Sự phát triển của các hoạt động đầu tư và hợp tác quốc tế đã kéo theo nhu cầu sử dụng dịch vụ pháp lý của luật sư nước ngoài tại Việt Nam. Trong khi hành nghề tư vấn pháp luật là một nội dung được pháp luật cho phép, việc tham gia trực tiếp vào tố tụng lại có những giới hạn nhất định. Đồng thời, pháp luật cũng quy định rõ các quyền mà luật sư nước ngoài được thực hiện khi hành nghề hợp pháp tại Việt Nam.
1. Luật sư nước ngoài có được đại diện đương sự tại Tòa án Việt Nam không?
Điều 76 Luật Luật sư 2006 (được sửa đổi bởi khoản 30 Điều 1 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Luật sư năm 2012) quy định:
Điều 76. Phạm vi hành nghề của luật sư nước ngoài
Luật sư nước ngoài hành nghề tại Việt Nam được tư vấn pháp luật nước ngoài và pháp luật quốc tế, được thực hiện các dịch vụ pháp lý khác liên quan đến pháp luật nước ngoài, được tư vấn pháp luật Việt Nam trong trường hợp có Bằng cử nhân luật của Việt Nam và đáp ứng đầy đủ các yêu cầu tương tự như đối với một luật sư Việt Nam, không được tham gia tố tụng với tư cách là người đại diện, người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự trước Tòa án Việt Nam.
Pháp luật Việt Nam có quy định rất rõ ràng về phạm vi hoạt động của luật sư nước ngoài. Họ được phép làm việc tại Việt Nam nhưng chủ yếu là trong lĩnh vực tư vấn pháp luật quốc tế, pháp luật nước ngoài, hoặc tư vấn pháp luật Việt Nam nếu có bằng cử nhân luật tại Việt Nam và đáp ứng đủ điều kiện như một luật sư trong nước.
Tuy nhiên, luật sư nước ngoài không được tham gia tố tụng tại Tòa án Việt Nam với tư cách là người đại diện, người bào chữa hay người bảo vệ quyền lợi cho đương sự. Nói cách khác, họ không thể đứng trước tòa để tranh luận hay thực hiện các hành vi pháp lý thay mặt thân chủ trong quá trình xét xử.
Lý do là vì Việt Nam có hệ thống pháp luật, ngôn ngữ và thủ tục tố tụng riêng. Chỉ những người được đào tạo, kiểm tra nghiệp vụ, có đạo đức nghề nghiệp và sử dụng thành thạo tiếng Việt mới đủ điều kiện hành nghề tranh tụng tại tòa. Nếu luật sư nước ngoài muốn tham gia như luật sư Việt Nam, họ bắt buộc phải học luật trong nước và được cấp chứng chỉ hành nghề theo đúng quy định.
Tình huống giả định:
Luật sư nước ngoài bị từ chối tham gia tố tụng vì vượt quá phạm vi hành nghề
Ông Mark Jensen là một luật sư người Mỹ đã được cấp phép hành nghề tại Việt Nam thông qua Văn phòng luật sư nước ngoài tại TP.HCM. Trong một vụ tranh chấp hợp đồng thương mại giữa công ty Việt Nam và doanh nghiệp nước ngoài, công ty nước ngoài đề nghị ông Jensen đại diện tham gia tố tụng tại Tòa án nhân dân TP.HCM để bảo vệ quyền lợi cho họ.
Tuy nhiên, khi ông Jensen nộp hồ sơ đăng ký làm người đại diện tại phiên tòa, Tòa án đã từ chối chấp nhận với lý do theo quy định tại Điều 76 Luật Luật sư, ông không được phép đại diện cho đương sự tham gia tố tụng tại Tòa án Việt Nam. Thay vào đó, phía doanh nghiệp nước ngoài phải ủy quyền cho một luật sư Việt Nam đủ điều kiện đứng ra làm người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp trước Tòa.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Luật sư nước ngoài hành nghề tại Việt Nam có những quyền gì?
