Cơ sở nuôi dưỡng trẻ em là nơi tiếp nhận, chăm sóc và bảo vệ trẻ em trong những hoàn cảnh đặc biệt như mồ côi, bị bỏ rơi hoặc không còn người thân chăm sóc. Những cơ sở này không chỉ đảm bảo nhu cầu sinh hoạt hàng ngày mà còn đóng vai trò trung gian quan trọng trong quá trình giới thiệu trẻ làm con nuôi, đặc biệt là con nuôi có yếu tố nước ngoài.
1. Cơ sở nuôi dưỡng trẻ em được hiểu như thế nào?
Khoản 10 Điều 3 Luật Nuôi con nuôi 2010 quy định:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, những từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
10. Cơ sở nuôi dưỡng là cơ sở bảo trợ xã hội, cơ sở trợ giúp trẻ em, cơ sở khác được thành lập theo pháp luật Việt Nam để nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ em.
Cơ sở nuôi dưỡng trẻ em là nơi tiếp nhận và chăm sóc các đối tượng trẻ em không còn sự bảo bọc từ gia đình như trẻ mồ côi, trẻ bị bỏ rơi hoặc trẻ không xác định được cha mẹ. Các cơ sở này có thể thuộc các loại hình như cơ sở bảo trợ xã hội công lập, cơ sở trợ giúp trẻ em do tổ chức, cá nhân thành lập, hoặc cơ sở dân lập, tôn giáo, phi chính phủ được cấp phép hoạt động theo pháp luật Việt Nam.
Không chỉ đơn thuần là nơi ăn ở, cơ sở nuôi dưỡng còn có trách nhiệm tổ chức việc học tập, rèn luyện và chăm sóc toàn diện cho trẻ. Trong nhiều trường hợp, đây cũng là nơi trẻ được giới thiệu đến những gia đình nhận con nuôi, cả trong nước lẫn nước ngoài.
Điểm đặc biệt là pháp luật Việt Nam quy định rõ ràng về tiêu chuẩn, điều kiện hoạt động của các cơ sở nuôi dưỡng nhằm bảo đảm chất lượng chăm sóc và quyền lợi cơ bản của trẻ em. Việc giám sát hoạt động của các cơ sở này do Sở Lao động - Thương binh và Xã hội và Sở Tư pháp đảm trách, tùy từng nội dung công việc.
Tình huống giả định:
Trẻ bị bỏ rơi được đưa vào cơ sở nuôi dưỡng hợp pháp
Tháng 3/2025, một bé trai sơ sinh bị bỏ rơi tại công viên ở quận Gò Vấp, TP.HCM. Sau khi tiếp nhận từ công an phường, bé được đưa vào chăm sóc tại Trung tâm nuôi dưỡng trẻ em Linh Phúc – một cơ sở bảo trợ xã hội công lập do UBND TP thành lập. Tại đây, bé được nuôi dưỡng, chăm sóc sức khỏe và làm thủ tục xác minh thân nhân theo quy định pháp luật.
Sau 6 tháng không xác định được cha mẹ hoặc người thân thích, Trung tâm Linh Phúc thực hiện quy trình giới thiệu bé cho làm con nuôi. Quá trình giới thiệu này được thực hiện thông qua Sở Tư pháp và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về nuôi con nuôi trong nước. Trong trường hợp có nhu cầu cho nhận con nuôi có yếu tố nước ngoài, trung tâm sẽ tiếp tục phối hợp với Cục Con nuôi để thực hiện thủ tục theo quy trình riêng.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Mức hỗ trợ cho cơ sở nuôi dưỡng khi giải quyết con nuôi nước ngoài là bao nhiêu?
