Quyền lợi và điều kiện làm việc của lao động nữ mang thai luôn cần được quan tâm, bảo đảm cả về sức khỏe lẫn tinh thần. Pháp luật đã quy định cụ thể việc hạn chế làm thêm giờ đối với lao động nữ trong giai đoạn mang thai. Người sử dụng lao động có trách nhiệm tuân thủ và sẽ bị xử phạt hành chính nếu bố trí công việc vượt quá thời giờ làm thêm được cho phép đối với lao động nữ mang thai.
1. Lao động nữ mang thai có được làm thêm giờ không?
Khoản 1 Điều 137 Bộ luật Lao động 2019 quy định như sau:
Điều 137. Bảo vệ thai sản
1. Người sử dụng lao động không được sử dụng người lao động làm việc ban đêm, làm thêm giờ và đi công tác xa trong trường hợp sau đây:
a) Mang thai từ tháng thứ 07 hoặc từ tháng thứ 06 nếu làm việc ở vùng cao, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo;
...
Khoản 1 Điều 137 Bộ luật Lao động 2019 đặt ra giới hạn rõ ràng về việc sử dụng lao động nữ mang thai. Theo đó, từ tháng thứ 7 của thai kỳ, hoặc từ tháng thứ 6 nếu làm việc tại vùng cao, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, người sử dụng lao động không được phép yêu cầu họ làm thêm giờ, làm ban đêm hay đi công tác xa. Quy định này mang tính bắt buộc, kể cả khi bản thân người lao động có mong muốn làm thêm để tăng thu nhập. Mục đích là bảo đảm an toàn tuyệt đối cho sức khỏe của thai phụ và thai nhi trong giai đoạn cuối thai kỳ, khi cơ thể dễ bị tổn thương và rủi ro y tế cao hơn.
Tình huống giả định
- Nhân viên mang thai được công ty sắp xếp công việc phù hợp
Chị Lê Thị Hương là nhân viên hành chính tại Công ty TNHH May Việt Tiến (Tỉnh Tây Ninh), đang mang thai ở tháng thứ 7. Trước đó, chị Hương vẫn tham gia làm thêm giờ một số ngày để hỗ trợ công việc kế toán. Tuy nhiên, khi thai kỳ bước sang tháng thứ 7, phòng nhân sự căn cứ khoản 1 Điều 137 Bộ luật Lao động 2019 đã ra thông báo chấm dứt toàn bộ việc làm thêm giờ đối với chị Hương. - Doanh nghiệp tuân thủ đúng quy định
Thay vì tiếp tục để chị Hương làm thêm buổi tối như trước, công ty sắp xếp lại nhân sự, phân công cho đồng nghiệp khác hỗ trợ phần việc còn tồn đọng. Đồng thời, công ty chỉ bố trí cho chị Hương làm việc giờ hành chính bình thường, ưu tiên công việc nhẹ nhàng, phù hợp với sức khỏe của thai phụ. -
Công đoàn và cơ quan chức năng ghi nhận
Trong đợt kiểm tra lao động định kỳ, Thanh tra Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh Tây Ninh ghi nhận công ty đã thực hiện đúng quy định pháp luật, không sử dụng lao động nữ mang thai trên 7 tháng làm thêm giờ hay làm ban đêm. Việc này không chỉ giúp doanh nghiệp tránh được vi phạm, mà còn tạo môi trường làm việc nhân văn, an toàn cho lao động nữ.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Sử dụng lao động nữ mang thai làm thêm giờ trái quy định có bị phạt không?
Điểm a khoản 2 Điều 28 Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 28. Vi phạm quy định về lao động nữ và bảo đảm bình đẳng giới
...
2. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:
a) Sử dụng người lao động mang thai từ tháng thứ 07 hoặc từ tháng thứ 06 nếu làm việc ở vùng cao, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo làm thêm giờ hoặc làm việc ban đêm hoặc đi công tác xa;
...
Điểm a khoản 2 Điều 28 Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định rất rõ rằng nếu doanh nghiệp sử dụng lao động nữ mang thai từ tháng thứ 7 trở đi (hoặc từ tháng thứ 6 nếu làm việc ở vùng cao, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo) để làm thêm giờ, làm việc ban đêm hoặc đi công tác xa thì sẽ bị xử phạt hành chính với mức phạt tiền từ 10 đến 20 triệu đồng.
Tình huống giả định
- Công ty yêu cầu lao động nữ mang thai làm thêm giờ
Chị Nguyễn Thị Mai là nhân viên kế toán tại Công ty Cổ phần Dịch vụ Hoàng Gia (TP. Hải Phòng), đang mang thai ở tháng thứ 7. Do áp lực tiến độ dự án, quản lý trực tiếp vẫn yêu cầu chị ở lại làm thêm giờ vào buổi tối để hoàn tất báo cáo. - Người lao động phản ánh sự việc
Sau nhiều ngày tăng ca, sức khỏe giảm sút, chị Mai đã phản ánh đến công đoàn cơ sở và gửi đơn kiến nghị. Công đoàn xác nhận phản ánh là có cơ sở và chuyển vụ việc tới Thanh tra Sở Lao động – Thương binh và Xã hội. -
Cơ quan chức năng xử phạt doanh nghiệp
Kết quả kiểm tra cho thấy công ty đã vi phạm điểm a khoản 2 Điều 28 Nghị định 12/2022/NĐ-CP về việc sử dụng lao động nữ mang thai từ tháng thứ 7 làm thêm giờ. Doanh nghiệp bị xử phạt 15 triệu đồng và buộc chấm dứt hành vi vi phạm, đồng thời cam kết không tái phạm.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Như vậy, lao động nữ mang thai chỉ có thể làm thêm giờ trong giai đoạn thai kỳ dưới 7 tháng (hoặc dưới 6 tháng nếu làm việc tại vùng đặc biệt). Khi bước sang giai đoạn cuối thai kỳ, doanh nghiệp tuyệt đối không được bố trí làm thêm giờ, làm việc ban đêm hay đi công tác xa. Nếu vi phạm, người sử dụng lao động sẽ bị xử phạt từ 10 đến 20 triệu đồng.
