Người lao động phải hoàn trả chi phí đào tạo khi đơn phương chấm dứt hợp đồng trái pháp luật và chi phí này cần được quy định rõ trong hợp đồng đào tạo nghề.
Trong quá trình làm việc, nhiều người lao động được người sử dụng lao động cử đi đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn bằng chi phí của doanh nghiệp. Khi quan hệ lao động chấm dứt, đặc biệt trong trường hợp chấm dứt trái pháp luật, vấn đề hoàn trả chi phí đào tạo thường phát sinh tranh chấp. Pháp luật lao động đã quy định cụ thể các trường hợp phải hoàn trả chi phí đào tạo cũng như yêu cầu đối với hợp đồng đào tạo nghề để làm căn cứ thực hiện.
1. Khi nào người lao động phải hoàn trả chi phí đào tạo?
Điều 40 Bộ luật Lao động 2019 quy định như sau:
Điều 40. Nghĩa vụ của người lao động khi đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật
1. Không được trợ cấp thôi việc.
2. Phải bồi thường cho người sử dụng lao động nửa tháng tiền lương theo hợp đồng lao động và một khoản tiền tương ứng với tiền lương theo hợp đồng lao động trong những ngày không báo trước.
3. Phải hoàn trả cho người sử dụng lao động chi phí đào tạo quy định tại Điều 62 của Bộ luật này.
...
Điều 62. Hợp đồng đào tạo nghề giữa người sử dụng lao động, người lao động và chi phí đào tạo nghề
...
3. Chi phí đào tạo bao gồm các khoản chi có chứng từ hợp lệ về chi phí trả cho người dạy, tài liệu học tập, trường, lớp, máy, thiết bị, vật liệu thực hành, các chi phí khác hỗ trợ cho người học và tiền lương, tiền đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người học trong thời gian đi học. Trường hợp người lao động được gửi đi đào tạo ở nước ngoài thì chi phí đào tạo còn bao gồm chi phí đi lại, chi phí sinh hoạt trong thời gian đào tạo.
Việc hoàn trả chi phí đào tạo không áp dụng cho mọi trường hợp chấm dứt hợp đồng lao động mà chỉ đặt ra khi người lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng trái pháp luật. Khi đó, ngoài nghĩa vụ bồi thường tiền lương và không được hưởng trợ cấp thôi việc, người lao động còn phải hoàn trả các khoản chi phí đào tạo mà người sử dụng lao động đã bỏ ra. Chi phí đào tạo được xác định trên cơ sở các khoản chi có chứng từ hợp lệ và gắn trực tiếp với quá trình đào tạo người lao động. Quy định này nhằm bảo vệ lợi ích của người sử dụng lao động và bảo đảm sự công bằng trong quan hệ lao động.
Tình huống giả định
- Cử người lao động đi đào tạo
Anh Nguyễn Văn Lâm được Công ty Trách nhiệm hữu hạn Công nghệ Minh Phát cử đi đào tạo chuyên môn trong 6 tháng, toàn bộ chi phí do công ty chi trả. - Đơn phương chấm dứt hợp đồng trái pháp luật
Sau khi hoàn thành khóa đào tạo và quay lại làm việc một thời gian ngắn, anh Lâm tự ý nghỉ việc mà không thực hiện nghĩa vụ báo trước theo hợp đồng lao động. -
Phát sinh nghĩa vụ hoàn trả chi phí đào tạo
Theo Điều 40 Bộ luật Lao động 2019, anh Lâm phải hoàn trả cho công ty toàn bộ chi phí đào tạo đã được chi trả hợp lệ.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Hợp đồng đào tạo nghề có cần quy định về chi phí đào tạo không?
Điều 62 Bộ luật Lao động 2019 quy định như sau:
Điều 62. Hợp đồng đào tạo nghề giữa người sử dụng lao động, người lao động và chi phí đào tạo nghề
...
2. Hợp đồng đào tạo nghề phải có các nội dung chủ yếu sau đây:
...
d) Chi phí đào tạo và trách nhiệm hoàn trả chi phí đào tạo;
...
Hợp đồng đào tạo nghề là cơ sở pháp lý để xác định trách nhiệm của người lao động và người sử dụng lao động trong quá trình đào tạo. Trong đó, nội dung về chi phí đào tạo là yếu tố quan trọng nhằm làm rõ phạm vi chi phí, nghĩa vụ hoàn trả và điều kiện thực hiện. Việc hợp đồng đào tạo nghề không quy định rõ chi phí đào tạo có thể dẫn đến khó khăn khi yêu cầu hoàn trả nếu phát sinh tranh chấp. Do đó, hợp đồng đào tạo cần thể hiện đầy đủ các nội dung chủ yếu theo quy định để bảo đảm tính minh bạch và khả năng thực thi.
Tình huống giả định
- Ký hợp đồng đào tạo nghề
Công ty Cổ phần Sản xuất An Hòa ký hợp đồng đào tạo nghề với chị Trần Thị Mai, trong đó nêu rõ nghề đào tạo, thời gian đào tạo và các khoản chi phí đào tạo. - Xác định nghĩa vụ hoàn trả
Hợp đồng quy định cụ thể chi phí đào tạo và nghĩa vụ hoàn trả trong trường hợp chấm dứt hợp đồng trái pháp luật. -
Căn cứ giải quyết tranh chấp
Khi phát sinh tranh chấp, hợp đồng đào tạo nghề trở thành căn cứ rõ ràng để xác định quyền và nghĩa vụ của các bên theo Bộ luật Lao động 2019.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Người lao động chỉ phải hoàn trả chi phí đào tạo khi đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật. Để bảo đảm việc hoàn trả được thực hiện đúng quy định, hợp đồng đào tạo nghề cần quy định rõ các nội dung liên quan đến chi phí đào tạo. Việc tuân thủ đầy đủ các quy định này giúp hạn chế tranh chấp và bảo đảm sự minh bạch trong quan hệ lao động.