Khoản 1 Điều 77 Luật Luật sư 2006 (được sửa đổi bởi khoản 37 Điều 1 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Luật sư 2012) quy định:
Điều 77. Quyền và nghĩa vụ của luật sư nước ngoài
1. Luật sư nước ngoài có các quyền sau đây:
a) Lựa chọn hình thức hành nghề tại Việt Nam theo quy định tại Điều 75 của Luật này;
b) Chuyển thu nhập từ hoạt động hành nghề ra nước ngoài theo quy định của pháp luật Việt Nam;
c) Các quyền khác theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan.
2. Luật sư nước ngoài có các nghĩa vụ sau đây:
a) Nộp thuế thu nhập cá nhân theo quy định của pháp luật;
b) Tuân theo các nguyên tắc hành nghề luật sư, nghĩa vụ của luật sư theo quy định của Luật này; Quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp luật sư;
c) Có mặt thường xuyên tại Việt Nam;
d) Các nghĩa vụ khác theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan.
Dù không được tham gia tranh tụng tại Tòa án Việt Nam, luật sư nước ngoài vẫn được phép hành nghề hợp pháp trong một số lĩnh vực. Họ có thể tư vấn pháp luật nước ngoài, pháp luật quốc tế hoặc pháp luật Việt Nam (nếu có bằng cử nhân luật Việt Nam và đáp ứng đủ điều kiện). Đối tượng khách hàng của họ thường là cá nhân, tổ chức nước ngoài hoạt động tại Việt Nam.
Luật sư nước ngoài được lựa chọn hình thức hành nghề phù hợp như làm việc trong văn phòng luật sư nước ngoài, liên kết với công ty luật Việt Nam, hoặc hợp tác theo mô hình pháp lý cho phép. Họ cũng được quyền chuyển thu nhập hợp pháp ra nước ngoài, ký hợp đồng dịch vụ pháp lý và tham gia tư vấn trong các vấn đề pháp lý quốc tế.
Bên cạnh đó, luật sư nước ngoài phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ theo pháp luật Việt Nam như cư trú ổn định trong thời gian hành nghề, tuân thủ đạo đức nghề nghiệp, và đóng thuế theo quy định. Những yêu cầu này giúp đảm bảo luật sư nước ngoài làm việc minh bạch và tôn trọng hệ thống pháp luật tại Việt Nam.
Tình huống giả định:
Luật sư nước ngoài mở văn phòng hợp pháp tại Hà Nội
Bà Julie Park là luật sư quốc tịch Hàn Quốc, đã hành nghề nhiều năm tại một hãng luật quốc tế trước khi đến Việt Nam. Sau khi đáp ứng đủ điều kiện theo Luật Luật sư, bà Park xin cấp Giấy phép hành nghề tại Việt Nam và thành lập Văn phòng luật sư nước ngoài tại Hà Nội. Tại đây, bà chuyên tư vấn cho các doanh nghiệp Hàn Quốc đầu tư vào Việt Nam, chủ yếu về hợp đồng, mua bán sáp nhập và các vấn đề pháp lý quốc tế.
Trong quá trình hành nghề, bà Park không tham gia đại diện hay tranh tụng tại Tòa án Việt Nam, mà hợp tác với một số luật sư Việt Nam khi khách hàng có nhu cầu liên quan đến luật trong nước. Mỗi quý, bà đều kê khai và nộp thuế đầy đủ, đồng thời chuyển phần lợi nhuận còn lại về tài khoản tại Hàn Quốc theo đúng quy định của pháp luật Việt Nam.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Luật sư nước ngoài hành nghề tại Việt Nam không được phép đại diện đương sự tham gia tố tụng tại Tòa án, nhằm bảo đảm tính độc lập và thống nhất trong hoạt động tố tụng. Tuy vậy, trong khuôn khổ pháp luật cho phép, họ vẫn có thể lựa chọn hình thức hành nghề hợp pháp, tư vấn pháp luật nước ngoài và chuyển thu nhập ra nước ngoài.
