Đất sử dụng vào mục đích công cộng là loại đất phục vụ lợi ích chung như giao thông, chợ, khu vui chơi, di tích lịch sử.
Đất công cộng là quỹ đất đặc biệt, phục vụ trực tiếp cho đời sống chung như giao thông, thủy lợi, cấp thoát nước hay khu vui chơi giải trí. Việc sử dụng loại đất này phải tuân thủ quy hoạch, đồng thời phân định rõ giữa mục đích kinh doanh và mục đích không kinh doanh. Ngoài ra, pháp luật hiện hành cũng cho phép một số trường hợp đất công cộng được kết hợp với hoạt động thương mại, dịch vụ để khai thác hiệu quả hơn nguồn lực đất đai.
1. Đất sử dụng vào mục đích công cộng là gì?
Theo khoản 3 Điều 9 Luật Đất đai 2024:
Điều 9. Phân loại đất
...
3. Nhóm đất phi nông nghiệp bao gồm các loại đất sau đây:
...
e) Đất sử dụng vào mục đích công cộng, gồm: đất công trình giao thông; đất công trình thủy lợi; đất công trình cấp nước, thoát nước; đất công trình phòng, chống thiên tai; đất có di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh, di sản thiên nhiên; đất công trình xử lý chất thải; đất công trình năng lượng, chiếu sáng công cộng; đất công trình hạ tầng bưu chính, viễn thông, công nghệ thông tin; đất chợ dân sinh, chợ đầu mối; đất khu vui chơi, giải trí công cộng, sinh hoạt cộng đồng;
...
Đất công cộng là quỹ đất phục vụ lợi ích chung của xã hội như giao thông, thủy lợi, phòng chống thiên tai, xử lý chất thải và sinh hoạt cộng đồng. Việc xác định rõ nhóm đất này giúp Nhà nước có có cơ sở quy hoạch, phân bổ quỹ đất và quản lý chặt chẽ tránh tình trạng sử dụng sai mục đích hoặc lấn chiếm.
Tình huống giả định:
-
UBND tỉnh Quảng Ngãi quy hoạch đất giao thông
UBND tỉnh Quảng Ngãi phê duyệt dự án mở rộng tuyến đường ven biển. Một phần diện tích đất được xác định thuộc nhóm đất sử dụng vào mục đích công cộng và giao cho Sở Giao thông Vận tải quản lý. -
Doanh nghiệp xin sử dụng đất sai mục đích
Trong quá trình triển khai, Công ty Xây dựng Minh Tâm đề xuất tận dụng diện tích vỉa hè để mở bãi giữ xe thu phí. Hồ sơ bị cơ quan chức năng từ chối vì khu đất này được quy hoạch chỉ phục vụ giao thông cộng cộng, không có mục đích kinh doanh. -
Cơ quan chức năng khẳng định ranh giới quản lý
Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Ngãi tổ chức kiểm tra và yêu cầu giữ nguyên diện tích đất công cộng theo quy hoạch đã phê duyệt, đồng thời nhấn mạnh việc phân định rạch ròi giữa đất phục vụ lợi ích xã hội và đất được phép kinh doanh.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Đất công cộng có được sử dụng kết hợp với mục đích thương mại, dịch vụ không?
Theo khoản 1 Điều 218 Luật Đất đai 2024:
Điều 218. Sử dụng đất kết hợp đa mục đích
1. Các loại đất sau đây được sử dụng kết hợp đa mục đích:
a) Đất nông nghiệp được sử dụng kết hợp với mục đích thương mại, dịch vụ, chăn nuôi, trồng cây dược liệu;
b) Đất sử dụng vào mục đích công cộng được kết hợp với mục đích thương mại, dịch vụ;
c) Đất xây dựng công trình sự nghiệp được sử dụng kết hợp với mục đích thương mại, dịch vụ;
d) Đất ở được sử dụng kết hợp với mục đích nông nghiệp, thương mại, dịch vụ, công trình sự nghiệp có mục đích kinh doanh;
đ) Đất có mặt nước được sử dụng kết hợp đa mục đích theo quy định tại các điều 188, 189 và 215 của Luật này;
e) Đất tôn giáo, đất tín ngưỡng được sử dụng kết hợp với mục đích thương mại, dịch vụ;
g) Đất quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 9 của Luật này được sử dụng kết hợp mục đích nông nghiệp, xây dựng công trình hạ tầng bưu chính, viễn thông, công nghệ, thông tin, quảng cáo ngoài trời, điện mặt trời.
...
Pháp luật cho phép đất công cộng được kết hợp sử dụng cho hoạt động thương mại, dịch vụ, miễn là việc khai thác này phù hợp quy hoạch và không làm ảnh hưởng đến công năng chính của đất. Điều này giúp Nhà nước vừa đảm bảo duy trì lợi ích cộng đồng, vừa khai thác thêm giá trị kinh tế từ quỹ đất. Tuy nhiên, khi sử dụng kết hợp, cơ quan quản lý phải phân định rõ diện tích dành cho mục đích công cộng và diện tích cho mục đích kinh doanh.
Tình huống giả định:
-
UBND tỉnh Lạng Sơn phê duyệt dự án quảng trường mới
UBND tỉnh Lạng Sơn phê duyệt dự án xây dựng quảng trường trung tâm, diện tích đất được xác định là đất sử dụng vào mục đích công cộng. -
Đề xuất kết hợp kinh doanh dịch vụ
Trong quá trình thiết kế, Sở Xây dựng tỉnh Lạng Sơn đề xuất bố trí thêm khu vực cà phê, nhà hàng và ki-ốt dịch vụ để phục vụ người dân và khách du lịch. Phương án này được xem xét vì phù hợp với quy định về sử dụng đất công cộng kết hợp thương mại, dịch vụ. -
Cơ quan quản lý chấp thuận phương án
Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Lạng Sơn phối hợp cùng các đơn vị liên quan phê duyệt phần diện tích dành riêng cho dịch vụ, đồng thời bảo đảm khu vực chính của quảng trường vẫn giữ công năng phục vụ sinh hoạt cộng đồng.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Đất công cộng là loại đất phi nông nghiệp được Nhà nước dành riêng để phục vụ lợi ích chung như giao thông, thủy lợi, phòng chống thiên tai hay các công trình sinh hoạt cộng đồng. Đối với nhóm đất này, pháp luật cho phép sử dụng kết hợp với mục đích thương mại, dịch vụ, miễn là không làm ảnh hưởng đến công năng chính và phù hợp quy hoạch.
