêm phần chênh lệch giữa tổng mức giá của các dịch vụ mà người hiến máu lựa chọn với mức chi quà tặng được nhận đồng thời có trách nhiệm giải thích công khai để người hiến máu hiểu và thực hiện. Trường hợp phần chi phí vượt của các dịch vụ mà người hiến máu lựa chọn không quá 10% mức chi quà tặng được nhận thì thủ trưởng đơn vị tiếp nhận máu có thể quyết định sử dụng nguồn thu từ hoạt động cung cấp máu, chế phẩm máu để chi và quyết toán theo thẩm quyền.
- Mức giá của các dịch vụ trong gói quà tặng thực hiện theo quy định được cấp có thẩm quyền áp dụng với dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh không thuộc phạm vi thanh toán của Quỹ bảo hiểm y tế trong các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh của Nhà nước.
...
Người tham gia hiến máu tình nguyện sẽ không được nhận tiền mặt, nhưng được tặng quà bằng hiện vật hoặc các dịch vụ khám, chữa bệnh tương ứng với thể tích máu đã hiến. Với mỗi 250ml máu, mức giá trị quà tặng tối thiểu là 100.000 đồng; 350ml là 150.000 đồng; và 450ml là 180.000 đồng. Trong trường hợp hiến các thành phần máu như huyết tương, tiểu cầu bằng phương pháp gạn tách, mức hỗ trợ có thể lên tới 250.000 đồng.
Ngoài ra, người hiến máu còn được hỗ trợ chi phí đi lại tối đa 50.000 đồng mỗi lần. Nếu chọn quà bằng dịch vụ y tế, đơn vị tiếp nhận máu phải công khai danh mục dịch vụ và mức giá để người hiến lựa chọn. Trường hợp chi phí dịch vụ cao hơn mức quy định, người hiến máu có thể thanh toán phần chênh lệch hoặc được hỗ trợ một phần nếu mức vượt không quá 10%.
Mọi hình thức tặng quà đều nhằm tri ân sự đóng góp của người hiến máu, nhưng vẫn phải bảo đảm nguyên tắc không thương mại hóa việc hiến máu. Đây là cơ chế khuyến khích để cộng đồng tham gia nhiều hơn vào hoạt động hiến máu cứu người.
Tình huống giả định:
Người hiến máu tại bệnh viện tuyến tỉnh được chọn quà tặng phù hợp
Anh Trần Quốc Huy (33 tuổi, ngụ tại TP. Vinh, Nghệ An) tham gia hiến máu tình nguyện tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh vào tháng 3/2024. Anh Huy đăng ký hiến 350ml máu và được nhân viên y tế giới thiệu lựa chọn giữa hiện vật hoặc sử dụng dịch vụ y tế tương ứng. Anh chọn gói kiểm tra sức khỏe tổng quát có giá trị gần 150.000 đồng, đúng bằng mức hỗ trợ theo quy định.
Tại thời điểm thanh toán, tổng chi phí gói dịch vụ cao hơn khoảng 20.000 đồng, nhưng do mức vượt không quá 10% nên bệnh viện quyết định không thu thêm. Anh Huy còn được hỗ trợ 50.000 đồng chi phí đi lại. Việc công khai minh bạch và đúng quy định giúp người hiến máu cảm thấy yên tâm và sẵn sàng tiếp tục tham gia trong các lần sau.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Người hiến máu tình nguyện không lấy tiền sẽ được nhận quà tặng bằng hiện vật hoặc dịch vụ y tế theo đúng mức quy định, cùng với hỗ trợ chi phí đi lại. Tuy nhiên, để đủ điều kiện hiến máu, mỗi người cần đảm bảo các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về sức khỏe, cân nặng và kết quả khám sàng lọc. Việc tuân thủ đúng quy trình giúp bảo vệ an toàn cho cả người hiến máu và người tiếp nhận.
