Gần đây, dư luận xôn xao về vụ việc một thanh niên tại TP.HCM bị bắt giữ vì hành vi mua hộ ma túy cho người khác sử dụng. Nhiều người cho rằng, việc mua hộ không nhằm mục đích sử dụng hay thu lợi thì không vi phạm pháp luật. Tuy nhiên, theo quy định hiện hành, hành vi này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vận chuyển trái phép chất ma túy hoặc đồng phạm trong tội mua bán trái phép chất ma túy, tùy theo mục đích và mức độ vi phạm. Bài viết sẽ giúp anh/chị hiểu rõ hơn về các quy định pháp luật liên quan đến hành vi mua hộ ma túy, mức xử phạt và những lưu ý cần thiết để tránh vi phạm pháp luật.
1. Người mua hộ ma túy cho người khác có bị truy cứu hình sự không?
Căn cứ tiểu mục 3.2 Mục 3 Thông tư liên tịch số 17/2007/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC-BTP có quy định như sau:
Thông tư liên tịch số 17/2007/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC-BTP
II. VỀ CÁC TỘI PHẠM CỤ THỂ
...
3.2. “Vận chuyển trái phép chất ma túy” là hành vi chuyển dịch bất hợp pháp chất ma túy từ nơi này đến nơi khác dưới bất kỳ hình thức nào (có thể bằng các phương tiện khác nhau như ô tô, tàu bay, tàu thủy…; trên các tuyến đường khác nhau như đường bộ, đường sắt, đường hàng không, đường thủy, đường bưu điện…; có thể để trong người như cho vào túi áo, túi quần, nuốt vào trong bụng, để trong hành lý như vali, túi xách v.v…) mà không nhằm mục đích mua bán, tàng trữ hay sản xuất trái phép chất ma túy khác.
Người giữ hộ, hoặc vận chuyển trái phép chất ma túy cho người khác, mà biết rõ mục đích mua bán trái phép chất ma túy của người đó, thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội mua bán trái phép chất ma túy với vai trò đồng phạm.
3.3. “Mua bán trái phép chất ma túy” là một trong các hành vi sau đây:
a) Bán trái phép chất ma túy cho người khác (không phụ thuộc vào nguồn gốc chất ma túy do đâu mà có) bao gồm cả việc bán hộ chất ma túy cho người khác để hưởng tiền công hoặc các lợi ích khác;
b) Mua chất ma túy nhằm bán trái phép cho người khác;
c) Xin chất ma túy nhằm bán trái phép cho người khác;
d) Dùng chất ma túy nhằm trao đổi thanh toán trái phép (không phụ thuộc vào nguồn gốc chất ma túy do đâu mà có);
đ) Dùng tài sản không phải là tiền đem trao đổi, thanh toán… lấy chất ma túy nhằm bán lại trái phép cho người khác;
e) Tàng trữ chất ma túy nhằm bán trái phép cho người khác;
g) Vận chuyển chất ma túy nhằm bán trái phép cho người khác.
Người tổ chức, người xúi giục, người giúp sức cho người thực hiện một trong các hành vi mua bán trái phép chất ma túy được hướng dẫn từ điểm a đến điểm g tiểu mục 3.3 này đều bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội mua bán trái phép chất ma túy.
...
Hành vi mua hộ ma túy (tức là tham gia vận chuyển trái phép chất ma túy) vẫn bị coi là vi phạm pháp luật, kể cả khi người đó không sử dụng và không nhận tiền công. Việc truy cứu trách nhiệm hình sự sẽ phụ thuộc vào hành vi cụ thể và khối lượng ma túy.
