Đất có mặt nước chuyên dùng là diện tích ao, hồ, đầm, phá đã được xác định mục đích sử dụng cụ thể, không dùng cho nuôi trồng thủy sản, thuộc nhóm đất phi nông nghiệp và do Nhà nước quản lý.
Đất có mặt nước chuyên dùng là loại đất được pháp luật đất đai quy định riêng nhằm quản lý hiệu quả các diện tích ao, hồ, đầm, phá phục vụ lợi ích chung. Khái niệm về loại đất này đã được xác định cụ thể trong Luật Đất đai 2024. Đồng thời, pháp luật cũng đưa ra nguyên tắc quản lý và sử dụng đất có mặt nước chuyên dùng để kết hợp hợp lý giữa mục đích phi nông nghiệp và hoạt động khai thác, nuôi trồng thủy sản.
1. Đất có mặt nước chuyên dùng là gì?
Theo khoản 1 Điều 215 Luật Đất đai 2024:
Điều 215. Đất có mặt nước chuyên dùng và đất sông, ngòi, kênh, rạch, suối
- Đất có mặt nước chuyên dùng là đất có mặt nước của các đối tượng thủy văn dạng ao, hồ, đầm, phá đã được xác định mục đích sử dụng mà không phải mục đích nuôi trồng thủy sản.
...
Đất có mặt nước chuyên dùng được tách biệt rõ với đất nuôi trồng thủy sản. Đây là quỹ đất được Nhà nước xác định để phục vụ các mục tiêu phát triển hạ tầng, du lịch, bảo tồn sinh thái hoặc những nhu cầu phi nông nghiệp khác. Việc phân loại này giúp quản lý tài nguyên nước chặt chẽ, tránh tình trạng lạm dụng diện tích mặt nước cho hoạt động kinh doanh không phù hợp. Đồng thời, nó cũng bảo đảm các diện tích ao, hồ, đầm, phá được khai thác theo đúng quy hoạch, góp phần cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.
Tình huống giả định:
-
UBND tỉnh Nghệ An phê duyệt dự án hồ sinh thái
UBND tỉnh Nghệ An phê duyệt dự án cải tạo hồ Khe Xanh để phục vụ mục đích du lịch sinh thái và điều hòa môi trường đô thị. Diện tích mặt nước được xác định là đất có mặt nước chuyên dùng theo Luật Đất đai 2024. -
Doanh nghiệp đề xuất sai mục đích
Trong quá trình triển khai, một doanh nghiệp xin chuyển đổi một phần diện tích hồ để nuôi cá thương phẩm. Hồ sơ bị Sở Tài nguyên và Môi trường từ chối vì khu vực này không thuộc loại đất nuôi trồng thủy sản. -
Cơ quan quản lý khẳng định mục tiêu sử dụng
Sở Tài nguyên và Môi trường Nghệ An tái khẳng định toàn bộ diện tích hồ phải phục vụ du lịch, điều hòa nước và cảnh quan. Doanh nghiệp chỉ được tham gia khai thác dịch vụ du lịch, không được phép chuyển đổi sang nuôi trồng thủy sản.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Đất có mặt nước chuyên dùng được quản lý và sử dụng ra sao?
Theo khoản 2 Điều 215 Luật Đất đai 2024:
Điều 215. Đất có mặt nước chuyên dùng và đất sông, ngòi, kênh, rạch, suối
...
2. Căn cứ vào mục đích sử dụng chủ yếu đã xác định, đất có mặt nước chuyên dùng và đất sông, ngòi, kênh, rạch, suối được quản lý, sử dụng theo quy định sau đây:
a) Nhà nước giao cho tổ chức để quản lý kết hợp sử dụng, khai thác đất có mặt nước chuyên dùng vào mục đích phi nông nghiệp hoặc phi nông nghiệp kết hợp với nuôi trồng, khai thác thủy sản;
b) Nhà nước cho thuê đất sông, ngòi, kênh, rạch, suối thu tiền thuê đất hằng năm đối với tổ chức kinh tế, cá nhân, người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài để nuôi trồng thủy sản hoặc sử dụng vào mục đích phi nông nghiệp hoặc sử dụng vào mục đích phi nông nghiệp kết hợp với nuôi trồng thủy sản và phải thực hiện theo quy định của pháp luật về tài nguyên nước;
c) Nhà nước cho thuê đất có mặt nước là hồ thủy điện, thủy lợi để kết hợp sử dụng với mục đích phi nông nghiệp, nuôi trồng, khai thác thủy sản theo thẩm quyền;
d) Nhà nước giao, cho thuê đất trong phạm vi bảo vệ và phạm vi phụ cận đập, hồ chứa nước thuộc công trình thủy điện, thủy lợi cho tổ chức, cá nhân để quản lý, kết hợp sử dụng, khai thác đất có mặt nước kết hợp với các mục đích sử dụng đất khác theo quy định của pháp luật có liên quan và phải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp phép theo quy định.
...
Đất có mặt nước chuyên dùng được quản lý và khai thác theo nhiều hình thức khác nhau, tùy thuộc vào mục đích sử dụng và cơ quan có thẩm quyền. Trong nhiều trường hợp, Nhà nước giao cho tổ chức để quản lý kết hợp với mục đích phi nông nghiệp như du lịch sinh thái, điều hòa môi trường. Ngoài ra, đất mặt nước còn có thể được cho thuê để phục vụ nuôi trồng, khai thác thủy sản hoặc khai thác dịch vụ phi nông nghiệp. Đối với các hồ thủy lợi, thủy điện, việc giao hay cho thuê phải bảo đảm an toàn công trình, đồng thời tuân thủ nghiêm ngặt quy định về tài nguyên nước và môi trường.
Tình huống giả định:
-
UBND tỉnh Khánh Hòa quản lý hồ thủy lợi Suối Dầu
UBND tỉnh Khánh Hòa giao cho Công ty TNHH Quản lý thủy lợi Khánh Hòa quản lý hồ Suối Dầu, xác định đây là đất có mặt nước chuyên dùng. -
Doanh nghiệp đề xuất kết hợp sử dụng
Doanh nghiệp du lịch Biển Xanh gửi đề nghị thuê một phần diện tích mặt nước hồ để phát triển dịch vụ du lịch sinh thái kết hợp nuôi cá cảnh. Hồ sơ được chuyển sang Sở Tài nguyên và Môi trường để thẩm định. -
Cơ quan nhà nước phê duyệt có điều kiện
Sau khi đánh giá, Sở Tài nguyên và Môi trường chấp thuận cho thuê một phần diện tích hồ, với điều kiện hoạt động phải tuân thủ quy hoạch, không ảnh hưởng đến an toàn công trình thủy lợi và có biện pháp bảo vệ nguồn nước.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Đất có mặt nước chuyên dùng là loại đất phi nông nghiệp gắn liền với ao, hồ, đầm, phá và không được xác định cho nuôi trồng thủy sản. Khi quản lý, Nhà nước có thể giao hoặc cho thuê để khai thác, kết hợp với các hoạt động như du lịch, dịch vụ hoặc thủy sản nhưng phải tuân thủ quy hoạch và được cơ quan có thẩm quyền cho phép.
