Hoạt động kinh doanh hàng hóa là lĩnh vực phổ biến nhất trong thương mại. Pháp luật cho phép doanh nghiệp chủ động thực hiện quyền kinh doanh trong phạm vi pháp luật không cấm. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng phải thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ nhằm bảo đảm trách nhiệm pháp lý và quyền lợi cho người tiêu dùng.
1. Doanh nghiệp kinh doanh hàng hóa có quyền gì?
Điều 8 Luật Giá 2023 quy định cụ thể:
Điều 8. Quyền của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ
1. Tự định giá và điều chỉnh giá hàng hóa, dịch vụ do mình sản xuất, kinh doanh, trừ hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá cụ thể. Được xem xét áp dụng nguyên tắc, căn cứ, phương pháp định giá do Nhà nước quy định để định giá hàng hóa, dịch vụ.2. Tự định giá mua, giá bán hàng hóa, dịch vụ do mình sản xuất, kinh doanh theo khung giá, giá tối đa, giá tối thiểu do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành, phù hợp với căn cứ, nguyên tắc, phương pháp định giá hàng hóa, dịch vụ quy định tại Luật này.
3. Tham gia xây dựng và kết nối, chia sẻ thông tin vào cơ sở dữ liệu về giá.
4. Hạ giá bán hàng hóa, dịch vụ mà không bị coi là vi phạm quy định của pháp luật về cạnh tranh, pháp luật về chống bán phá giá hàng nhập khẩu và phải niêm yết công khai về mức giá cũ, mức giá mới, thời hạn hạ giá đối với các trường hợp sau đây:
a) Hàng tươi sống;
b) Hàng hóa tồn kho;
c) Hàng hóa, dịch vụ theo mùa vụ;
d) Hàng hóa, dịch vụ để khuyến mại theo quy định của pháp luật;
đ) Hàng hóa, dịch vụ trong trường hợp doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh, phá sản, giải thể; thay đổi địa điểm, ngành nghề sản xuất, kinh doanh;
e) Hàng hóa, dịch vụ khi thực hiện chính sách bình ổn giá của Nhà nước.
5. Kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền định giá xem xét, điều chỉnh giá hàng hóa, dịch vụ do mình sản xuất, kinh doanh thuộc Danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá.
6. Tiếp cận thông tin về chính sách giá của Nhà nước; các biện pháp quản lý, điều tiết giá của Nhà nước.
7. Khiếu nại, tố cáo hoặc khởi kiện hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật về giá; yêu cầu tổ chức, cá nhân bồi thường thiệt hại do hành vi vi phạm pháp luật về giá theo quy định của pháp luật.
Theo Điều 8 Luật Giá năm 2023, tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ có các quyền cơ bản sau: được tự định giá và điều chỉnh giá hàng hóa, dịch vụ do mình sản xuất, trừ trường hợp hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục Nhà nước định giá cụ thể. Trường hợp hàng hóa thuộc diện quản lý theo khung giá, giá tối đa hoặc tối thiểu, doanh nghiệp có quyền định giá trong phạm vi đó. Doanh nghiệp được quyền hạ giá bán đối với hàng tươi sống, hàng tồn kho, theo mùa vụ, hàng khuyến mại, hàng hóa khi chuyển đổi địa điểm kinh doanh hoặc trong trường hợp giải thể, phá sản; tuy nhiên phải niêm yết công khai mức giá cũ, mới và thời hạn áp dụng. Ngoài ra, doanh nghiệp được quyền kiến nghị điều chỉnh giá với cơ quan có thẩm quyền, tham gia cơ sở dữ liệu về giá, tiếp cận chính sách giá và có quyền khiếu nại, khởi kiện hoặc yêu cầu bồi thường nếu bị xâm phạm quyền lợi theo pháp luật về giá.
Tình huống giả định
- Công ty An Hòa triển khai chương trình giảm giá hàng tồn kho
Tháng 11/2024, trong đợt cao điểm thu hoạch, Công ty TNHH Thực phẩm An Hòa tồn kho lượng lớn bí đỏ, cà rốt và cải thảo, nên quyết định giảm giá 20% từ ngày 10/11 đến 17/11/2024. Giá cũ – giá mới và thời hạn áp dụng được niêm yết công khai trên website và cửa hàng.. - Công ty An Hòa bị tố “bán phá giá”
Sau khi triển khai, một doanh nghiệp cạnh tranh gửi đơn khiếu nại, cho rằng An Hòa có hành vi bán phá giá trái pháp luật. - Công ty An Hòa được xác minh tuân thủ đúng quy định giá
Sở Tài chính TP.HCM tiến hành kiểm tra và kết luận An Hòa giảm giá đúng quy định tại khoản 4 Điều 8 Luật Giá 2023: hàng tồn kho, giảm giá có thời hạn, niêm yết minh bạch. - Công ty An Hòa được công nhận quyền định giá hợp pháp
Cơ quan chức năng xác nhận An Hòa có quyền tự định giá trong khuôn khổ pháp luật. Nếu bị khiếu nại sai lệch gây thiệt hại, công ty có quyền yêu cầu bồi thường theo pháp luật.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Doanh nghiệp kinh doanh hàng hóa có nghĩa vụ gì?
