Bên nào có trách nhiệm giải thích điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm?

Điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm ảnh hưởng trực tiếp đến phạm vi quyền lợi của bên mua bảo hiểm. Vì vậy, pháp luật yêu cầu xác định rõ chủ thể có trách nhiệm giải thích và cách thức áp dụng điều khoản này. Đồng thời, trong một số tình huống đặc biệt, doanh nghiệp bảo hiểm không được viện dẫn điều khoản loại trừ để từ chối trách nhiệm.

1. Bên nào có trách nhiệm giải thích điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm?

Khoản 2 Điều 19 Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022 quy định như sau: 

Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022

Điều 19. Điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm

...

2. Trường hợp có điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài phải quy định rõ trong hợp đồng bảo hiểm, phải giải thích rõ ràng, đầy đủ và có bằng chứng xác nhận việc bên mua bảo hiểm đã được doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài giải thích đầy đủ và hiểu rõ nội dung này khi giao kết hợp đồng bảo hiểm.

...

Quy định này đặt trách nhiệm chủ động lên doanh nghiệp bảo hiểm trong việc bảo đảm bên mua hiểu rõ phạm vi không được bồi thường. Việc yêu cầu có bằng chứng xác nhận giúp hạn chế tranh chấp về việc “chưa được giải thích”. Đồng thời, bên mua bảo hiểm có cơ sở để đánh giá và quyết định tham gia hợp đồng. Đây là cơ chế bảo vệ quyền được thông tin đầy đủ của người tham gia bảo hiểm.

Tình huống giả định 

• Công ty Bảo An ký hợp đồng bảo hiểm với khách hàng
  Tháng 10/2025, Công ty Bảo hiểm Bảo An ký hợp đồng bảo hiểm xe cơ giới với anh Trần Văn Minh (cư trú tại Thành phố Hà Nội).

• Doanh nghiệp bảo hiểm thực hiện nghĩa vụ giải thích
  Trước khi ký hợp đồng, nhân viên bảo hiểm giải thích rõ các trường hợp không được bồi thường và yêu cầu anh Minh ký xác nhận đã hiểu điều khoản loại trừ.

• Kết quả xử lý và ý nghĩa đối với các bên
  Việc giải thích và xác nhận phù hợp Điều 19 Luật Kinh doanh bảo hiểm, giúp hợp đồng được giao kết minh bạch và hạn chế tranh chấp phát sinh.

Tình huống trên là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo. 

2. Trường hợp nào thì không áp dụng điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm?

Khoản 3 Điều 19 Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022 quy định như sau: 

Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022

Điều 19. Điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm

...

3. Trường hợp có sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan dẫn đến bên mua bảo hiểm chậm thông báo sự kiện bảo hiểm thì doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài không được áp dụng điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm về việc chậm thông báo.

Quy định này nhằm bảo vệ bên mua bảo hiểm trong những tình huống không thể kiểm soát. Việc chậm thông báo do yếu tố khách quan không thể trở thành căn cứ để doanh nghiệp bảo hiểm từ chối trách nhiệm. Điều này bảo đảm sự công bằng trong việc thực hiện hợp đồng bảo hiểm. Đồng thời, nó hạn chế việc lạm dụng điều khoản loại trừ để gây bất lợi cho bên mua.

Tình huống giả định 

• Anh Hùng gặp trở ngại khi thông báo sự kiện bảo hiểm
  Tháng 11/2025, anh Phạm Văn Hùng (cư trú tại Thành phố Đà Nẵng) gặp tai nạn giao thông nghiêm trọng và phải cấp cứu trong nhiều ngày.

• Việc thông báo sự kiện bảo hiểm bị chậm
  Do tình trạng sức khỏe và gián đoạn liên lạc, anh Hùng không thể thông báo ngay cho doanh nghiệp bảo hiểm theo thời hạn hợp đồng.

• Kết quả xử lý và ý nghĩa đối với anh Hùng
  Doanh nghiệp bảo hiểm vẫn xem xét bồi thường và không áp dụng điều khoản loại trừ về chậm thông báo, phù hợp Điều 19 Luật Kinh doanh bảo hiểm.

Tình huống trên là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo. 

3. Kết luận 

Trách nhiệm giải thích điều khoản loại trừ và giới hạn áp dụng điều khoản này là hai yếu tố quan trọng bảo vệ quyền lợi bên mua bảo hiểm. Khi doanh nghiệp bảo hiểm thực hiện đầy đủ nghĩa vụ giải thích và áp dụng đúng quy định, quan hệ bảo hiểm sẽ minh bạch hơn. Điều này góp phần xây dựng niềm tin và sự ổn định cho thị trường bảo hiểm.