Dịch bệnh động vật trên cạn có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp và an toàn cộng đồng. Trong những tình huống cấp bách, việc công bố dịch là cơ sở pháp lý quan trọng để triển khai các biện pháp ứng phó khẩn cấp. Pháp luật hiện hành quy định rõ thời điểm được công bố và các nguyên tắc cần tuân thủ nhằm đảm bảo tính minh bạch, đúng thẩm quyền và hiệu quả kiểm soát dịch.
1. Khi nào công bố dịch bệnh động vật trên cạn?
Khoản 2 Điều 26 Luật Thú y 2015 quy định cụ thể:
Điều 26. Công bố dịch bệnh động vật trên cạn
...
2. Công bố dịch bệnh động vật trên cạn khi có đủ các điều kiện sau đây:
a) Có ổ dịch bệnh động vật thuộc Danh mục bệnh động vật phải công bố dịch xảy ra và có chiều hướng lây lan nhanh trên diện rộng hoặc phát hiện có tác nhân gây bệnh truyền nhiễm mới;
b) Có kết luận chẩn đoán xác định là bệnh thuộc Danh mục bệnh động vật phải công bố dịch hoặc tác nhân gây bệnh truyền nhiễm mới của cơ quan có thẩm quyền chẩn đoán, xét nghiệm bệnh động vật.
...
Theo khoản 2 Điều 26 Luật Thú y năm 2015, dịch bệnh động vật trên cạn sẽ được công bố khi đáp ứng đồng thời hai điều kiện. Thứ nhất, phải có ổ dịch xảy ra đối với bệnh nằm trong danh mục bệnh động vật bắt buộc công bố dịch, và ổ dịch này có dấu hiệu lan rộng nhanh chóng hoặc phát hiện ra tác nhân mới có nguy cơ truyền nhiễm. Thứ hai, cơ quan có thẩm quyền phải có kết luận chính thức xác định bệnh thuộc danh mục cần công bố hoặc xác nhận có sự xuất hiện của tác nhân gây bệnh truyền nhiễm mới.
Tình huống giả định
- UBND tỉnh Phú Thọ tiếp nhận thông tin động vật chết bất thường
Ngày 12/7/2025, UBND tỉnh nhận báo cáo từ Chi cục Chăn nuôi và Thú y về hàng loạt trâu bò chết tại huyện Bình Lâm với triệu chứng nghi lở mồm long móng - UBND tỉnh Phú Thọ chỉ đạo lấy mẫu xét nghiệm và theo dõi vùng dịch
Ngày 14/7/2025, UBND tỉnh yêu cầu cơ quan thú y khoanh vùng ổ dịch, lấy mẫu xét nghiệm gửi Trung tâm Thú y vùng III để xác định chính xác bệnh. - UBND tỉnh Phú Thọ tiếp nhận kết luận chuyên môn và đề xuất công bố dịch
Ngày 17/7/2025, sau khi có kết quả dương tính với virus lở mồm long móng, UBND tỉnh nhận đề xuất công bố dịch từ Sở NN\&PTNT tỉnh. - UBND tỉnh Phú Thọ ban hành quyết định công bố dịch bệnh động vật
Ngày 18/7/2025, Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ ký quyết định công bố dịch bệnh lở mồm long móng trên địa bàn huyện Bình Lâm theo Điều 26 Luật Thú y
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Công bố dịch bệnh phải đảm bảo nguyên tắc gì?
Khoản 1 Điều 26 Luật Thú y 2015 quy định cụ thể:
Điều 26. Công bố dịch bệnh động vật trên cạn
1. Nguyên tắc công bố dịch bệnh động vật trên cạn:a) Việc công bố dịch bệnh động vật phải bảo đảm đủ điều kiện, đúng thẩm quyền, công khai, chính xác, kịp thời;
b) Trong thời hạn 24 giờ, kể từ khi nhận được đề nghị công bố dịch bệnh động vật, người có thẩm quyền quy định tại khoản 4 và khoản 5 Điều này quyết định việc công bố dịch bệnh động vật.
...
Căn cứ khoản 1 Điều 26 Luật Thú y năm 2015, công bố dịch bệnh động vật trên cạn phải tuân thủ ba nguyên tắc cơ bản. Thứ nhất, người có thẩm quyền chỉ được công bố khi đã có đủ điều kiện theo quy định pháp luật, việc công bố phải đúng chức năng, thẩm quyền của họ. Thứ hai, nội dung công bố phải được thực hiện một cách công khai, chính xác và đảm bảo kịp thời để phòng, chống dịch hiệu quả. Thứ ba, kể từ thời điểm cơ quan chuyên môn đề nghị, trong vòng 24 giờ, người có thẩm quyền theo quy định phải ra quyết định công bố, không được trì hoãn hoặc kéo dài thời gian. Những nguyên tắc này nhằm bảo đảm tính chủ động, minh bạch và hiệu quả trong kiểm soát dịch bệnh động vật.
Tình huống giả định
- UBND tỉnh Tây Ninh tiếp nhận thông tin nghi có dịch bệnh tai xanh
Sáng 3/8/2025, UBND tỉnh nhận báo cáo từ Trạm Thú y Tây Ninh về hiện tượng lợn chết hàng loạt tại xã Tân Hiệp, nghi nhiễm bệnh tai xanh. - UBND tỉnh Tây Ninh chỉ đạo khẩn trương xét nghiệm và xác minh hiện trường
Trưa cùng ngày, cơ quan thú y cấp tỉnh lấy mẫu xét nghiệm, xác định mầm bệnh tai xanh – thuộc danh mục dịch bệnh bắt buộc công bố. - UBND tỉnh Tây Ninh nhận đề xuất công bố dịch từ Sở Nông nghiệp
Chiều 3/8/2025, Sở NN&PTNT tỉnh lập hồ sơ đề nghị công bố dịch và chuyển ngay đến Chủ tịch UBND tỉnh để xem xét theo quy định pháp luật. - UBND tỉnh Tây Ninh ban hành quyết định công bố dịch trong vòng 24 giờ
Ngày 4/8/2025, Chủ tịch UBND tỉnh ký quyết định công bố dịch tai xanh trên địa bàn xã Tân Hiệp, công khai trên Cổng thông tin điện tử và chỉ đạo triển khai biện pháp khẩn cấp phòng chống dịch.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Công bố dịch bệnh động vật trên cạn là quyết định hành chính quan trọng, chỉ được thực hiện khi đáp ứng đủ các điều kiện về mức độ lây lan, nguy cơ thiệt hại và yêu cầu kiểm soát dịch. Đồng thời, việc công bố phải tuân thủ các nguyên tắc công khai, chính xác, kịp thời, đúng thẩm quyền và thời gian công bố. Nhờ đó, nhà nước có thể chủ động phòng chống dịch, bảo vệ ngành chăn nuôi và sức khỏe cộng đồng.
