Nghĩa vụ cấp dưỡng là trách nhiệm quan trọng nhằm bảo đảm quyền lợi cho người không thể tự nuôi mình. Hai nội dung được quan tâm nhiều nhất là mức cấp dưỡng và phương thức cấp dưỡng được quy định ra sao. Các bên có thể thoả thuận với nhau về vấn đề này và nếu không thoả thuận được thì sẽ do Toà án quyết định căn cứ vào tình hình cụ thể. 

1. Mức cấp dưỡng được quy định như thế nào?

Điều 116 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định như sau:

Luật Hôn nhân và gia đình 2014

Điều 116. Mức cấp dưỡng

1. Mức cấp dưỡng do người có nghĩa vụ cấp dưỡng và người được cấp dưỡng hoặc người giám hộ của người đó thỏa thuận căn cứ vào thu nhập, khả năng thực tế của người có nghĩa vụ cấp dưỡng và nhu cầu thiết yếu của người được cấp dưỡng; nếu không thỏa thuận được thì yêu cầu Tòa án giải quyết.

2. Khi có lý do chính đáng, mức cấp dưỡng có thể thay đổi. Việc thay đổi mức cấp dưỡng do các bên thỏa thuận; nếu không thỏa thuận được thì yêu cầu Tòa án giải quyết.

Mức cấp dưỡng không cố định mà phụ thuộc vào thỏa thuận giữa các bên dựa trên thu nhập và khả năng thực tế của người có nghĩa vụ. Pháp luật cũng yêu cầu xem xét nhu cầu thiết yếu của người được cấp dưỡng như ăn ở, học tập, chăm sóc sức khỏe. Nếu các bên không thống nhất được, Tòa án sẽ xác định mức cấp dưỡng phù hợp nhằm bảo đảm sự công bằng. Khi hoàn cảnh kinh tế thay đổi, mức cấp dưỡng có thể điều chỉnh theo quy định.

Tình huống giả định

• Anh Thành đề nghị giảm mức cấp dưỡng
  Anh Nguyễn Đức Thành (cư trú tại Thành phố Hải Phòng) trước đây thỏa thuận cấp dưỡng cho con gái 4 triệu đồng/tháng sau khi ly hôn. Năm 2026, anh bị tai nạn lao động và mất một phần thu nhập so với trước đây.
• Mâu thuẫn về khoản tiền cấp dưỡng
  Do khó khăn tài chính, anh Thành đề nghị vợ cũ là chị Trần Thu Hà điều chỉnh mức cấp dưỡng xuống còn 2 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, chị Hà không đồng ý vì cho rằng nhu cầu học tập và sinh hoạt của con tăng cao.

• Tòa án xem xét yêu cầu thay đổi mức cấp dưỡng
  Không đạt được thỏa thuận, anh Thành nộp đơn yêu cầu Tòa án xem xét lại mức cấp dưỡng. Căn cứ Điều 116 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, Tòa án chấp nhận điều chỉnh do anh Thành có lý do chính đáng và chứng minh được khả năng tài chính giảm sút.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

2. Phương thức cấp dưỡng được quy định như thế nào?

Điều 117 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định như sau:

Luật Hôn nhân và gia đình 2014

Điều 117. Phương thức cấp dưỡng

Việc cấp dưỡng có thể được thực hiện định kỳ hàng tháng, hàng quý, nửa năm, hàng năm hoặc một lần.

Các bên có thể thỏa thuận thay đổi phương thức cấp dưỡng, tạm ngừng cấp dưỡng trong trường hợp người có nghĩa vụ cấp dưỡng lâm vào tình trạng khó khăn về kinh tế mà không có khả năng thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng; nếu không thỏa thuận được thì yêu cầu Tòa án giải quyết.

Phương thức cấp dưỡng được xác định linh hoạt nhằm phù hợp với điều kiện kinh tế và hoàn cảnh của từng gia đình. Các bên có thể chọn cấp dưỡng định kỳ theo tháng, quý hay hàng năm, hoặc cấp dưỡng một lần nếu điều kiện cho phép. Khi người có nghĩa vụ cấp dưỡng gặp khó khăn nghiêm trọng, có thể yêu cầu thay đổi hoặc tạm ngừng nghĩa vụ nếu được bên còn lại đồng ý. Trường hợp không thống nhất được, Tòa án sẽ quyết định nhằm bảo đảm quyền lợi của người được cấp dưỡng.

Tình huống giả định

• Chị Lan muốn thay đổi phương thức cấp dưỡng
  Sau khi ly hôn, chị Võ Thị Hoài Lan sống tại Thành phố Đà Nẵng nhận 2 triệu đồng tiền cấp dưỡng mỗi tháng từ chồng cũ là anh Lê Văn Phúc. Năm 2027, anh Phúc trúng tuyển vào vị trí làm việc ở nước ngoài và phải xuất cảnh dài hạn.
• Đề nghị chi trả cấp dưỡng một lần
  Do khó khăn trong việc chuyển tiền hằng tháng, anh Phúc đề xuất cấp dưỡng một lần 60 triệu đồng cho 2 năm tiếp theo. Tuy nhiên, chị Lan lo ngại về tính ổn định và yêu cầu tiếp tục cấp dưỡng theo tháng.

• Tòa án quyết định phương thức phù hợp
  Vì không đạt được thỏa thuận, hai bên yêu cầu Tòa án nhân dân giải quyết. Căn cứ Điều 117 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, Tòa án xem xét điều kiện thực tế và chấp nhận phương thức cấp dưỡng một lần vì đảm bảo đủ quyền lợi cho con và phù hợp hoàn cảnh của anh Phúc.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

Kết luận

Mức cấp dưỡng và phương thức cấp dưỡng đều được pháp luật quy định linh hoạt dựa trên khả năng và nhu cầu thực tế của các bên. Khi không thể tự thỏa thuận, Tòa án là cơ quan quyết định nhằm bảo vệ quyền lợi người được cấp dưỡng. Việc hiểu đúng hai nội dung này giúp các bên thực hiện nghĩa vụ minh bạch và đúng luật.