Việc bảo đảm tính độc lập, khách quan và không xung đột lợi ích là nguyên tắc cơ bản trong hoạt động nghề luật sư. Trong thực tiễn, có thể phát sinh tình huống một luật sư hoặc tổ chức hành nghề luật sư đồng thời cung cấp dịch vụ pháp lý cho hai bên có quyền lợi đối lập. Đây là hành vi bị cấm theo quy định pháp luật hiện hành.
1. Luật sư có được đồng thời cung cấp dịch vụ pháp lý cho nguyên đơn và bị đơn trong vụ án dân sự không?
Điểm a khoản 1 Điều 9 Luật Luật sư 2006 (sửa đổi 2012) quy định như sau:
Điều 9. Các hành vi bị nghiêm cấm
1. Nghiêm cấm luật sư thực hiện các hành vi sau đây:
a) Cung cấp dịch vụ pháp lý cho khách hàng có quyền lợi đối lập nhau trong cùng vụ án hình sự, vụ án dân sự, vụ án hành chính, việc dân sự, các việc khác theo quy định của pháp luật (sau đây gọi chung là vụ, việc);
...
Quy định này ngăn chặn việc luật sư đại diện hoặc bảo vệ cho cả hai bên trong cùng một vụ việc có mâu thuẫn lợi ích, chẳng hạn như đồng thời bảo vệ cho nguyên đơn và bị đơn trong một vụ án dân sự. Hành vi này không những vi phạm đạo đức nghề nghiệp, mà còn đe dọa tính khách quan và quyền lợi của khách hàng, làm mất lòng tin vào hệ thống pháp lý. Luật sư buộc phải lựa chọn và chỉ được phép đại diện cho một bên duy nhất trong mỗi vụ việc có tranh chấp lợi ích.
Tình huống giả định
- Anh Vinh làm đại diện cho anh Khoa
Anh Nguyễn Văn Khoa (Phường Tân Ninh, tỉnh Tây Ninh) đến Văn phòng luật sư Chính Tâm để nhờ hỗ trợ pháp lý trong vụ kiện tranh chấp hợp đồng mua bán nhà với chị Lê Thị Thanh. Sau khi trao đổi thông tin và hồ sơ, luật sư Nguyễn Thành Vinh ký hợp đồng dịch vụ pháp lý với anh Khoa, chính thức nhận đại diện quyền lợi cho anh trong vụ việc. -
Chị Thanh đề nghị luật sư Vinh đại diện cho mình
Chị Lê Thị Thanh – là bên đang tranh chấp với anh Khoa – cũng liên hệ Văn phòng luật sư Chính Tâm, yêu cầu tư vấn pháp lý và đề nghị được hỗ trợ trong cùng vụ việc. Hồ sơ của chị được chuyển tới luật sư Nguyễn Thành Vinh để xử lý. - Chị Thanh được luật sư Vinh giải thích
Ngay trong buổi tiếp xúc đầu tiên với chị Thanh, luật sư Vinh giải thích rõ: do văn phòng đã nhận bảo vệ quyền lợi cho anh Khoa – người có quyền lợi đối lập với chị trong cùng vụ kiện – nên không thể tiếp nhận hoặc cung cấp dịch vụ pháp lý cho chị. Luật sư viện dẫn quy định tại Điểm a khoản 1 Điều 9 Luật Luật sư 2006 (sửa đổi 2012): “Nghiêm cấm luật sư thực hiện hành vi cung cấp dịch vụ pháp lý cho khách hàng có quyền lợi đối lập nhau trong cùng vụ án hình sự, vụ án dân sự, vụ án hành chính, việc dân sự…” - Chị Thanh lựa chọn luật sư khác
Chị Lê Thị Thanh đồng ý tìm một tổ chức hành nghề luật sư khác, và đánh giá cao thái độ chuyên nghiệp, đúng quy định của luật sư Vinh và Văn phòng Chính Tâm.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Hành vi đồng thời cung cấp dịch vụ pháp lý cho hai bên bị xử phạt như thế nào?
