Khám chữa bệnh không đúng phạm vi hành nghề bị xử phạt như thế nào?

Trong hoạt động y tế, việc khám chữa bệnh chỉ được thực hiện trong phạm vi hành nghề và phạm vi hoạt động do cơ quan có thẩm quyền cho phép nhằm bảo đảm an toàn cho người bệnh cũng như tính minh bạch của hệ thống y tế. Tuy nhiên, trên thực tế vẫn có tình trạng bác sĩ hoặc cơ sở y tế thực hiện khám, chữa bệnh vượt quá phạm vi chuyên môn, gây ra nhiều rủi ro và vi phạm quy định pháp luật. Khi thực hiện vượt quá phạm vi này, cá nhân hoặc cơ sở vi phạm sẽ bị xử lý nghiêm theo quy định pháp luật hiện hành. Bên cạnh đó, pháp luật cũng xác định rõ những trường hợp đặc biệt được phép thực hiện khám chữa bệnh ngoài phạm vi hành nghề để đáp ứng yêu cầu cấp bách trong tình huống khẩn cấp.

1. Khám chữa bệnh không đúng phạm vi hành nghề bị xử lý như thế nào?

Điểm c khoản 7 Điều 38 Nghị định 117/2020/NĐ-CP quy định như sau:

Nghị định 117/2020/NĐ-CP

Điều 38. Vi phạm quy định về hành nghề và sử dụng chứng chỉ hành nghề của người hành nghề khám bệnh, chữa bệnh

7. Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:

…

c) Khám bệnh, chữa bệnh vượt quá phạm vi hoạt động chuyên môn được ghi trong chứng chỉ hành nghề khám bệnh, chữa bệnh, trừ trường hợp cấp cứu và trường hợp thực hiện thêm các kỹ thuật chuyên môn đã được cho phép theo quy định của pháp luật;

…

Theo đó, nếu bác sĩ hoặc cơ sở y tế thực hiện khám, chữa bệnh vượt ngoài phạm vi chuyên môn được cấp phép thì sẽ bị xử phạt hành chính khá nặng từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng. Mức phạt tiền này áp dụng cho cá nhân vi phạm; nếu tổ chức vi phạm, mức phạt sẽ gấp đôi, tức có thể lên đến 80.000.000 đồng. Ngoài tiền phạt, người vi phạm có thể bị áp dụng biện pháp bổ sung như tước quyền sử dụng chứng chỉ hành nghề trong thời hạn nhất định. Hành vi vượt phạm vi hành nghề gây ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng, sức khỏe của người bệnh và làm suy giảm niềm tin vào hệ thống y tế. Vì vậy, pháp luật quy định mức phạt cao nhằm răn đe, ngăn chặn tình trạng này.

Tình huống giả định

Bác sĩ khám vượt chuyên khoa tại TP. Hồ Chí Minh

• Khám chữa bệnh vượt phạm vi chuyên môn
  Ngày 15/6/2025, tại phòng khám tư nhân Hòa Bình (phường Tân Sơn Nhất, TP. Hồ Chí Minh), bác sĩ Phạm Văn Hùng có chứng chỉ hành nghề chuyên khoa Nội, nhưng đã trực tiếp kê đơn điều trị cho bệnh nhân bị bệnh ngoài da, mặc dù ông không có chứng chỉ chuyên khoa Da liễu.

• Phát hiện qua đợt kiểm tra y tế
  Ngày 20/6/2025, Thanh tra Sở Y tế TP. Hồ Chí Minh tiến hành kiểm tra định kỳ và phát hiện hồ sơ bệnh án do bác sĩ Hùng ký, trong đó có nội dung chẩn đoán vượt ngoài phạm vi hành nghề được cấp phép.

• Xử lý vi phạm theo quy định
  Ngày 25/6/2025, cơ quan chức năng lập biên bản vi phạm hành chính, xử phạt bác sĩ Hùng số tiền 35.000.000 đồng và tạm đình chỉ hoạt động khám bệnh của phòng khám trong thời hạn 01 tháng để khắc phục. Đồng thời, bác sĩ Hùng phải hoàn trả chi phí khám chữa bệnh cho bệnh nhân.

Tình huống trên đây là giả định, không có thật, chỉ nhằm minh họa quy định pháp luật.

