Hộ gia đình sử dụng đất là những người có quan hệ hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dưỡng, cùng chung sống và có quyền sử dụng đất chung theo Luật Đất đai 2024.
Khái niệm hộ gia đình sử dụng đất được pháp luật đất đai quy định nhằm xác định rõ chủ thể có quyền và nghĩa vụ liên quan đến đất đai. Hộ gia đình sử dụng đất là những người có quan hệ hôn nhân, huyết thống, nuôi dưỡng cùng chung sống và có quyền sử dụng đất chung. Đối với quyền sử dụng đất của hộ gia đình đã có trước ngày 01/8/2024, pháp luật cũng đưa ra quy định xử lý cụ thể để bảo đảm quyền lợi của các thành viên.
1. Hộ gia đình sử dụng đất là ai?
Khoản 25 Điều 3 Luật Đất đai 2024 quy định:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
25. Hộ gia đình sử dụng đất là những người có quan hệ hôn nhân, huyết thống, nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật về hôn nhân và gia đình, đang sống chung và có quyền sử dụng đất chung tại thời điểm được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất, nhận chuyển quyền sử dụng đất trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành.
...
Hộ gia đình chỉ được coi là một chủ thể sử dụng đất khi các thành viên có quan hệ pháp luật gia đình hợp pháp, sống chung và cùng đứng tên quyền sử dụng đất. Việc xác định hộ gia đình sử dụng đất giúp phân định rõ quyền lợi, nghĩa vụ của từng thành viên khi tham gia các giao dịch đất đai và tránh phát sinh tranh chấp trong quá trình quản lý và sử dụng đất.
Tình huống giả định:
-
Hộ gia đình cùng chung sống và sử dụng đất
Năm 2019, ông Nguyễn Văn Lâm cùng vợ là bà Trần Thị Hoa và hai con trai sinh sống tại tỉnh Nghệ An. Gia đình được Nhà nước giao 500 m² đất ở lâu dài để làm nhà và sản xuất. -
Quyền sử dụng đất được ghi nhận chung cho hộ gia đình
Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ghi rõ chủ thể là hộ ông Nguyễn Văn Lâm, thể hiện quyền sử dụng đất thuộc về cả các thành viên đang sinh sống cùng và có quan hệ gia đình theo quy định. -
Ý nghĩa pháp lý khi tham gia giao dịch đất đai
Khi gia đình muốn thế chấp hoặc chuyển nhượng thì tất cả thành viên đủ điều kiện pháp lý trong hộ đều phải thống nhất nhằm đảm bảo quyền lợi chung và tránh tranh chấp nội bộ.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Quyền sử dụng đất của hộ gia đình có trước ngày 01/8/2024 được xử lý ra sao?
Điều 259 Luật Đất đai 2024 quy định:
Điều 259. Xử lý quyền sử dụng đất của hộ gia đình có trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành
1. Hộ gia đình sử dụng đất được xác định theo quy định của pháp luật về đất đai trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành thì được tham gia quan hệ pháp luật về đất đai với tư cách nhóm người sử dụng đất mà có chung quyền sử dụng đất quy định tại khoản 2 Điều 27 của Luật này.
Hộ gia đình sử dụng đất đã được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất, nhận chuyển quyền sử dụng đất trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành thì có quyền và nghĩa vụ như quyền và nghĩa vụ của cá nhân sử dụng đất theo quy định của Luật này.
2. Khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện giao đất, cho thuê đất cho hộ gia đình để thực hiện phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đã được phê duyệt thì phải ghi cụ thể các cá nhân là thành viên hộ gia đình có quyền sử dụng đất vào quyết định giao đất, cho thuê đất.
3. Hộ gia đình được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất, giao đất có thu tiền sử dụng đất, cho thuê đất trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành thì được tiếp tục sử dụng đất trong thời hạn sử dụng đất còn lại. Khi hết thời hạn sử dụng đất thì được gia hạn sử dụng đất theo hình thức giao đất, cho thuê đất cho các cá nhân là thành viên hộ gia đình đó theo quy định của Luật này.
Theo Luật Đất đai 2024, các hộ gia đình được công nhận quyền sử dụng đất trước ngày 01/8/2024 sẽ không bị mất quyền lợi. Họ vẫn được tiếp tục sử dụng đất trong thời hạn còn lại và khi hết thời hạn có thể gia hạn cho từng cá nhân thành viên. Khi Nhà nước thu hồi đất để bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, quyết định giao đất hoặc cho thuê đất sẽ ghi rõ từng cá nhân trong hộ có quyền.
Tình huống giả định:
-
Gia đình bà Hương được công nhận quyền sử dụng đất trước khi Luật mới có hiệu lực
Năm 2010, bà Lê Thị Hương cùng chồng và hai con được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng 1.000 m² đất nông nghiệp tại tỉnh Thái Nguyên. Giấy chứng nhận ghi rõ chủ thể là hộ bà Lê Thị Hương. -
Các thành viên hộ gia đình bà Hương thực hiện quyền sử dụng đất sau ngày 01/8/2024
Khi Luật Đất đai 2024 có hiệu lực, quyền sử dụng đất của hộ gia đình bà Hương được xác định theo tư cách nhóm người có quyền chung. Các thành viên trong hộ được hưởng quyền và nghĩa vụ như cá nhân sử dụng đất. -
Cơ quan nhà nước xử lý khi đất của hộ bà Hương hết thời hạn sử dụng
Đến năm 2040, khi thời hạn sử dụng đất nông nghiệp kết thúc cơ quan nhà nước xem xét gia hạn quyền sử dụng đất cho từng cá nhân thành viên của hộ gia đình. Nhờ đó, quyền lợi của tất cả thành viên được bảo đảm, không còn phụ thuộc vào tên chủ hộ như trước đây.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Khái niệm hộ gia đình sử dụng đất giúp xác định rõ những ai có chung quyền và nghĩa vụ trong quan hệ đất đai. Hộ gia đình là tập hợp những người có quan hệ hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dưỡng, cùng chung sống và sử dụng đất. Với các quyền sử dụng đất đã được công nhận trước ngày 01/8/2024, pháp luật cho phép tiếp tục thực hiện theo tư cách nhóm người sử dụng đất đồng thời đảm bảo quyền lợi của từng thành viên khi gia hạn hoặc tham gia giao dịch.
