Doanh nghiệp có bốn hình thức kỷ luật lao động. Pháp luật cũng quy định về nguyên tắc xử lý kỷ luật nhằm bảo đảm quyền lợi người lao động và duy trì kỷ luật trong doanh nghiệp.
Trong quan hệ lao động, kỷ luật là công cụ quan trọng để bảo đảm sự tuân thủ nội quy và duy trì trật tự trong doanh nghiệp. Pháp luật quy định rõ các hình thức kỷ luật được áp dụng với người lao động có hành vi vi phạm. Đồng thời, nguyên tắc và trình tự xử lý kỷ luật cũng được xác định để bảo đảm công bằng và quyền lợi cho các bên.
1. Doanh nghiệp có những hình thức kỷ luật nào?
Căn cứ theo Điều 124 Bộ luật Lao động 2019:
Điều 124. Hình thức xử lý kỷ luật lao động
1. Khiển trách.
2. Kéo dài thời hạn nâng lương không quá 06 tháng.
3. Cách chức.
4. Sa thải.
Các hình thức xử lý kỷ luật lao động được sắp xếp từ nhẹ đến nặng. Khiển trách áp dụng cho vi phạm lần đầu và mức độ nhẹ. Kéo dài thời hạn nâng lương hoặc cách chức dành cho vi phạm nghiêm trọng hơn hoặc tái phạm. Sa thải là hình thức nghiêm khắc nhất, áp dụng khi người lao động có hành vi đặc biệt nghiêm trọng theo quy định.
Tình huống giả định
-
Người lao động bị áp dụng hình thức kỷ luật
Ngày 20/7/2025, tại Phường Bến Thành, TP. Hồ Chí Minh, anh Nguyễn Văn Quang là nhân viên Công ty TNHH Hưng Phát nhiều lần tự ý bỏ ca làm dù đã bị nhắc nhở. -
Doanh nghiệp áp dụng hình thức kỷ luật
Ban giám đốc công ty quyết định áp dụng hình thức kỷ luật kéo dài thời hạn nâng lương 6 tháng đối với anh Quang. -
Tranh chấp phát sinh
Anh Quang khởi kiện tại Tòa án nhân dân khu vực 1 – TP. Hồ Chí Minh, cho rằng mức kỷ luật không phù hợp. Tòa án xác định công ty áp dụng đúng Điều 124 Bộ luật Lao động 2019 nên bác yêu cầu của anh Quang.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nguyên tắc, trình tự xử lý kỷ luật đúng pháp luật là như thế nào?
Căn cứ theo Điều 122 Bộ luật Lao động 2019:
Điều 122. Nguyên tắc, trình tự, thủ tục xử lý kỷ luật lao động
1. Việc xử lý kỷ luật lao động được quy định như sau:a) Người sử dụng lao động phải chứng minh được lỗi của người lao động;
b) Phải có sự tham gia của tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở mà người lao động đang bị xử lý kỷ luật là thành viên;
c) Người lao động phải có mặt và có quyền tự bào chữa, nhờ luật sư hoặc tổ chức đại diện người lao động bào chữa; trường hợp là người chưa đủ 15 tuổi thì phải có sự tham gia của người đại diện theo pháp luật;
d) Việc xử lý kỷ luật lao động phải được ghi thành biên bản.2. Không được áp dụng nhiều hình thức xử lý kỷ luật lao động đối với một hành vi vi phạm kỷ luật lao động.
3. Khi một người lao động đồng thời có nhiều hành vi vi phạm kỷ luật lao động thì chỉ áp dụng hình thức kỷ luật cao nhất tương ứng với hành vi vi phạm nặng nhất....
Nguyên tắc này nhằm bảo đảm việc xử lý kỷ luật công bằng, minh bạch và có căn cứ. Người sử dụng lao động phải chứng minh được lỗi, không được áp đặt cảm tính. Người lao động có quyền tự bào chữa hoặc nhờ người khác bảo vệ, bảo đảm quyền tranh tụng. Việc ghi biên bản giúp quá trình xử lý minh chứng rõ ràng. Đồng thời, mỗi hành vi vi phạm chỉ áp dụng một hình thức kỷ luật, tránh tình trạng xử lý chồng chéo hoặc quá mức.
Tình huống giả định
-
Xử lý kỷ luật theo đúng trình tự
Ngày 5/8/2025, tại Phường Tân Thuận, TP. Hồ Chí Minh, chị Trần Thị Hồng là nhân viên Công ty CP Thành Đạt bị phát hiện có hành vi cố ý gây thương tích cho đồng nghiệp. -
Doanh nghiệp thực hiện thủ tục xử lý
Công ty tổ chức cuộc họp xử lý kỷ luật có sự tham gia của tổ chức đại diện người lao động và lập biên bản đầy đủ. Chị Hồng có mặt và mời luật sư để bào chữa. -
Tranh chấp phát sinh
Chị Hồng sau đó khởi kiện ra Tòa án nhân dân khu vực 2 – TP. Hồ Chí Minh, cho rằng việc kỷ luật sa thải không hợp pháp. Tòa án xác định công ty đã chứng minh được lỗi, tuân thủ đúng trình tự Điều 122 Bộ luật Lao động 2019, nên quyết định sa thải là hợp pháp.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Pháp luật lao động quy định rõ ràng về các hình thức xử lý kỷ luật và nguyên tắc áp dụng để bảo đảm tính công bằng, minh bạch trong quan hệ lao động. Doanh nghiệp có thể áp dụng bốn hình thức kỷ luật gồm khiển trách, kéo dài thời hạn nâng lương, cách chức và sa thải. Tuy nhiên việc xử lý kỷ luật phải tuân thủ nguyên tắc đúng trình tự, có sự tham gia của tổ chức đại diện người lao động và bảo đảm quyền bào chữa của người lao động.
