Trong thời đại mà camera mini, thiết bị ghi hình ngụy trang xuất hiện tràn lan, hành vi lắp camera quay lén đang trở thành một dạng hành vi xâm phạm phổ biến, đặc biệt là ở những nơi riêng tư như phòng trọ, nhà nghỉ, nhà vệ sinh… . Vậy theo quy định pháp luật Việt Nam, hành vi này bị xử lý ra sao? Có thể bị phạt tù không? Và người bị hại có thể đòi bồi thường thế nào? Bài viết sẽ giúp bạn hiểu rõ những ranh giới pháp lý và mức phạt cụ thể.
1. Quay lén người khác có bị xem là vi phạm pháp luật không?
Theo quy định tại Điều 38 Bộ luật Dân sự 2015, đời sống riêng tư, bí mật cá nhân là bất khả xâm phạm. Việc lắp camera quay lén mà không được sự đồng ý của người bị quay là hành vi thu thập, sử dụng thông tin cá nhân trái phép, có thể bị xử phạt theo Nghị định 15/2020/NĐ-CP, sửa đổi bởi Nghị định 14/2022/NĐ-CP:
Điều 84. Vi phạm quy định về thu thập, sử dụng thông tin cá nhân
1. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:
a) Thu thập thông tin cá nhân khi chưa có sự đồng ý của chủ thể thông tin cá nhân về phạm vi, mục đích của việc thu thập và sử dụng thông tin đó;
b) Cung cấp thông tin cá nhân cho bên thứ ba khi chủ thể thông tin cá nhân đã yêu cầu ngừng cung cấp.
2. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:
a) Sử dụng không đúng mục đích thông tin cá nhân đã thỏa thuận khi thu thập hoặc khi chưa có sự đồng ý của chủ thể thông tin cá nhân;
b) Cung cấp hoặc chia sẻ hoặc phát tán thông tin cá nhân đã thu thập, tiếp cận, kiểm soát cho bên thứ ba khi chưa có sự đồng ý của chủ thông tin cá nhân;
c) Thu thập, sử dụng, phát tán, kinh doanh trái pháp luật thông tin cá nhân của người khác.
3. Biện pháp khắc phục hậu quả:
Buộc hủy bỏ thông tin cá nhân do thực hiện hành vi vi phạm quy định tại điểm b khoản 1, các điểm b và c khoản 2 Điều này.
Lưu ý: Mức phạt áp dụng cho tổ chức. Với cá nhân, mức phạt bằng 50% theo khoản 3 Điều 4 Nghị định 15/2020/NĐ-CP.
Ví dụ thực tế:
Chủ nhà trọ lắp camera quay lén nữ sinh trong phòng tắm bị phạt 12,5 triệu đồng
Vụ việc chủ nhà trọ lắp camera quay lén trong phòng tắm nữ sinh tại Hà Nội đã gây phẫn nộ dư luận. Ông L.P.N (58 tuổi, trú tại quận Thanh Xuân) thừa nhận đã lắp 3 camera giấu kín trong các phòng tắm của khu trọ tại phường Yên Nghĩa, quận Hà Đông, với mục đích xem lén nữ sinh thuê trọ. Ông N. đã lưu trữ và xem lại các hình ảnh quay lén nhưng cam đoan không phát tán. Công an quận Hà Đông xác định hành vi của ông N. vi phạm hành chính, chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự. UBND quận Hà Đông đã ra quyết định xử phạt ông N. 12,5 triệu đồng về hành vi "thu thập trái pháp luật thông tin cá nhân của người khác" theo điểm c, khoản 2, điều 84 Nghị định 15/2020/NĐ-CP, và buộc ông N. hủy bỏ toàn bộ dữ liệu vi phạm
Nguồn: Báo Thanh Niên
2. Quay lén có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?
Tùy theo mục đích và hậu quả, hành vi quay lén có thể cấu thành Điều 155 Tội làm nhục người khác hoặc Điều 326 Tội truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy Bộ Luật Hình sự 2015 :
Điều 155. Tội làm nhục người khác
1. Người nào xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự của người khác, thì bị phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm:
a) Phạm tội 02 lần trở lên;
b) Đối với 02 người trở lên;
c) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
d) Đối với người đang thi hành công vụ;
đ) Đối với người dạy dỗ, nuôi dưỡng, chăm sóc, chữa bệnh cho mình;
e) Sử dụng mạng máy tính hoặc mạng viễn thông, phương tiện điện tử để phạm tội;
g) Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân từ 11% đến 45%.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 05 năm:
a) Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân 46% trở lên;
b) Làm nạn nhân tự sát.
4. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
....
Điều 326. Tội truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy
1. Người nào làm ra, sao chép, lưu hành, vận chuyển, mua bán, tàng trữ nhằm phổ biến sách, báo, tranh, ảnh, phim, nhạc hoặc những vật phẩm khác có nội dung khiêu dâm, đồi trụy hoặc hành vi khác truyền bá vật phẩm đồi trụy thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Dữ liệu được số hóa có dung lượng từ 01 gigabyte (GB) đến dưới 05 gigabyte (GB);
b) Sách in, báo in có số lượng từ 50 đơn vị đến 100 đơn vị;
c) Ảnh bản giấy có số lượng từ 100 ảnh đến 200 ảnh;
d) Phổ biến cho 10 người đến 20 người;
đ) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:
a) Có tổ chức;
b) Dữ liệu được số hóa có dung lượng từ 05 gigabyte (GB) đến dưới 10 gigabyte (GB);
c) Sách in, báo in có số lượng từ 51 đơn vị đến 100 đơn vị;
d) Ảnh bản giấy có số lượng từ 201 ảnh đến 500 ảnh;
đ) Phổ biến cho 21 người đến 100 người;
e) Đối với người dưới 18 tuổi;
g) Sử dụng mạng internet, mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử để phạm tội;
h) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:
a) Dữ liệu được số hóa có dung lượng 10 gigabyte (GB) trở lên;
b) Sách in, báo in có số lượng 101 đơn vị trở lên;
c) Ảnh bản giấy có số lượng 501 ảnh trở lên;
d) Phổ biến cho 101 người trở lên.
4. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Khi hành vi quay lén vượt ngưỡng xử phạt hành chính và gây tổn hại nặng đến danh dự, nhân phẩm, hoặc liên quan đến văn hóa phẩm đồi trụy, người thực hiện có thể bị xử lý hình sự:
-
Nếu quay lén làm nạn nhân bị tổn thương nghiêm trọng, gây rối loạn tâm lý, hoặc xúc phạm danh dự, nhân phẩm → Tội làm nhục người khác (Điều 155 BLHS). Mức phạt cao nhất đến 5 năm tù.
-
Nếu quay lén nhằm sao chép, lưu hành, phát tán các nội dung khiêu dâm, đồi trụy, đặc biệt có yếu tố trẻ vị thành niên → Tội truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy (Điều 326 BLHS). Mức phạt tối đa có thể lên đến 15 năm tù.
Tùy vào mức độ thiệt hại và dữ liệu phát tán (tính bằng dung lượng, số người, nội dung), Tòa án sẽ áp dụng khung hình phạt tương ứng.
Tình huống giả định:
Quay lén rồi phát tán clip phòng tắm – Chủ nhà trọ bị phạt 6 năm tù
Tháng 5/2025, tại TP.HCM, ông Phạm Văn Hậu – chủ một khu nhà trọ ở quận Thủ Đức – bị phát hiện đã lén lắp camera trong phòng tắm nữ để quay trộm nhiều người thuê trọ, sau đó phát tán các đoạn clip này lên một trang web khiêu dâm nước ngoài nhằm kiếm tiền từ quảng cáo. Tổng dữ liệu phát tán lên tới 6,2GB, lan truyền đến hơn 50 người, trong đó có cả người chưa đủ 18 tuổi. Tòa án xác định hành vi của ông Hậu đã cấu thành hai tội: “Làm nhục người khác” theo Điều 155 và “Truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy” theo Điều 326 Bộ luật Hình sự. Kết quả, ông bị TAND TP. Thủ Đức tuyên phạt 6 năm tù giam và cấm kinh doanh nhà trọ trong 5 năm sau khi chấp hành xong án.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo)
