Bán hàng rong là hình thức mưu sinh phổ biến tại nhiều khu vực đô thị và nông thôn, đặc biệt trong nhóm lao động có thu nhập thấp. Hoạt động này được pháp luật phân biệt rõ với hình thức kinh doanh thông thường, đặc biệt là về nghĩa vụ đăng ký hộ kinh doanh. Ngoài ra, việc bán hàng rong trên vỉa hè, lòng đường cũng được quy định cụ thể trong pháp luật về trật tự giao thông và đô thị.
1. Người bán hàng rong có cần đăng ký hộ kinh doanh không?
Theo khoản 3 Điều 82 Nghị định 168/2024/NĐ-CP:
Điều 82. Quyền thành lập hộ kinh doanh
...
3. Hộ gia đình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, làm muối và những người bán hàng rong, quà vặt, buôn chuyến, kinh doanh lưu động, kinh doanh thời vụ, làm dịch vụ có thu nhập thấp không phải đăng ký hộ kinh doanh, trừ trường hợp kinh doanh các ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương quy định mức thu nhập thấp áp dụng trên phạm vi địa phương.
...
Bán hàng rong, bán đồ ăn vặt, đẩy xe đi bán dạo là cách nhiều người mưu sinh hằng ngày, nhất là ở các khu vực đông người như gần trường học, bệnh viện hay chợ. Theo quy định tại Nghị định 168/2024/NĐ-CP, những người làm nghề này không bắt buộc phải đăng ký hộ kinh doanh, nếu thu nhập còn thấp và không kinh doanh những mặt hàng thuộc ngành nghề có điều kiện.
Nếu chỉ bán những thứ thông thường như bánh mì, trái cây, nước đóng chai... với số lượng ít và thu nhập không cao thì không cần phải làm thủ tục đăng ký. Tuy nhiên, mức thu nhập thấp không có con số chung cho toàn quốc mà mỗi tỉnh, thành sẽ có quy định riêng tùy theo điều kiện sống tại địa phương.
Tình huống giả định:
Người bán hàng rong không cần đăng ký nếu thu nhập thấp và không kinh doanh ngành nghề có điều kiện
-
Bán bánh mì dạo với thu nhập thấp
Bà Nguyễn Thị Duyên (trú tại phường Chánh Lộ, TP. Quảng Ngãi) là người nội trợ, tranh thủ buổi sáng đi bán bánh mì dạo quanh khu vực trường học gần nhà để kiếm thêm thu nhập. Mỗi ngày bà chỉ bán khoảng 50 ổ, thu nhập trung bình dưới 200.000 đồng. Bà không có cửa hàng cố định, không sử dụng nhân công, không kinh doanh thực phẩm chế biến sẵn hay mặt hàng yêu cầu điều kiện đặc biệt. -
UBND phường xác nhận không cần đăng ký
Khi bị kiểm tra bởi cán bộ quản lý trật tự đô thị vào tháng 6/2025, bà Duyên được yêu cầu lên phường làm việc. Sau khi xem xét, UBND phường Chánh Lộ xác nhận bà thuộc trường hợp bán hàng rong có thu nhập thấp, không kinh doanh ngành nghề có điều kiện, nên không cần đăng ký hộ kinh doanh. Bà Duyên chỉ được nhắc nhở không được buôn bán tại các khu vực có biển cấm và giữ gìn vệ sinh chung.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Bán hàng rong trên vỉa hè có bị xử phạt hành chính không?
Theo điểm e khoản 2, khoản 7 và khoản 9 Điều 12 Nghị định 168/2024/NĐ-CP:
Điều 12. Xử phạt, trừ điểm giấy phép lái xe các hành vi vi phạm khác về quy tắc giao thông đường bộ; sử dụng lòng đường, vỉa hè vào mục đích khác
...