Ví dụ thực tế:
Giữ nguyên án tử hình cho người mua hộ gần 1kg ma túy tại TP.HCM
Ngày 15/11/2023, TAND TP.HCM tuyên án tử hình đối với Nguyễn Đại Châu (1986, ngụ quận Gò Vấp) về tội “Mua bán trái phép chất ma túy”. Trước đó, vào tháng 5/2020, Châu nhận lời mua hộ gần 1kg ma túy Methamphetamine cho một người tên Hoàng (chưa rõ lai lịch) với tiền công 5 triệu đồng. Sau khi nhận 145 triệu đồng, Châu liên hệ và lấy ma túy từ một phụ nữ tên Oanh tại công viên Gia Định. Khi đang trên đường giao hàng, Châu bị bắt quả tang. Dù từng được hủy án để điều tra bổ sung, phiên xét xử lại xác định hành vi phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, gây nguy hiểm cho xã hội nên Tòa giữ nguyên mức án tử hình.
Nguồn: Báo Công an Nhân dân
2. Hành vi mua hộ ma túy có thể bị xử lý theo tội danh nào?
Mức độ trách nhiệm hình sự sẽ phụ thuộc vào số lượng, chủng loại ma túy và các tình tiết tăng nặng khác theo quy định tại Điều 250 Bộ luật Hình sự 2015 về Tội vận chuyển trái phép chất ma túy:
Điều 250. Tội vận chuyển trái phép chất ma túy
1. Người nào vận chuyển trái phép chất ma túy không nhằm mục đích sản xuất, mua bán, tàng trữ trái phép chất ma túy, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:
a) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;
b) Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng từ 01 gam đến dưới 500 gam;
c) Hêrôin, côcain, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA có khối lượng từ 0,1 gam đến dưới 05 gam;
d) Lá, rễ, thân, cành, hoa, quả cây cần sa hoặc lá cây côca có khối lượng từ 10 kilôgam đến dưới 25 kilôgam;
đ) Quả thuốc phiện khô có khối lượng từ 05 kilôgam đến dưới 50 kilôgam;
e) Quả thuốc phiện tươi có khối lượng từ 01 kilôgam đến dưới 10 kilôgam;
g) Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng từ 01 gam đến dưới 20 gam;
h) Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích từ 10 mililít đến dưới 100 mililít;
i) Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng số lượng của các chất đó tương đương với số lượng chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm b đến điểm h khoản này.
2. Phạm tội trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:
a) Có tổ chức;
b) Phạm tội 02 lần trở lên;
c) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
d) Lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức;
đ) Sử dụng người dưới 16 tuổi vào việc phạm tội;
e) Vận chuyển qua biên giới;
g) Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng từ 500 gam đến dưới 01 kilôgam;
h) Hêrôin, côcain, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA có khối lượng từ 05 gam đến dưới 30 gam;
i) Lá, rễ, thân, cành, hoa, quả cây cần sa hoặc lá cây côca khối lượng từ 10 kilôgam đến dưới 25 kilôgam;
k) Quả thuốc phiện khô có khối lượng từ 50 kilôgam đến dưới 200 kilôgam;
l) Quả thuốc phiện tươi có khối lượng từ 10 kilôgam đến dưới 50 kilôgam;
m) Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng từ 20 gam đến dưới 100 gam;
n) Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích từ 100 mililít đến dưới 250 mililít;
o) Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng số lượng của các chất đó tương đương với số lượng chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm g đến điểm n khoản này;
p) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 15 năm đến 20 năm:
a) Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao cô ca có khối lượng từ 01 kilôgam đến dưới 05 kilôgam;
b) Hêrôin, côcain, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA có khối lượng từ 30 gam đến dưới 100 gam;
c) Lá, rễ, thân, cành, hoa, quả cây cần sa hoặc lá cây côca có khối lượng từ 25 kilôgam đến dưới 75 kilôgam;
d) Quả thuốc phiện khô có khối lượng từ 200 kilôgam đến dưới 600 kilôgam;
đ) Quả thuốc phiện tươi có khối lượng từ 50 kilôgam đến dưới 150 kilôgam;
e) Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng từ 100 gam đến dưới 300 gam;
g) Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích từ 250 mililít đến dưới 750 mililít;
h) Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng số lượng của các chất đó tương đương với số lượng chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm a đến điểm g khoản này.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình:
a) Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng 05 kilôgam trở lên;
b) Hêrôin, côcain, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA có khối lượng 100 gam trở lên;
c) Lá, rễ, thân, cành, hoa, quả cây cần sa hoặc lá cây côca có khối lượng 75 kilôgam trở lên;
d) Quả thuốc phiện khô có khối lượng 600 kilôgam trở lên;
đ) Quả thuốc phiện tươi có khối lượng 150 kilôgam trở lên;
e) Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng 300 gam trở lên;
g) Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích 750 mililít trở lên;
h) Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng số lượng của các chất đó tương đương với số lượng chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm a đến điểm g khoản này.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Việc vận chuyển ma túy dù không có mục đích mua bán hay sử dụng vẫn bị truy cứu hình sự với khung hình phạt rất nghiêm khắc, dựa vào số lượng, tính chất tái phạm, phạm tội có tổ chức,...
