Bạo lực học đường là hành vi ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường giáo dục trong trường học và sự phát triển của học sinh. Việc xác định rõ ai là người chịu trách nhiệm và cách xử lý theo đúng pháp luật là điều cần thiết để ngăn chặn, răn đe và bảo vệ quyền lợi của học sinh.
1. Hành vi bạo lực học đường bị xử lý như thế nào?
Căn cứ khoản 1 Điều 134, khoản 1 Điều 155, khoản 1 Điều 318 Bộ luật Hình sự 2015, điểm a,b khoản 3 và điểm b khoản 4 Điều 7 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, khoản 1 Điều 592 Bộ luật Dân sự 2015, quy định cụ thể như sau:
Điều 134. Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
1. Người nào cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 11% đến 30% hoặc dưới 11% nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm...
Điều 155. Tội làm nhục người khác
1. Người nào xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự của người khác, thì bị phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.......
Điều 318. Tội gây rối trật tự công cộng
1. Người nào gây rối trật tự công cộng gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm....
Điều 7. Vi phạm quy định về trật tự công cộng
....
3. Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
a) Có hành vi khiêu khích, trêu ghẹo, xúc phạm, lăng mạ, bôi nhọ danh dự, nhân phẩm của người khác, trừ trường hợp quy định tại điểm b khoản 2 Điều 21 và Điều 54 Nghị định này;
b) Tổ chức, thuê, xúi giục, lôi kéo, dụ dỗ, kích động người khác cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác hoặc xâm phạm danh dự, nhân phẩm của người khác nhưng không bị truy cứu trách nhiệm hình sự;
....
4. Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
...
b) Mang theo trong người hoặc tàng trữ, cất giấu các loại vũ khí thô sơ, công cụ hỗ trợ hoặc các loại công cụ, phương tiện khác có khả năng sát thương; đồ vật, phương tiện giao thông nhằm mục đích gây rối trật tự công cộng, cố ý gây thương tích cho người khác;
....
Điều 592. Thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm
1. Thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm bao gồm:a) Chi phí hợp lý để hạn chế, khắc phục thiệt hại;
b) Thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút;
c) Thiệt hại khác do luật quy định.
...
Bạo lực học đường là hành vi vi phạm pháp luật và tùy theo mức độ vi phạm có thể bị xử lý theo nhiều hướng khác nhau như: xử lý hình sự, xử phạt hành chính, bồi thường dân sự và kỷ luật nội bộ nhà trường. Nếu hành vi có dấu hiệu tội phạm, người vi phạm có thể bị truy tố các tội danh theo Bộ luật Hình sự 2015. Trường hợp chưa đến mức bị truy tố, có thể bị phạt hành chính từ 2 đến 5 triệu đồng theo Nghị định 144/2021/NĐ-CP. Nếu có thiệt hại về sức khỏe, tinh thần hoặc tài sản, người gây ra phải bồi thường dân sự theo Bộ luật Dân sự 2015. Ngoài ra, nhà trường cũng có thể áp dụng kỷ luật như khiển trách, cảnh cáo, đình chỉ học hoặc buộc thôi học theo Quy chế của Bộ Giáo dục.
Tình huống giả định
Nguyễn Hữu Khánh, học sinh lớp 10 Trường THPT Nguyễn Trãi (TP Vinh, Nghệ An), nhiều lần có hành vi trêu chọc và đánh bạn cùng lớp là Lê Huy Minh. Hành vi bắt đầu từ xúc phạm ngoại hình, xô đẩy cho đến đánh vào đầu bạn trong lớp học, dẫn đến hậu quả Minh bị tổn thương tâm lý và thể chất. Kết quả giám định pháp y xác nhận tỷ lệ thương tật là 13%, kèm theo rối loạn tâm thần nhẹ. Cơ quan Công an TP Vinh đã khởi tố Nguyễn Hữu Khánh về tội cố ý gây thương tích theo Điều 134 Bộ luật Hình sự 2015 vì Khánh đã đủ 16 tuổi.
Về phía nhà trường, Khánh bị đình chỉ học 3 tháng, gia đình phải phối hợp tư vấn tâm lý, tổ chức tuyên truyền phòng chống bạo lực học đường. Tòa án Nhân dân TP Vinh cũng tuyên buộc gia đình Khánh bồi thường 34 triệu đồng chi phí điều trị và tổn thất tinh thần theo Điều 592 Bộ luật Dân sự 2015. Sự việc cho thấy nếu không có biện pháp xử lý kịp thời, hậu quả từ bạo lực học đường có thể rất nghiêm trọng, ảnh hưởng cả về pháp lý lẫn tinh thần. Vụ việc cũng khiến Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An ra văn bản chấn chỉnh toàn ngành, yêu cầu các trường siết chặt công tác giám sát, can thiệp sớm và xử lý đúng quy định pháp luật khi xảy ra vi phạm.
