Trong các buổi tiệc tùng, việc cụng ly, mời rượu vốn dĩ mang tính giao lưu, chia sẻ niềm vui. Thế nhưng, khi việc mời trở thành ép buộc, nó không chỉ gây khó chịu, ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn tiềm ẩn nguy cơ phát sinh mâu thuẫn, thậm chí dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Trước thực trạng đó, pháp luật hiện hành đã quy định rõ ràng về việc nghiêm cấm hành vi ép người khác uống rượu bia và đưa ra mức xử phạt cụ thể đối với những trường hợp vi phạm.
1. Ép người khác uống rượu bia có vi phạm pháp luật không?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều 5 Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia 2019 như sau:
Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia 2019
Điều 5. Các hành vi bị nghiêm cấm trong phòng, chống tác hại của rượu, bia
1. Xúi giục, kích động, lôi kéo, ép buộc người khác uống rượu, bia.
...
Trong các buổi tiệc, họp mặt, sinh nhật hay tiệc công ty, việc cụng ly và mời rượu bia đã trở thành thói quen giao tiếp phổ biến. Tuy nhiên, từ “mời” đến “ép” là một ranh giới rất mỏng manh, khi người bị mời không có quyền từ chối, hoặc phải chịu áp lực từ những lời nói mang tính bắt buộc, thì đó không còn là một hành vi xã giao đơn thuần mà đã trở thành hành vi xâm phạm đến quyền tự do cá nhân.
Việc ép buộc người khác uống rượu, bia đã được quy định rõ ràng là hành vi bị nghiêm cấm, được xếp ngang hàng tại Điều 5 của Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia 2019 với các hành vi như: ép người dưới 18 tuổi uống rượu, điều khiển phương tiện khi có nồng độ cồn, hoặc sử dụng rượu bia trong giờ làm việc.
Tình huống giả định
Trong buổi tiệc tất niên của phòng kinh doanh Công ty An, anh Nguyễn Minh Trí – trưởng phòng – đứng lên phát biểu và yêu cầu cả phòng cùng cụng ly mừng kết quả cuối năm. Khi đến lượt mình, anh Lê Quốc Huy – nhân viên mới – từ chối uống rượu vì đang điều trị dạ dày, có giấy thuốc kê kèm không dùng chung với chất có cồn. Tuy nhiên, anh Trí không chấp nhận lời từ chối đó. Trước mặt hơn 20 người trong phòng, anh Trí vừa nói vừa cười lớn: “Làm đàn ông mà đi nhậu lại không uống thì thôi nghỉ làm đi!”. Nhiều đồng nghiệp khác cũng hùa theo, hô hào, thậm chí cầm ly rượu rót ép anh Huy.
Vì không muốn mất mặt và bị cô lập trong môi trường làm việc, anh Huy buộc phải uống hai ly liên tục. Đêm đó, anh bị đau bụng dữ dội, phải vào viện cấp cứu do viêm dạ dày cấp, bác sĩ xác nhận có liên quan đến việc uống rượu trong lúc đang điều trị bằng kháng sinh. Người thân anh Huy gửi đơn phản ánh đến ban giám đốc và công đoàn.
Sau khi xác minh sự việc, Công ty An lập biên bản kiểm điểm anh Trí, đồng thời mời công an phường đến làm việc về hành vi ép người khác uống rượu bia trái quy định. Hành vi của anh Trí là vi phạm pháp luật. Dù hậu quả chưa nghiêm trọng đến mức hình sự, nhưng đủ căn cứ để xử lý hành chính và cảnh cáo nội bộ.
(Đây là tình huống giả định nhằm minh hoạ vấn đề pháp lý trên)
2. Ép người khác uống rượu bia bị phạt bao nhiêu tiền?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều 30 Nghị định 117/2020/NĐ-CP như sau:
Điều 30. Vi phạm các quy định về uống rượu, bia và địa điểm không uống rượu, bia
...
3. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
...
b) Ép buộc người khác uống rượu bia.
Từ trước đến nay, nhiều người vẫn cho rằng ép uống chỉ là lời nói đùa vui, là cách tạo kết nối trong giao tiếp trên bàn nhậu. Nhưng dưới góc nhìn pháp lý, hành vi đó là một sự xâm phạm đến quyền tự quyết cá nhân, và trong nhiều trường hợp, gây tổn thương cả về thể chất lẫn tinh thần cho người bị ép.
Nghị định 117/2020/NĐ-CP quy định mức phạt hành chính từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với người có hành vi ép buộc người khác uống rượu bia. Đây là mức xử phạt không lớn, nhưng có giá trị răn đe xã hội rất cao vì nó đánh dấu việc pháp luật bước vào điều chỉnh một vấn đề từng bị xem nhẹ.
Tình huống giả định
Tại một buổi tiệc tân niên của Công ty B, chị Phạm Thu Hằng, nhân viên kế toán, được đồng nghiệp mời rượu. Chị Hằng lịch sự từ chối vì đang mang thai ở tháng thứ 2. Tuy nhiên, anh Trần Văn Lợi, cùng phòng – liên tục rót rượu vào ly của chị và nói: “Không uống là không nể anh em đâu đấy!”. Dù chị Hằng từ chối nhiều lần, anh Lợi vẫn cầm ly đưa tận tay, đồng thời lớn tiếng: “Uống một ly thôi có sao đâu mà làm quá vậy!”
Toàn bộ sự việc được một nhân viên quay lại đăng lên nhóm nội bộ. Sau đó, ban lãnh đạo công ty lập biên bản xử lý và gửi hồ sơ đến UBND phường. Căn cứ khoản 3 Điều 30 Nghị định 117/2020/NĐ-CP, anh Lợi bị xử phạt hành chính 2.000.000 đồng vì hành vi ép buộc người khác uống rượu bia – dù không gây hậu quả nghiêm trọng. Công ty cũng gửi thư xin lỗi chị Hằng và đưa ra khuyến cáo trong toàn hệ thống về hành vi ứng xử trong các buổi tiệc.
(Đây là tình huống giả định nhằm minh hoạ vấn đề pháp lý trên)
3. Kết luận
Ép buộc người khác uống rượu bia là hành vi vi phạm pháp luật, đi ngược lại quyền tự do cá nhân và sự tôn trọng trong giao tiếp xã hội. Theo Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia, hành vi ép người khác uống rượu bia là hành vi bị nghiêm cấm dưới mọi hình thức. Người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính đến 3 triệu đồng, kể cả khi chưa gây ra hậu quả nghiêm trọng.
