Thủ tục rút gọn chỉ áp dụng cho vụ án đơn giản, chứng cứ rõ ràng và không có yếu tố nước ngoài, nhưng sẽ chuyển sang thủ tục bình thường khi phát sinh tình tiết phức tạp.
Trong giải quyết tranh chấp dân sự, thủ tục rút gọn được xem là cơ chế giúp Tòa án giải quyết vụ án nhanh chóng và tiết kiệm chi phí. Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 đã quy định rõ điều kiện áp dụng thủ tục rút gọn. Đồng thời, cũng có những trường hợp buộc Tòa án phải chuyển từ thủ tục rút gọn sang thủ tục bình thường để bảo đảm tính chính xác và khách quan.
1. Điều kiện để giải quyết vụ án theo thủ tục rút gọn
Căn cứ khoản 1 Điều 317 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015:
Điều 317. Điều kiện áp dụng thủ tục rút gọn
1. Tòa án giải quyết vụ án theo thủ tục rút gọn khi có đủ các điều kiện sau đây:
a) Vụ án có tình tiết đơn giản, quan hệ pháp luật rõ ràng, đương sự đã thừa nhận nghĩa vụ; tài liệu, chứng cứ đầy đủ, bảo đảm đủ căn cứ để giải quyết vụ án và Tòa án không phải thu thập tài liệu, chứng cứ;
b) Các đương sự đều có địa chỉ nơi cư trú, trụ sở rõ ràng;
c) Không có đương sự cư trú ở nước ngoài, tài sản tranh chấp ở nước ngoài, trừ trường hợp đương sự ở nước ngoài và đương sự ở Việt Nam có thỏa thuận đề nghị Tòa án giải quyết theo thủ tục rút gọn hoặc các đương sự đã xuất trình được chứng cứ về quyền sở hữu hợp pháp tài sản và có thỏa thuận thống nhất về việc xử lý tài sản.
...
Thủ tục rút gọn chỉ được áp dụng nếu vụ án có tình tiết đơn giản, quan hệ pháp luật rõ ràng, đương sự thừa nhận nghĩa vụ và chứng cứ đã đầy đủ, không cần Tòa án thu thập thêm. Đồng thời, các đương sự phải có địa chỉ cư trú, trụ sở rõ ràng và không có yếu tố nước ngoài. Quy định này thể hiện sự linh hoạt trong xét xử, nhưng vẫn bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các bên.
Tình huống giả định
-
Khởi kiện đòi nợ có chứng cứ rõ ràng
Ngày 5/6/2024, tại Phường Tân Định, TP. Hồ Chí Minh, ông Lê Văn Minh khởi kiện bà Trần Thị Hà yêu cầu trả khoản vay 100 triệu đồng. Bà Hà thừa nhận nghĩa vụ trả nợ và có đủ chứng từ chứng minh khoản vay. -
Tòa án xem xét điều kiện
Tòa án nhân dân khu vực 1 – TP. Hồ Chí Minh xác định vụ án có tình tiết đơn giản, chứng cứ rõ ràng, các bên đều cư trú tại địa chỉ ổn định và không có yếu tố nước ngoài. -
Giải quyết theo thủ tục rút gọn
Căn cứ Điều 317 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, Tòa án đã ra quyết định giải quyết vụ án theo thủ tục rút gọn để bảo đảm nhanh chóng, tiết kiệm chi phí.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Trường hợp nào chuyển từ thủ tục rút gọn về thủ tục bình thường?
Căn cứ theo khoản 3 Điều 317 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015:
Điều 317. Điều kiện áp dụng thủ tục rút gọn
...
3. Trong giai đoạn chuẩn bị xét xử vụ án theo thủ tục rút gọn, nếu xuất hiện tình tiết mới sau đây làm cho vụ án không còn đủ điều kiện để giải quyết theo thủ tục rút gọn thì Tòa án ra quyết định chuyển vụ án sang giải quyết theo thủ tục thông thường:
a) Phát sinh tình tiết mới mà các đương sự không thống nhất do đó cần phải xác minh, thu thập thêm tài liệu, chứng cứ hoặc cần phải tiến hành giám định;
b) Cần phải định giá, thẩm định giá tài sản tranh chấp mà các đương sự không thống nhất về giá;
c) Cần phải áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời;
d) Phát sinh người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan;
đ) Phát sinh yêu cầu phản tố hoặc yêu cầu độc lập;
e) Phát sinh đương sự cư trú ở nước ngoài, tài sản tranh chấp ở nước ngoài, yêu cầu xác minh, thu thập chứng cứ ở nước ngoài mà cần phải thực hiện ủy thác tư pháp, trừ trường hợp quy định tại điểm c khoản 1 Điều này....
Thủ tục rút gọn chỉ phù hợp với vụ án có tình tiết rõ ràng, chứng cứ đầy đủ, không phát sinh phức tạp. Nếu trong quá trình chuẩn bị xét xử xuất hiện tình tiết mới như: đương sự không thống nhất về chứng cứ, cần định giá tài sản, phát sinh yêu cầu phản tố hoặc có yếu tố nước ngoài… thì Tòa án phải chuyển sang thủ tục thông thường. Điều này giúp bảo đảm quyền lợi của các bên, tránh việc giải quyết vội vàng hoặc thiếu căn cứ pháp lý.
Tình huống giả định
-
Vụ án khởi kiện đòi nợ phát sinh phản tố
Ngày 10/7/2023, tại Phường Bến Thành, TP. Hồ Chí Minh, bà Nguyễn Thị Lan khởi kiện ông Phạm Văn Lộc đòi 80 triệu đồng theo hợp đồng vay. Vụ án ban đầu đủ điều kiện giải quyết theo thủ tục rút gọn. -
Phát sinh tình tiết mới
Trong quá trình chuẩn bị xét xử, ông Lộc nộp đơn phản tố, yêu cầu bù trừ nghĩa vụ vì cho rằng bà Lan còn nợ lại mình một khoản tiền khác. -
Tòa án chuyển thủ tục
Do phát sinh yêu cầu phản tố, Tòa án nhân dân khu vực 1 – TP. Hồ Chí Minh đã ra quyết định chuyển vụ án sang giải quyết theo thủ tục bình thường để bảo đảm khách quan.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Thủ tục rút gọn được áp dụng khi vụ án có tình tiết đơn giản, chứng cứ rõ ràng và không có yếu tố nước ngoài. Tuy nhiên, nếu trong quá trình chuẩn bị xét xử phát sinh tình tiết mới như phản tố, yêu cầu giám định hay có người tham gia tố tụng khác, Tòa án sẽ phải chuyển sang thủ tục bình thường. Quy định này bảo đảm sự linh hoạt, công bằng và chính xác trong xét xử.