2. Phạt tiền từ 200.000 đồng đến 250.000 đồng đối với cá nhân thực hiện một trong các hành vi vi phạm sau đây:
...
e) Bán hàng rong hoặc bán hàng hóa nhỏ lẻ khác trên lòng đường, trên vỉa hè các tuyến phố có quy định cấm bán hàng; trừ các hành vi vi phạm quy định tại khoản 7, khoản 9 Điều này;
...
7. Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với cá nhân, từ 4.000.000 đồng đến 6.000.000 đồng đối với tổ chức thực hiện hành vi sử dụng trái phép lòng đường, vỉa hè để: họp chợ; kinh doanh dịch vụ ăn uống; bày, bán hàng hóa; sửa chữa phương tiện, máy móc, thiết bị; rửa xe; đặt, treo biển hiệu, biển quảng cáo.
...
9. Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với cá nhân, từ 6.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với tổ chức thực hiện hành vi bày, bán máy móc, thiết bị, vật tư hoặc sản xuất, gia công hàng hóa trên lòng đường, vỉa hè,
...
Dù không bắt buộc đăng ký hộ kinh doanh, nhưng người bán hàng rong vẫn phải tuân thủ quy định về trật tự đô thị. Nếu buôn bán sai chỗ ví dụ như trên vỉa hè có biển cấm bán hàng, lòng đường, hoặc khu vực gây cản trở giao thông thì sẽ bị xử phạt hành chính.
Mức phạt thấp nhất là 200.000 - 250.000 đồng nếu chỉ đơn thuần bán rong ở tuyến phố có biển cấm. Tuy nhiên, nếu lấn chiếm vỉa hè để bày hàng ra chiếm chỗ, họp chợ, hoặc kinh doanh ăn uống, sửa xe, đặt biển hiệu… thì mức phạt có thể lên tới 3 triệu đồng. Trường hợp nghiêm trọng hơn như bày bán máy móc, vật tư lớn, hàng hóa sản xuất gia công thì bị phạt đến 5 triệu đồng.
Ngoài phạt tiền, người vi phạm còn có thể bị tịch thu hàng hóa, buộc dọn dẹp, trả lại mặt bằng, và bị nhắc nhở hoặc xử lý nhiều lần nếu tái phạm.
Tình huống giả định:
Người bán hàng rong bị phạt vì bày bán trên vỉa hè có biển cấm
-
Bắt đầu bán hàng tại khu vực trường học
Anh Nguyễn Văn Tính (trú tại phường Lộc Thọ, TP. Nha Trang) bắt đầu đẩy xe bán xôi buổi sáng trước cổng Trường THPT Trần Phú. Mỗi ngày, anh chỉ bán vài chục gói xôi cho học sinh, không bày bàn ghế và rời đi sau 7h sáng. -
Kê bàn ghế ra vỉa hè để phục vụ khách
Sau một thời gian, lượng khách đông hơn khiến anh Tính quyết định kê thêm ghế nhựa, dựng dù che và đặt bàn nhỏ ra vỉa hè để học sinh ngồi ăn. Khu vực này dù có biển “cấm tụ tập và bán hàng rong” nhưng anh cho rằng chỉ cần không gây ồn ào là được. - Bị xử phạt vì lấn chiếm vỉa hè có quy định cấm
Tháng 5/2025, lực lượng quản lý trật tự đô thị phường kiểm tra và lập biên bản vi phạm. Anh Tính bị xử phạt 2,5 triệu đồng theo khoản 7 Điều 12 Nghị định 168/2024/NĐ-CP, buộc thu dọn bàn ghế, trả lại vỉa hè thông thoáng và cam kết không tái phạm.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Bán hàng rong là hình thức kinh doanh nhỏ lẻ được pháp luật cho phép trong một số trường hợp nhất định. Nếu người bán có thu nhập thấp và không kinh doanh ngành nghề có điều kiện thì không cần đăng ký hộ kinh doanh. Tuy nhiên, việc bày bán trên vỉa hè, lòng đường, nhất là tại khu vực có biển cấm, có thể bị xử phạt hành chính với mức phạt từ vài trăm nghìn đến vài triệu đồng, tùy theo tính chất vi phạm.