Ví dụ thực tế:
Cô gái lĩnh 18 năm tù vì mua hộ ma túy giấu trong gói thuốc nam
Tháng 3/2024, Nguyễn Thị Mến Anh (SN 1994, trú xã Hoa Sơn, huyện Anh Sơn) nhận lời mua hộ 30 gói ma túy hồng phiến cho Ngô Thanh Bình (SN 1979, trú xã Diễn Ngọc, huyện Diễn Châu) với tiền công 20 triệu đồng. Anh liên hệ Hà Thị Quyết (SN 1971, trú xã Thông Thụ, huyện Quế Phong) để mua ma túy. Quyết đồng ý, yêu cầu chuyển trước 65 triệu đồng và thêm 5 triệu đồng phí dịch vụ. Bình đã chuyển tổng cộng 74 triệu đồng cho Anh, trong đó 9 triệu đồng là tiền cho riêng. Sau khi nhận tiền, Quyết mua ma túy từ một người Lào và gửi cho Anh qua xe khách, ngụy trang trong gói thuốc nam. Ngày 27/3/2024, khi Anh nhận gói hàng tại bến xe, công an kiểm tra, phát hiện và bắt giữ. Tại phiên tòa ngày 16/1/2025, TAND tỉnh Nghệ An tuyên phạt Hà Thị Quyết 20 năm tù, Nguyễn Thị Mến Anh 18 năm tù và Ngô Thanh Bình 16 năm tù về tội "Mua bán trái phép chất ma túy".
Nguồn: Báo Nghệ An
3. Thành khẩn khai báo có được xem là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự?
Căn cứ điểm s khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015 (được sửa đổi, bổ sung tại điểm a, điểm b khoản 6 Điều 1 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự 2017) quy định về tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự:
Điều 51. Các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự
- Các tình tiết sau đây là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự:
...
s) Người phạm tội thành khẩn khai báo hoặc ăn năn hối cải;
...
Người phạm tội, nếu hợp tác với cơ quan điều tra, khai báo rõ ràng, không quanh co, chối tội… sẽ được xem xét giảm nhẹ mức hình phạt, tuy nhiên vẫn không loại trừ trách nhiệm hình sự.
Ví dụ thực tế:
Giữ nguyên 3 án tử hình trong vụ cùng mẹ ruột mua bán gần 100kg ma túy
Tòa án Quân sự Trung ương đã xét xử phúc thẩm vụ án liên quan đến cựu đại úy quân đội Lê Minh Trí và đồng phạm về tội "Mua bán trái phép chất ma túy" và "Tàng trữ, mua bán tiền chất dùng vào sản xuất trái phép chất ma túy". Theo đó, tòa bác kháng cáo và giữ nguyên án tử hình đối với Lê Minh Trí cùng hai đồng phạm. Bị cáo Từ Nam Anh được giảm án từ 18 năm tù xuống còn 17 năm 6 tháng tù; bị cáo Sơn Kỳ Anh được giảm tiền phạt bổ sung từ 200 triệu đồng xuống 100 triệu đồng. Trước đó, từ năm 2017 đến tháng 4-2023, Lê Minh Trí đã mua 97 kg ma túy từ các đối tượng ở Pháp, vận chuyển về Việt Nam qua đường chuyển phát nhanh quốc tế. Trí cùng mẹ ruột là Nguyễn Ngọc Hà và các đồng phạm đã pha trộn, đóng gói và tiêu thụ ma túy, thu lợi bất chính gần 36 tỉ đồng. Từ Nam Anh, từng đạt giải học sinh giỏi quốc gia môn Hóa học, được Trí thuê điều chế ma túy nhưng không thành công.