(Tình huống trên là giả định dùng để minh họa)
2. Ai là người có trách nhiệm liên quan khi xảy ra bạo lực học đường?
Căn cứ vào Điều 6 Nghị định 80/2017/NĐ-CP, Điều 91 của Luật Giáo dục 2019 quy định cụ thể như sau
Điều 6. Phòng, chống bạo lực học đường
1. Biện pháp phòng ngừa bạo lực học đường:a) Tuyên truyền, phổ biến nâng cao nhận thức của người học, cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên trong cơ sở giáo dục, gia đình người học và cộng đồng về mối nguy hiểm và hậu quả của bạo lực học đường; về trách nhiệm phát hiện, thông báo, tố giác hành vi bạo lực học đường; ngăn ngừa và can thiệp kịp thời đối với các hành vi bạo lực học đường phù hợp với khả năng của bản thân;
b) Giáo dục, trang bị kiến thức, kỹ năng về phòng, chống xâm hại người học; phòng, chống bạo lực học đường; bạo lực trẻ em trên môi trường mạng cho người học, cán bộ quản lý, nhà giáo, nhân viên của cơ sở giáo dục và gia đình người học; giáo dục, tư vấn kiến thức, kỹ năng tự bảo vệ cho người học;
c) Công khai kế hoạch phòng, chống bạo lực học đường và các kênh tiếp nhận thông tin, tố giác về bạo lực học đường;
d) Tổ chức kiểm tra, giám sát, thu thập và xử lý thông tin liên quan đến bạo lực học đường;
đ) Thực hiện các phương pháp giáo dục tích cực, không bạo lực đối với người học.
2. Biện pháp hỗ trợ người học có nguy cơ bị bạo lực học đường:
a) Phát hiện kịp thời người học có hành vi gây gổ, có nguy cơ gây bạo lực học đường, người học có nguy cơ bị bạo lực học đường;
b) Đánh giá mức độ nguy cơ, hình thức bạo lực có thể xảy ra để có biện pháp ngăn chặn, hỗ trợ cụ thể;
c) Thực hiện tham vấn, tư vấn cho người học có nguy cơ bị bạo lực và gây ra bạo lực nhằm ngăn chặn, loại bỏ nguy cơ xảy ra bạo lực.
3. Biện pháp can thiệp khi xảy ra bạo lực học đường:
a) Đánh giá sơ bộ về mức độ tổn hại của người học, đưa ra nhận định về tình trạng hiện thời của người học;
b) Thực hiện ngay các biện pháp trợ giúp, chăm sóc y tế, tư vấn đối với người học bị bạo lực; theo dõi, đánh giá sự an toàn của người bị bạo lực;
c) Thông báo kịp thời với gia đình người học để phối hợp xử lý; trường hợp vụ việc vượt quá khả năng giải quyết của cơ sở giáo dục thì thông báo kịp thời với cơ quan công an, Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn và các cơ quan liên quan để phối hợp xử lý theo quy định của pháp luật.
Điều 91. Trách nhiệm của cha mẹ hoặc người giám hộ của học sinh
1. Tiếp nhận thông tin về kết quả học tập, rèn luyện của con hoặc người được giám hộ.2. Tham gia hoạt động giáo dục theo kế hoạch của nhà trường; tham gia hoạt động của ban đại diện cha mẹ học sinh trong nhà trường.
3. Phối hợp với nhà trường, cơ quan quản lý giáo dục giải quyết các vấn đề có liên quan đến việc giáo dục con hoặc người được giám hộ theo quy định.
Khi xảy ra bạo lực học đường, trách nhiệm không chỉ thuộc người gây ra mà còn liên quan đến nhà trường, gia đình và các chủ thể khác trong môi trường giáo dục. Theo Nghị định 80/2017/NĐ-CP, cơ sở giáo dục phải phát hiện, can thiệp và xử lý kịp thời; hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm cao nhất. Nếu nhà trường che giấu, không xử lý đúng quy định, có thể bị xử lý kỷ luật hoặc hành chính. Gia đình cũng có trách nhiệm phối hợp và ngăn chặn hành vi sai trái của con theo Luật Giáo dục 2019.
Tình huống giả định
Tại Trường THCS Trần Phú (TP. Bảo Lộc, Lâm Đồng), ngày 10/11/2024, em Trần Đức Lợi – học sinh lớp 9A – bị Nguyễn Hoàng Phúc cùng hai bạn trong lớp đánh trong sân trường sau giờ ra chơi. Trước đó, Lợi nhiều lần bị Phúc bắt nạt nhưng giáo viên chủ nhiệm chỉ nhắc nhở miệng, không báo cáo ban giám hiệu. Khi sự việc xảy ra, Lợi bị thương ở vai, hoảng loạn tâm lý và phải nhập viện kiểm tra. Gia đình em gửi đơn kiến nghị làm rõ trách nhiệm nhà trường. Kết quả xác minh cho thấy nhà trường chưa lập kế hoạch phòng chống bạo lực học đường theo Nghị định 80/2017/NĐ-CP, không có tổ tư vấn tâm lý, thiếu giám sát và không phối hợp với phụ huynh khi có dấu hiệu cảnh báo.
Về trách nhiệm dân sự, gia đình Phúc bồi thường 20 triệu đồng cho gia đình Lợi. Về kỷ luật, Phúc bị đình chỉ học 2 tuần, tham gia lớp đạo đức bắt buộc; cô giáo chủ nhiệm bị chuyển công tác, hiệu trưởng bị kiểm điểm và Phòng Giáo dục đề nghị khiển trách.
(Tình huống trên là giả định dùng để minh họa)
Kết luận
Bạo lực học đường là vấn đề bắt nguồn từ nhiều lý do khác nhau, nên trách nhiệm không chỉ thuộc về học sinh gây ra hành vi, mà còn nằm ở nhà trường, giáo viên, phụ huynh và chính quyền địa phương. Tùy thuộc vào mức độ bi phạm và hậu quả do hành vi bạo lực gây ra, người thực hiện việc bạo lực sẽ bị xử phạt hành chính hay truy tố hình sự và phải bồi thường cho nạn nhân.