Điều 9 Luật Giá 2023 quy định cụ thể:
Điều 9. Nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ
1. Lập phương án giá hoặc báo cáo đánh giá chi tiết về các yếu tố hình thành giá hàng hóa, dịch vụ hoặc cung cấp kịp thời, chính xác, đầy đủ số liệu, tài liệu có liên quan theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền để phục vụ việc định giá hoặc triển khai, áp dụng các biện pháp quản lý, điều tiết giá khác theo quy định của Luật này.
2. Chấp hành văn bản định giá, biện pháp bình ổn giá của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
3. Kê khai giá hàng hóa, dịch vụ theo quy định của pháp luật.
4. Niêm yết giá hàng hóa, dịch vụ theo quy định của pháp luật.
5. Giảm giá hàng hóa, dịch vụ do mình sản xuất, kinh doanh phù hợp với các chính sách miễn, giảm thuế, phí nhằm hỗ trợ người tiêu dùng.
6. Công khai thông tin về giá hàng hóa, dịch vụ theo quy định của pháp luật.
7. Giải quyết kịp thời các khiếu nại về giá hàng hóa, dịch vụ do mình sản xuất, kinh doanh; bồi thường thiệt hại do hành vi vi phạm pháp luật về giá theo quy định của pháp luật.
Căn cứ Điều 9 Luật Giá năm 2023, tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ có trách nhiệm lập phương án giá hoặc báo cáo, cung cấp đầy đủ thông tin về các yếu tố hình thành giá khi có yêu cầu từ cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Doanh nghiệp phải tuân thủ văn bản định giá và các biện pháp bình ổn giá do Nhà nước ban hành, đồng thời thực hiện việc kê khai, niêm yết và công khai thông tin giá theo đúng quy định pháp luật. Trường hợp Nhà nước áp dụng chính sách miễn, giảm thuế, phí để hỗ trợ người tiêu dùng, doanh nghiệp có nghĩa vụ điều chỉnh giá hàng hóa, dịch vụ cho phù hợp. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng phải giải quyết kịp thời các khiếu nại liên quan đến giá và chịu trách nhiệm bồi thường nếu có hành vi vi phạm pháp luật về giá gây thiệt hại cho tổ chức, cá nhân khác.
Tình huống giả định
- Công ty Quang Minh chịu tác động từ chính sách giảm thuế nhập khẩu
Đầu năm 2025, Bộ Tài chính ban hành chính sách giảm thuế nhập khẩu máy lạnh dân dụng để bình ổn giá trong mùa nắng nóng. Cơ quan quản lý thị trường yêu cầu các doanh nghiệp điều chỉnh giá bán phù hợp với chính sách. - Công ty Quang Minh cập nhật giá và công khai thông tin đầy đủ
Công ty nhanh chóng lập phương án giá mới, niêm yết bảng giá công khai tại các chi nhánh, cập nhật giá mới trên website và gửi dữ liệu về cơ sở dữ liệu giá của Sở Tài chính theo quy định. - Công ty Quang Minh tiếp nhận và xử lý khiếu nại khách hàng
Một khách hàng yêu cầu hoàn tiền phần chênh lệch do mua hàng trước thời điểm giảm giá 1 ngày. Công ty từ chối hoàn tiền nhưng giải thích chính sách rõ ràng, xử lý khiếu nại đúng quy trình. - Công ty Quang Minh thực hiện đúng nghĩa vụ theo Luật Giá 2023
Căn cứ Điều 9 Luật Giá năm 2023, công ty đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ kê khai, niêm yết, công khai thông tin giá, chấp hành chính sách điều tiết giá và giải quyết khiếu nại hợp lý, đúng quy định pháp luật.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Doanh nghiệp kinh doanh hàng hóa vừa có quyền chủ động triển khai hoạt động thương mại, vừa phải tuân thủ các nghĩa vụ pháp luật liên quan. Doanh nghiệp có quyền lựa chọn ngành nghề, hình thức kinh doanh, ký kết hợp đồng và tiếp cận thị trường. Đồng thời, phải thực hiện nghĩa vụ về đăng ký kinh doanh, tuân thủ điều kiện pháp lý, bảo đảm chất lượng hàng hóa và nghĩa vụ thuế theo quy định.
