Giá niêm yết là mức giá được công bố công khai để người tiêu dùng biết trước khi giao dịch mua bán. Đây là nghĩa vụ bắt buộc trong kinh doanh bán lẻ nhằm đảm bảo tính minh bạch và bảo vệ quyền lợi người mua. Việc cửa hàng tiện lợi thu tiền cao hơn giá niêm yết được coi là hành vi vi phạm và có thể bị xử lý theo quy định pháp luật.
1. Niêm yết giá là gì?
Khoản 15 Điều 4 Luật Giá 2023 quy định cụ thể:
Điều 4. Giải thích từ ngữ
...
15. Niêm yết giá là hình thức công khai mức giá mua, giá bán hàng hóa, dịch vụ của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ nhằm bảo đảm thuận tiện cho việc quan sát, nhận biết của khách hàng và cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
...
Theo khoản 15 Điều 4 Luật Giá năm 2023, niêm yết giá là hình thức công khai mức giá mua, giá bán hàng hóa, dịch vụ của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ. Việc niêm yết giá nhằm bảo đảm thuận tiện cho việc quan sát và nhận biết của khách hàng cũng như cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Quy định này yêu cầu chủ thể kinh doanh phải thể hiện rõ ràng, trung thực và đúng mức giá đang áp dụng đối với từng loại hàng hóa, dịch vụ. Việc niêm yết giá phải được thực hiện tại địa điểm giao dịch, trên phương tiện điện tử hoặc trên các hình thức khác bảo đảm minh bạch thông tin giá cả theo đúng quy định pháp luật.
Tình huống giả định
Công ty TNHH Dịch vụ Du lịch Đại Nam có trụ sở tại Quận 1, TP.HCM hoạt động trong lĩnh vực lữ hành nội địa và quốc tế. Tại văn phòng chính, công ty treo bảng giới thiệu các tour du lịch trong nước, trong đó ghi rõ hành trình, số ngày đi và mô tả dịch vụ, nhưng không thể hiện mức giá cụ thể cho từng tour. Khách hàng muốn biết giá phải gọi điện thoại hoặc gửi email để được báo giá riêng. Khi kiểm tra định kỳ, Đội Quản lý thị trường số 3 phát hiện công ty không niêm yết giá công khai tại địa điểm kinh doanh theo quy định.
Cơ quan chức năng lập biên bản làm việc, nhắc nhở công ty thực hiện đúng nghĩa vụ niêm yết giá. Đại diện công ty giải trình rằng do giá tour thay đổi thường xuyên theo mùa và đối tác, nên họ không niêm yết cụ thể. Tuy nhiên, theo khoản 15 Điều 4 Luật Giá năm 2023, việc không niêm yết giá công khai là hành vi vi phạm quy định về minh bạch giá cả. Công ty buộc phải điều chỉnh thông tin trên bảng giới thiệu và website để thể hiện đầy đủ mức giá bán tour tương ứng. Tình huống này cho thấy niêm yết giá là nghĩa vụ bắt buộc, nhằm đảm bảo khách hàng dễ dàng nhận biết giá dịch vụ và cơ quan nhà nước thuận tiện trong việc kiểm tra, giám sát.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Cửa hàng tiện lợi có được tính tiền cao hơn giá niêm yết không?
Khoản 2, 3 Điều 13 Nghị định 87/2024/NĐ-CP quy định cụ thể:
Điều 13. Xử phạt hành vi vi phạm quy định về niêm yết giá hàng hóa, dịch vụ
...
2. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi bán cao hơn giá niêm yết hàng hóa, dịch vụ do tổ chức, cá nhân định giá, kê khai giá không thuộc khoản 3 Điều này.
3. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với hành vi bán cao hơn giá niêm yết đối với hàng hóa, dịch vụ thuộc Danh mục bình ổn giá, hàng hóa, dịch vụ trong thời gian Nhà nước thực hiện bình ổn giá.
...
Theo khoản 2 Điều 13 Nghị định số 87/2024/NĐ-CP, hành vi bán hàng hóa, dịch vụ với giá cao hơn mức giá đã niêm yết sẽ bị xử phạt hành chính từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng nếu không thuộc trường hợp quy định tại khoản 3 của điều này. Đối với các hàng hóa, dịch vụ thuộc Danh mục bình ổn giá hoặc trong thời gian Nhà nước thực hiện bình ổn giá, nếu cá nhân, tổ chức bán cao hơn giá niêm yết thì bị xử phạt từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng theo khoản 3.
Quy định này áp dụng cho mọi tổ chức, cá nhân kinh doanh, bao gồm cả cửa hàng tiện lợi, nhằm bảo đảm minh bạch giá cả, quyền lợi người tiêu dùng và trật tự quản lý giá trên thị trường. Việc niêm yết giá chỉ có giá trị khi được thực hiện công khai và đúng với giá bán thực tế.
Tình huống giả định
Cửa hàng tiện lợi Thành Phát tại phường Linh Trung, TP. Thủ Đức, có niêm yết giá bán chai nước suối 500ml là 6.000 đồng tại kệ hàng. Tuy nhiên, khi khách hàng Nguyễn Thị Kim Chi mang sản phẩm đến quầy thanh toán, nhân viên cửa hàng thu 8.000 đồng và giải thích rằng giá niêm yết là giá cũ chưa kịp thay. Do nghi ngờ có hành vi tính tiền cao hơn giá niêm yết, chị Chi phản ánh sự việc lên Đội Quản lý thị trường số 2 TP. Thủ Đức.
Sau khi kiểm tra, cơ quan chức năng lập biên bản xác định cửa hàng đã thu tiền cao hơn mức giá niêm yết đối với nhiều mặt hàng, trong đó có sản phẩm nước uống thông thường không thuộc Danh mục bình ổn giá. Đại diện cửa hàng thừa nhận có sơ suất trong việc cập nhật lại giá nhưng vẫn tiến hành thu tiền cao hơn so với giá đang trưng bày. Căn cứ theo khoản 2 Điều 13 Nghị định 87/2024/NĐ-CP, Đội Quản lý thị trường xử phạt hành chính cửa hàng Thành Phát số tiền 7.000.000 đồng. Đồng thời, cửa hàng buộc phải hoàn trả phần tiền chênh lệch cho khách hàng bị ảnh hưởng và cam kết cập nhật niêm yết giá đúng với giá bán thực tế trong toàn hệ thống.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Việc niêm yết giá và bán đúng giá đã công bố là trách nhiệm pháp lý của người kinh doanh. Cửa hàng tiện lợi không được phép tính tiền cao hơn giá đã niêm yết. Hành vi này có thể bị xử phạt hành chính lên đến 30.000.000 đồng theo quy định của pháp luật hiện hành.