3. Người bị quay lén có quyền yêu cầu bồi thường không?
Theo Điều 34 Bộ luật Dân sự 2015, cá nhân có quyền được bảo vệ danh dự, nhân phẩm và có thể yêu cầu Tòa án bác bỏ thông tin sai lệch, yêu cầu xin lỗi và bồi thường tổn thất tinh thần:
Điều 34. Quyền được bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín
1. Danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân là bất khả xâm phạm và được pháp luật bảo vệ.
2. Cá nhân có quyền yêu cầu Tòa án bác bỏ thông tin làm ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của mình.
Việc bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín có thể được thực hiện sau khi cá nhân chết theo yêu cầu của vợ, chồng hoặc con thành niên; trường hợp không có những người này thì theo yêu cầu của cha, mẹ của người đã chết, trừ trường hợp luật liên quan có quy định khác.
3. Thông tin ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân được đăng tải trên phương tiện thông tin đại chúng nào thì phải được gỡ bỏ, cải chính bằng chính phương tiện thông tin đại chúng đó. Nếu thông tin này được cơ quan, tổ chức, cá nhân cất giữ thì phải được hủy bỏ.
4. Trường hợp không xác định được người đã đưa tin ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của mình thì người bị đưa tin có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố thông tin đó là không đúng.
5. Cá nhân bị thông tin làm ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín thì ngoài quyền yêu cầu bác bỏ thông tin đó còn có quyền yêu cầu người đưa ra thông tin xin lỗi, cải chính công khai và bồi thường thiệt hại.
Theo đó, Điều 34 Bộ luật Dân sự 2015 khẳng định danh dự, nhân phẩm và uy tín cá nhân là bất khả xâm phạm. Nếu bị quay lén, người bị hại có thể:
-
Yêu cầu Tòa án tuyên bố hành vi quay lén là trái pháp luật.
-
Yêu cầu gỡ bỏ, hủy bỏ thông tin vi phạm.
-
Yêu cầu xin lỗi, cải chính công khai, đặc biệt nếu thông tin đã bị lan truyền.
-
Yêu cầu bồi thường thiệt hại cả về vật chất và tinh thần (tổn thất uy tín, danh dự, cảm xúc cá nhân…)
Việc yêu cầu bồi thường được xác lập dựa trên mức độ thiệt hại thực tế, mức độ lan truyền của thông tin và thái độ của người vi phạm.
Ví dụ thực tế:
Vụ Châu Bùi bị quay lén: Thủ phạm đối mặt nguy cơ bồi thường vì xâm phạm quyền riêng tư
Vào chiều ngày 23/6/2024, người mẫu Châu Bùi cùng ê-kíp đến một studio nổi tiếng ở quận 3, TP.HCM để thử đồ cho một nhãn hàng. Trong quá trình thay đồ tại nhà vệ sinh của studio, cô phát hiện một thiết bị lạ được ngụy trang dưới dạng đồng hồ, có dấu hiệu là camera quay lén. Sau khi kiểm tra, ê-kíp xác định đây là thiết bị quay lén và trích xuất dữ liệu từ camera, phát hiện một nam nhân viên trong ê-kíp sản xuất đã nhiều lần ra vào nhà vệ sinh nữ trước khi Châu Bùi đến. Người này sau đó thừa nhận hành vi lắp đặt camera quay lén. Vụ việc đã được trình báo lên cơ quan công an để điều tra và xử lý theo quy định pháp luật.
Nguồn: Báo Tuổi Trẻ
4. Kết luận
Hành vi quay lén có thể bị xử lý hành chính đến 100 triệu đồng hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự, tùy theo mức độ vi phạm. Trước thực trạng thiết bị ghi hình ngày càng phổ biến, mỗi người đều nên chủ động kiểm tra kỹ các không gian cá nhân như phòng thay đồ, nhà vệ sinh, phòng nghỉ… để tránh bị quay lén. Người bị xâm phạm hoàn toàn có quyền yêu cầu bồi thường, khởi kiện để bảo vệ danh dự và quyền lợi hợp pháp của mình.
