Trong lĩnh vực hình sự, ngoài phạt tiền hoặc cải tạo, pháp nhân phạm tội còn có thể bị đình chỉ hoạt động. Hình phạt này nhằm răn đe, bảo vệ môi trường và cộng đồng. Nếu hành vi gây thiệt hại nghiêm trọng nhưng còn khắc phục được, tòa án có thể áp dụng đình chỉ có thời hạn.
1. Đình chỉ hoạt động có thời hạn trong hình sự được hiểu như thế nào?
Điều 78 Bộ luật Hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 78. Đình chỉ hoạt động có thời hạn
Đình chỉ hoạt động có thời hạn là tạm dừng hoạt động của pháp nhân thương mại trong một hoặc một số lĩnh vực mà pháp nhân thương mại phạm tội gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe con người, môi trường hoặc an ninh, trật tự, an toàn xã hội và hậu quả gây ra có khả năng khắc phục trên thực tế.
Thời hạn đình chỉ hoạt động từ 06 tháng đến 03 năm.
Theo quy định trên, hình phạt này chỉ áp dụng đối với pháp nhân thương mại, tức các tổ chức được thành lập hợp pháp để kinh doanh, có tư cách pháp nhân, khi họ thực hiện hành vi phạm tội hình sự. Mục đích của việc đình chỉ hoạt động là để ngăn chặn nguy cơ tiếp tục gây hại, đồng thời tạo điều kiện cho tổ chức khắc phục hậu quả và tái cấu trúc hoạt động phù hợp hơn.
Việc đình chỉ hoạt động có thể chỉ áp dụng trong một lĩnh vực cụ thể liên quan trực tiếp đến hành vi phạm tội, thay vì toàn bộ hoạt động của pháp nhân. Tuy nhiên, nếu hành vi gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng hoặc pháp nhân được lập ra chỉ để phạm tội thì pháp luật có thể áp dụng hình thức đình chỉ vĩnh viễn theo quy định riêng.
Tình huống giả định
Công ty TNHH Sản xuất Hóa chất Kim Phong tại tỉnh Đồng Nai bị phát hiện xả nước thải chưa qua xử lý ra môi trường trong quá trình sản xuất thuốc trừ sâu. Hành vi này gây ô nhiễm nghiêm trọng nguồn nước sinh hoạt của nhiều hộ dân và ảnh hưởng đến hệ sinh thái khu vực. Sau khi điều tra, cơ quan tố tụng xác định công ty đã vi phạm quy định về bảo vệ môi trường đến mức cấu thành tội phạm.
Tòa án xét xử tuyên phạt công ty Kim Phong mức tiền phạt theo quy định, đồng thời áp dụng hình phạt bổ sung là đình chỉ hoạt động có thời hạn trong lĩnh vực sản xuất thuốc trừ sâu trong vòng 2 năm. Điều này nhằm bảo đảm công ty khắc phục hệ thống xử lý nước thải và ngăn ngừa hành vi tái phạm.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Pháp nhân thương mại trốn thuế có thể bị đình chỉ hoạt động trong bao lâu?
Khoản 5 Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015, được sửa đổi bởi điểm b khoản 47 Điều 1 Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017 quy định như sau:
Điều 200. Tội trốn thuế
…
5. Pháp nhân thương mại phạm tội quy định tại Điều này thì bị phạt như sau:
…c) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 3 Điều này, thì bị phạt tiền từ 3.000.000.000 đồng đến 10.000.000.000 đồng hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 06 tháng đến 03 năm;
d) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại Điều 79 của Bộ luật này, thì bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn.
...
Theo quy định trên, nếu pháp nhân trốn thuế với số tiền từ 1 tỷ đồng trở lên (thuộc khoản 3 Điều 200), thì ngoài hình phạt tiền nặng, còn có thể bị áp dụng hình phạt đình chỉ hoạt động có thời hạn, tùy theo mức độ vi phạm và hậu quả thực tế. Trong trường hợp hành vi phạm tội đặc biệt nghiêm trọng hoặc có tính hệ thống (ví dụ pháp nhân được thành lập chỉ để trốn thuế), thì có thể bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn theo Điều 79 Bộ luật Hình sự.
Hình phạt đình chỉ này có thể áp dụng một phần hoặc toàn bộ hoạt động của pháp nhân, tùy thuộc vào lĩnh vực gắn với hành vi trốn thuế. Ngoài ra, pháp nhân còn có thể bị áp dụng các hình phạt bổ sung khác như: cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 1 đến 3 năm.
Tình huống giả định
Công ty Cổ phần Đầu tư Hoàng Thiên hoạt động trong lĩnh vực xây dựng và bất động sản tại TP. Hồ Chí Minh. Trong giai đoạn 2021–2023, công ty đã sử dụng hóa đơn giả để kê khai chi phí đầu vào và trốn thuế thu nhập doanh nghiệp với tổng số tiền lên tới 2,7 tỷ đồng. Hành vi này bị Cục Thuế TP. Hồ Chí Minh phát hiện và chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra.
Sau khi kết luận điều tra, Viện Kiểm sát truy tố công ty Hoàng Thiên theo khoản 3 Điều 200 Bộ luật Hình sự. Tòa án tuyên phạt công ty 5 tỷ đồng và áp dụng hình phạt đình chỉ hoạt động có thời hạn 02 năm trong lĩnh vực bất động sản. Đồng thời, công ty còn bị cấm huy động vốn trong thời hạn 03 năm.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Pháp nhân thương mại nếu trốn thuế với mức nghiêm trọng có thể bị đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 6 tháng đến 3 năm, hoặc đình chỉ vĩnh viễn nếu hành vi phạm tội mang tính hệ thống. Hình phạt này được áp dụng để răn đe, ngăn chặn hành vi vi phạm và đảm bảo môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch.