2. Trường hợp nào cho phép khám chữa bệnh không đúng phạm vi hành nghề hoặc phạm vi hoạt động?

Khoản 4 Điều 7 Luật khám bệnh, chữa bệnh 2023 quy định như sau:

Luật khám bệnh, chữa bệnh 2023

Điều 7. Các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động khám bệnh, chữa bệnh

...

4. Khám bệnh, chữa bệnh không đúng phạm vi hành nghề hoặc phạm vi hoạt động được cơ quan có thẩm quyền cho phép, trừ trường hợp cấp cứu hoặc thực hiện khám bệnh, chữa bệnh theo huy động, điều động của cơ quan có thẩm quyền khi xảy ra thiên tai, thảm họa, dịch bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A hoặc tình trạng khẩn cấp.

…

Như vậy, pháp luật đã mở ra ngoại lệ nhằm bảo đảm tính linh hoạt trong hoạt động y tế. Trong cấp cứu, bác sĩ có thể can thiệp vượt ngoài phạm vi chuyên môn để kịp thời cứu tính mạng người bệnh. Trong tình huống khẩn cấp như dịch bệnh, thiên tai, thảm họa, các cơ quan nhà nước có thể huy động lực lượng y tế vượt ngoài chuyên khoa nhằm đáp ứng nhu cầu cấp thiết. Đây là cơ chế nhằm cân bằng giữa tuân thủ pháp luật và bảo đảm quyền được chăm sóc sức khỏe của người dân trong hoàn cảnh bất thường.

Tình huống giả định

Bác sĩ nội khoa tham gia điều trị trong dịch bệnh tại Đà Nẵng

• Xuất hiện dịch bệnh truyền nhiễm nhóm A
  Ngày 18/9/2025, tại TP. Đà Nẵng ghi nhận nhiều ca mắc dịch bệnh truyền nhiễm nhóm A với tốc độ lây lan nhanh, hệ thống y tế địa phương rơi vào tình trạng quá tải.

• Huy động nhân lực y tế ngoài phạm vi chuyên môn
  Ngày 19/9/2025, Sở Y tế TP. Đà Nẵng ban hành quyết định huy động bác sĩ ở nhiều chuyên khoa khác nhau, trong đó có bác sĩ Trần Thị Mai (chuyên khoa Nội tổng quát), tham gia hỗ trợ điều trị cho bệnh nhân thuộc chuyên khoa Truyền nhiễm.

• Thực hiện khám chữa bệnh ngoài phạm vi hành nghề
  Trong quá trình tham gia, bác sĩ Mai trực tiếp thăm khám, kê thuốc kháng virus cho nhiều ca bệnh nhẹ theo phác đồ được Ban Chỉ đạo phòng chống dịch phê duyệt. Mặc dù không có chứng chỉ chuyên khoa Truyền nhiễm, nhưng việc làm này là hợp pháp vì có quyết định điều động từ cơ quan có thẩm quyền.

• Kết quả và ghi nhận của cơ quan chức năng
  Ngày 30/9/2025, dịch bệnh cơ bản được kiểm soát, Sở Y tế TP. Đà Nẵng ghi nhận sự đóng góp của các bác sĩ được điều động ngoài chuyên khoa. Trường hợp của bác sĩ Mai là minh chứng cho ngoại lệ được pháp luật cho phép khi có tình huống khẩn cấp liên quan đến sức khỏe cộng đồng.

Tình huống trên đây là giả định, không có thật, chỉ nhằm minh họa quy định pháp luật.

Kết luận

Khám chữa bệnh phải được thực hiện trong phạm vi chuyên môn được cấp phép nhằm bảo đảm an toàn cho người bệnh và trật tự trong hoạt động y tế. Đối với hành vi vượt quá phạm vi hành nghề hoặc hoạt động được phép, cá nhân hoặc tổ chức vi phạm sẽ bị xử phạt hành chính với mức phạt tiền cao và có thể kèm theo hình thức xử phạt bổ sung. Tuy nhiên, pháp luật cũng ghi nhận những trường hợp đặc biệt như cấp cứu, thiên tai, dịch bệnh hoặc tình trạng khẩn cấp, khi đó việc khám chữa bệnh ngoài phạm vi hành nghề vẫn được chấp nhận hợp pháp.