Nguồn: Báo Pháp Luật TP. Hồ Chí Minh
4. Thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi mua hộ ma túy là bao lâu?
Căn cứ theo điểm d khoản 1 Điều 27 Bộ luật Hình sự 2015 có quy định như sau:
Điều 27. Thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự
1. Thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự là thời hạn do Bộ luật này quy định mà khi hết thời hạn đó thì người phạm tội không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
2. Thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự được quy định như sau:
a) 05 năm đối với tội phạm ít nghiêm trọng;
b) 10 năm đối với tội phạm nghiêm trọng;
c) 15 năm đối với tội phạm rất nghiêm trọng;
d) 20 năm đối với tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.
3. Thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự được tính từ ngày tội phạm được thực hiện. Nếu trong thời hạn quy định tại khoản 2 Điều này, người phạm tội lại thực hiện hành vi phạm tội mới mà Bộ luật này quy định mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy trên 01 năm tù, thì thời hiệu đối với tội cũ được tính lại kể từ ngày thực hiện hành vi phạm tội mới.
Nếu trong thời hạn quy định tại khoản 2 Điều này, người phạm tội cố tình trốn tránh và đã có quyết định truy nã, thì thời hiệu tính lại kể từ khi người đó ra đầu thú hoặc bị bắt giữ.
Tội vận chuyển trái phép chất ma túy thường được xét là tội nghiêm trọng đến đặc biệt nghiêm trọng, nên thời hiệu có thể lên đến 20 năm, tùy theo khối lượng, số lần phạm tội và hậu quả.
Ví dụ thực tế:
Xét xử nhóm mua bán và tàng trữ ma túy gần 65g Meth: Bị cáo lĩnh án đến 16 năm tù
Ngày 13/3/2025, TAND TP.HCM xét xử sơ thẩm vụ án liên quan đến Bô Thiệu Hán và đồng phạm về các tội “Mua bán trái phép chất ma túy” và “Tàng trữ trái phép chất ma túy”, với tổng khối lượng ma túy thu giữ gần 65g Methamphetamine. Trong khi các bị cáo Lưu Cánh, Trần Thị Thùy Dung và Ngô Văn Hậu thừa nhận hành vi phạm tội, thì Bô Thiệu Hán không nhận tội. Tuy nhiên, căn cứ chứng cứ và lập luận của Viện Kiểm sát, Tòa tuyên phạt Hán 14 năm tù, Lưu Cánh 16 năm, Thùy Dung 9 năm và Ngô Văn Hậu 1 năm 6 tháng tù. Các bị cáo còn bị phạt bổ sung từ 5 triệu đồng để đảm bảo tính răn đe.
Nguồn: Viện kiểm sát Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh
5. Kết luận
Mua hộ ma túy, dù không trực tiếp sử dụng, nhưng lại có thể bị xem là tiếp tay cho hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng. Tùy theo mức độ, hành vi này có thể bị xử lý hình sự với các tội danh như vận chuyển trái phép chất ma túy, và mức án có thể lên đến tù chung thân. Pháp luật luôn đặt ra mức xử phạt nghiêm khắc đối với tất cả những ai liên quan đến ma túy, không phân biệt lý do hay mục đích. Do đó, mỗi cá nhân cần hết sức cẩn trọng, tuyệt đối không tiếp tay dưới bất kỳ hình thức nào để tránh hậu quả pháp lý nghiêm trọng.
