Giấy khai sinh là văn bản pháp lý đầu tiên ghi nhận sự ra đời và nhân thân của một cá nhân. Theo quy định hiện hành, cha hoặc mẹ có trách nhiệm đăng ký khai sinh cho con trong thời hạn luật định. Tuy nhiên, nếu việc đăng ký diễn ra muộn so với quy định, pháp luật hiện nay vẫn chưa đặt ra cách thức xử phạt cụ thể, trừ khi có hành vi gian dối hoặc làm sai lệch thông tin.
1. Thời hạn làm giấy khai sinh cho con là bao lâu?
Điều 15 Luật Hộ tịch 2014 quy định như sau:
Điều 15. Trách nhiệm đăng ký khai sinh
1. Trong thời hạn 60 ngày kể từ ngày sinh con, cha hoặc mẹ có trách nhiệm đăng ký khai sinh cho con; trường hợp cha, mẹ không thể đăng ký khai sinh cho con thì ông hoặc bà hoặc người thân thích khác hoặc cá nhân, tổ chức đang nuôi dưỡng trẻ em có trách nhiệm đăng ký khai sinh cho trẻ em.
2. Công chức tư pháp - hộ tịch thường xuyên kiểm tra, đôn đốc việc đăng ký khai sinh cho trẻ em trên địa bàn trong thời hạn quy định; trường hợp cần thiết thì thực hiện đăng ký khai sinh lưu động.
Pháp luật hiện hành yêu cầu cha hoặc mẹ phải đăng ký khai sinh cho con trong vòng 60 ngày kể từ ngày sinh. Trường hợp cả cha và mẹ không thể thực hiện thủ tục thì ông, bà, người thân hoặc tổ chức, cá nhân đang nuôi dưỡng trẻ có thể đứng ra làm thay. Cơ quan hộ tịch cấp xã có trách nhiệm theo dõi, đôn đốc và hỗ trợ đăng ký khai sinh cho trẻ em trên địa bàn, kể cả thông qua hình thức lưu động nếu cần thiết.
Tình huống giả định
Chị Nguyễn Thị Minh hiện đang sinh sống tại huyện Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai. Sau khi sinh con được 20 ngày, chị đã mang theo giấy chứng sinh và giấy tờ tùy thân đến UBND xã nơi cư trú để đăng ký khai sinh cho bé. Do chồng chị đi làm xa không thể về kịp, chị tự mình thực hiện thủ tục với sự hướng dẫn tận tình của công chức tư pháp - hộ tịch.
Tại bộ phận một cửa của UBND xã, chị Minh được tiếp nhận hồ sơ và hoàn tất thủ tục đăng ký khai sinh chỉ trong buổi sáng. Sau khi hoàn tất, bé được cấp Giấy khai sinh đúng thời hạn theo quy định của Điều 15 Luật Hộ tịch 2014. Việc đăng ký khai sinh kịp thời giúp con chị dễ dàng tham gia tiêm chủng, bảo hiểm y tế và các thủ tục hành chính khác ngay từ khi mới sinh ra.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Làm giấy khai sinh cho con muộn có bị phạt không?
Điều 37 Nghị định 82/2020/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 37. Hành vi vi phạm quy định về đăng ký khai sinh
1. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với hành vi tẩy xoá, sửa chữa làm sai lệch nội dung giấy tờ do cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền cấp để làm thủ tục đăng ký khai sinh.
2. Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:
a) Cam đoan, làm chứng sai sự thật về việc sinh;
b) Cung cấp thông tin, tài liệu sai sự thật về nội dung khai sinh;
c) Sử dụng giấy tờ của người khác để làm thủ tục đăng ký khai sinh.
3. Hình thức xử phạt bổ sung:
Tịch thu tang vật là giấy tờ, văn bản bị tẩy xoá, sửa chữa làm sai lệch nội dung đối với hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều này.4. Biện pháp khắc phục hậu quả:
Kiến nghị cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền xem xét, xử lý đối với giấy khai sinh đã cấp do có hành vi vi phạm quy định tại các khoản 1 và 2 Điều này; giấy tờ, văn bản bị tẩy xóa, sửa chữa làm sai lệch nội dung quy định tại khoản 1 Điều này.
Nghị định 82/2020/NĐ-CP không có quy định nào xử phạt hành vi nộp hồ sơ khai sinh quá thời hạn 60 ngày. Tuy nhiên, nếu người đi đăng ký khai sinh có hành vi làm giả giấy tờ, khai sai sự thật, hoặc sửa đổi thông tin để trốn tránh trách nhiệm thì mới bị xử phạt từ 1 triệu đến 5 triệu đồng tuỳ hành vi cụ thể. Do đó, làm giấy khai sinh trễ không bị xử phạt, nhưng cha mẹ nên thực hiện đúng thời hạn để không ảnh hưởng đến quyền lợi của trẻ.
Tình huống giả định
Chị Nguyễn Thị Ngọc Linh sinh con vào cuối tháng 10/2024 tại một phòng khám tư nhân ở huyện Lấp Vò, tỉnh Đồng Tháp. Do điều kiện kinh tế khó khăn và phải chăm sóc mẹ chồng ốm nặng, chị Linh không thể đi làm giấy khai sinh cho con đúng thời hạn 60 ngày. Đến tháng 3/2025, khi con chuẩn bị vào lớp mầm non, chị mới mang giấy chứng sinh và các giấy tờ liên quan đến UBND xã để đăng ký khai sinh.
Tại đây, cán bộ tư pháp - hộ tịch tiếp nhận và giải quyết hồ sơ bình thường, không xử phạt vì lý do nộp muộn. Tuy nhiên, cán bộ cũng nhắc nhở chị nên đăng ký khai sinh đúng hạn để con không bị ảnh hưởng đến việc tiêm chủng, khám chữa bệnh và đi học.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
Kết luận
Đăng ký khai sinh là nghĩa vụ pháp lý và là bước đầu tiên xác lập nhân thân cho trẻ. Thời hạn để đăng ký khai sinh cho trẻ là 60 ngày kể từ ngày sinh theo luật. Việc làm khai sinh muộn tuy không bị xử phạt nhưng có thể ảnh hưởng đến quyền lợi thực tế của trẻ.
