Hoạt động học thêm, dạy thêm vẫn tồn tại rộng rãi trong hệ thống giáo dục Việt Nam, gây nhiều tranh luận về quyền lợi học sinh. Pháp luật quy định rõ việc giáo viên không được ép buộc học sinh học thêm dưới bất kỳ hình thức nào. Đồng thời, quy định cũng phân biệt rõ giữa dạy thêm chính đáng và ép buộc trái pháp luật.
1. Giáo viên có được ép buộc học sinh học thêm?
Căn cứ vào khoản 5 Điều 22 Luật Giáo dục 2019 quy định cụ thể như sau:
Điều 22. Các hành vi bị nghiêm cấm trong cơ sở giáo dục
...
5. Ép buộc học sinh học thêm để thu tiền.
...
Theo quy định trên, giáo viên tuyệt đối không được lợi dụng chức danh của mình để buộc học sinh phải học thêm với mình nhằm trục lợi. Hành vi này có thể được thực hiện dưới nhiều hình thức như: gây áp lực điểm số, phát biểu ám chỉ trong lớp học, hoặc yêu cầu qua phụ huynh. Tất cả các hình thức trên đều vi phạm pháp luật, ảnh hưởng đến quyền tự do học tập và tạo ra bất bình đẳng trong giáo dục.
Tình huống giả định
Cô Nguyễn Thị Lệ, giáo viên môn Toán tại Trường THCS Trần Hưng Đạo (TP. Vũng Tàu), liên tục nhắc nhở học sinh lớp 9 rằng nếu không tham gia lớp học thêm của cô thì sẽ khó đạt điểm cao trong kỳ thi tuyển sinh lớp 10. Ngoài ra, cô còn yêu cầu các em nộp danh sách đăng ký trước cuối tuần và thông báo với phụ huynh rằng “lớp học thêm của cô là cần thiết để theo kịp chương trình nâng cao”. Một số phụ huynh cảm thấy lo lắng nên miễn cưỡng cho con đi học thêm, dù tài chính gia đình không cho phép.
Sau khi nhận được phản ánh từ một phụ huynh, Ban giám hiệu nhà trường đã tiến hành xác minh. Kết quả cho thấy hành vi của cô Lệ có dấu hiệu ép buộc học sinh học thêm để thu tiền, vi phạm khoản 2 Điều 11 Luật Giáo dục 2019. Nhà trường đã tổ chức họp xử lý kỷ luật, yêu cầu cô Lệ viết bản kiểm điểm, dừng ngay việc tổ chức lớp học thêm và thông báo kết quả xử lý đến Phòng Giáo dục quận.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
2. Giáo viên có được tổ chức dạy thêm nếu học sinh tự nguyện?
Căn cứ Điều 3 Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT quy định cụ thể như sau:
Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT
Điều 3. Nguyên tắc dạy thêm, học thêm
1. Dạy thêm, học thêm chỉ được tổ chức khi học sinh, học viên (sau đây gọi chung là học sinh) có nhu cầu học thêm, tự nguyện học thêm và được cha mẹ hoặc người giám hộ (sau đây gọi chung là cha mẹ học sinh) đồng ý. Nhà trường, tổ chức, cá nhân tổ chức dạy thêm, học thêm không được dùng bất cứ hình thức nào để ép buộc học sinh học thêm.
2. Nội dung dạy thêm, học thêm không trái với quy định của pháp luật Việt Nam, không mang định kiến về sắc tộc, tôn giáo, nghề nghiệp, giới, địa vị xã hội. Không cắt giảm nội dung dạy học theo kế hoạch giáo dục của nhà trường để đưa vào dạy thêm.
3. Việc dạy thêm, học thêm phải góp phần phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh; không làm ảnh hưởng đến việc tổ chức thực hiện chương trình giáo dục của nhà trường và việc thực hiện chương trình môn học của giáo viên.
4. Thời lượng, thời gian, địa điểm và hình thức tổ chức dạy thêm, học thêm phải phù hợp với tâm sinh lí lứa tuổi, bảo đảm sức khoẻ của học sinh; tuân thủ quy định của pháp luật về thời giờ làm việc, giờ làm thêm và các quy định của pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn, vệ sinh môi trường, phòng chống cháy nổ tại khu vực có lớp dạy thêm, học thêm.
Quy định cho phép giáo viên được tổ chức dạy thêm ngoài nhà trường nếu học sinh và phụ huynh có nhu cầu thực sự và việc học thêm không mang tính ép buộc. Ngoài ra, giáo viên phải xin phép và được sự chấp thuận bằng văn bản của hiệu trưởng nhà trường nơi mình đang công tác. Mọi hoạt động dạy thêm cũng phải tuân thủ các quy định về thời gian, nội dung, học phí và đảm bảo không làm ảnh hưởng đến chất lượng dạy chính khóa.
Tình huống giả định
Thầy Trần Quang Huy, giáo viên môn Vật lý tại Trường THPT Nguyễn Huệ (TP. Huế), nhận được nhiều đề nghị từ học sinh và phụ huynh lớp 12 muốn được ôn tập chuyên sâu trước kỳ thi tốt nghiệp THPT. Thầy Huy đã chủ động lập kế hoạch dạy thêm, trong đó trình bày rõ số lượng học sinh, nội dung giảng dạy, thời gian và mức học phí. Sau đó, thầy nộp hồ sơ xin phép tổ chức lớp học thêm đến Ban giám hiệu nhà trường và được chấp thuận bằng văn bản theo đúng quy định.
Tất cả học sinh tham gia lớp học đều có đơn đăng ký học thêm có chữ ký của phụ huynh xác nhận. Trong suốt quá trình giảng dạy, thầy Huy luôn tuân thủ đúng nội dung đã báo cáo, không tổ chức quá thời gian cho phép và không gây áp lực tuyển sinh. Nhà trường đã kiểm tra định kỳ và đánh giá cao sự minh bạch, đúng quy trình của lớp học thêm này.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
Kết luận
Pháp luật hiện hành quy định rõ giáo viên không được ép buộc học sinh đi học thêm để thu tiền dưới bất kỳ hình thức nào. Tuy nhiên, giáo viên vẫn có thể tổ chức dạy thêm nếu được sự đồng thuận của phụ huynh và học sinh, đồng thời thực hiện đúng thủ tục pháp lý.