Khoản 5, khoản 7, khoản 8 Điều 7 Nghị định 82/2020/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 7. Hành vi vi phạm quy định đối với hoạt động của tổ chức hành nghề luật sư
...
5. Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:
...
b) Cung cấp dịch vụ pháp lý cho khách hàng có quyền lợi đối lập nhau trong cùng một vụ, việc;
...
7. Hình thức xử phạt bổ sung:
a) Đình chỉ hoạt động từ 03 tháng đến 06 tháng đối với hành vi vi phạm quy định tại các điểm c, d và g khoản 3, điểm đ khoản 4, các điểm a và b khoản 5 Điều này;
...
8. Biện pháp khắc phục hậu quả:
...
b) Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi vi phạm quy định tại các điểm c và d khoản 3, các khoản 4, 5 và 6 Điều này.
Tổ chức hành nghề luật sư nếu cung cấp dịch vụ pháp lý cho hai bên có quyền lợi đối lập trong cùng một vụ việc sẽ bị phạt từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng (theo khoản 5 Điều 7 Nghị định 82/2020/NĐ-CP). Ngoài ra, có thể bị đình chỉ hoạt động từ 03 đến 06 tháng và buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp. Tuy nhiên, hiện chưa có quy định xử phạt hành chính riêng đối với luật sư cá nhân trong trường hợp vi phạm tương tự.
Tình huống giả định
- Văn phòng Luật sư An Phúc ký hợp đồng với anh Hiếu
Văn phòng Luật sư An Phúc tại Phường Đồng Sơn, tỉnh Quảng Bình ký hợp đồng dịch vụ pháp lý với anh Trần Đức Hiếu, đại diện nguyên đơn trong vụ kiện tranh chấp hợp đồng góp vốn kinh doanh với người bạn cũ là anh Lê Quang Hưng. - Văn phòng Luật sư An Phúc tiếp tục cung cấp dịch vụ pháp lý cho anh Hưng
Anh Lê Quang Hưng – bị đơn trong cùng vụ việc – đến gặp Văn phòng Luật sư An Phúc để yêu cầu bảo vệ quyền lợi của mình. Trợ lý văn phòng do thiếu kiểm tra hồ sơ nên tiếp nhận luôn yêu cầu này và để một luật sư khác trong cùng văn phòng (không phải người đang đại diện cho anh Hiếu) tiếp tục tư vấn cho anh Hưng. -
Toà án yêu cầu giải trình
Khi nộp hồ sơ khởi kiện và văn bản bảo vệ quyền lợi bị đơn tại TAND tỉnh Quảng Trị, thư ký tòa phát hiện hai văn bản đều mang tên Văn phòng Luật sư An Phúc. Tòa án yêu cầu giải trình do có dấu hiệu xung đột lợi ích. - Văn phòng Luật sư An Phúc đã vi phạm pháp luật
Sở Tư pháp tỉnh Quảng Trị vào cuộc xác minh. Kết quả cho thấy Văn phòng Luật sư An Phúc đã vi phạm khoản 5 Điều 7 Nghị định 82/2020/NĐ-CP vì cung cấp dịch vụ pháp lý cho cả hai bên có quyền lợi đối lập trong cùng một vụ việc. - Văn phòng Luật sư An Phúc bị xử phạt
Sở Tư pháp ban hành quyết định xử phạt hành chính đối với Văn phòng Luật sư An Phúc, mức phạt 35.000.000 đồng, đồng thời đình chỉ hoạt động 04 tháng và buộc nộp lại toàn bộ số tiền đã thu từ hợp đồng dịch vụ pháp lý với bên bị đơn.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Luật sư không được đồng thời cung cấp dịch vụ pháp lý cho nguyên đơn và bị đơn trong cùng một vụ án dân sự vì đây là các bên có quyền lợi đối lập trong cùng một vụ việc. Tổ chức hành nghề luật sư vi phạm có thể bị xử phạt hành chính đến 40 triệu đồng, bị đình chỉ hoạt động và buộc hoàn trả toàn bộ số lợi bất hợp pháp. Việc tuân thủ đạo đức và nguyên tắc nghề nghiệp là yêu cầu bắt buộc trong hoạt động hành nghề luật sư.