Điểm b khoản 1 Điều 49 Nghị định 19/2011/NĐ-CP quy định:
Điều 49. Chế độ sử dụng chi phí giải quyết nuôi con nuôi nước ngoài
1. Cơ quan thu chuyển 95% mức chi phí quy định tại khoản 1 Điều 47 của Nghị định này cho ngân sách cấp tỉnh để phân bổ sử dụng nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ bảo vệ, chăm sóc trẻ em tại địa phương, trong đó:
a) 70% mức chi phí quy định tại khoản 1 Điều 47 của Nghị định này được sử dụng vào việc nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ em và cải thiện các điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ nhu cầu, lợi ích của trẻ em;
b) 15% mức chi phí quy định tại khoản 1 Điều 47 của Nghị định này được bổ sung quỹ lương và nâng cao năng lực cho nhân viên của cơ sở nuôi dưỡng;
c) 5% mức chi phí quy định tại khoản 1 Điều 47 của Nghị định này được sử dụng vào việc xác minh nguồn gốc của trẻ em được cho làm con nuôi;
d) 5% mức chi phí quy định tại khoản 1 Điều 47 của Nghị định này được sử dụng vào việc hoàn tất thủ tục và giao nhận con nuôi.
Cơ quan, tổ chức sử dụng chi phí có trách nhiệm sử dụng hiệu quả, đúng mục đích phần chi phí được phân bổ, lập sổ sách theo dõi và định kỳ hằng năm báo cáo Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, đồng thời gửi cho Sở Tư pháp tổng hợp để báo cáo Bộ Tư pháp.
...
Khi một trẻ em đang được nuôi dưỡng tại cơ sở bảo trợ được giới thiệu cho làm con nuôi có yếu tố nước ngoài, thủ tục giải quyết sẽ bao gồm nhiều công đoạn như xác minh nguồn gốc, hoàn thiện hồ sơ, tổ chức giao nhận con nuôi... Các hoạt động này thường phát sinh chi phí nhất định.
Theo Nghị định 19/2011/NĐ-CP, tổ chức, cá nhân nhận con nuôi người nước ngoài phải nộp một khoản chi phí giải quyết. Trong số này, 95% được chuyển về ngân sách cấp tỉnh, và tiếp tục được phân bổ cụ thể như sau:
-
70% dùng để cải thiện điều kiện chăm sóc trẻ em tại địa phương (cơ sở vật chất, ăn ở, học tập...).
-
15% được bổ sung vào quỹ lương và nâng cao năng lực cho nhân viên của cơ sở nuôi dưỡng.
-
Phần còn lại dành cho hoạt động xác minh, hoàn tất thủ tục giao nhận con nuôi.
Như vậy, 15% chi phí được dùng trực tiếp để hỗ trợ đội ngũ nhân viên tại cơ sở nuôi dưỡng - những người đảm nhiệm chăm sóc, theo dõi hồ sơ, hỗ trợ trẻ thích nghi và làm việc phối hợp với các cơ quan trong suốt quá trình chuyển giao con nuôi. Đây là nguồn bổ sung cần thiết, vừa ghi nhận công sức của cán bộ tại cơ sở nuôi dưỡng, vừa góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc và phục vụ.
Tình huống giả định:
Cơ sở nuôi dưỡng nhận hỗ trợ sau khi hoàn tất thủ tục cho con nuôi nước ngoài
Năm 2024, Trung tâm Bảo trợ trẻ em Ngọc Minh tại tỉnh Quảng Nam giới thiệu một bé gái mồ côi cha mẹ cho một gia đình người Canada nhận làm con nuôi. Sau khi hoàn tất hồ sơ và chuyển giao trẻ theo đúng trình tự pháp luật, Sở Tư pháp tỉnh thực hiện quyết toán chi phí theo hướng dẫn của Bộ Tư pháp.
Trong khoản 95% chi phí được chuyển về ngân sách tỉnh, 15% (tương đương khoảng 12 triệu đồng) được bổ sung cho Trung tâm Ngọc Minh để nâng cao thu nhập và đào tạo nhân sự phụ trách hồ sơ con nuôi quốc tế. Số tiền này được ghi nhận, sử dụng đúng mục đích và báo cáo định kỳ cho Sở Tư pháp để tổng hợp gửi về Bộ.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Cơ sở nuôi dưỡng trẻ em là nơi được thành lập hợp pháp để tiếp nhận, chăm sóc và giáo dục trẻ em không có người thân chăm sóc. Trong quá trình giải quyết việc nuôi con nuôi có yếu tố nước ngoài, các cơ sở này sẽ được bổ sung một phần chi phí, trong đó 15% dùng để hỗ trợ quỹ lương và nâng cao năng lực cho đội ngũ nhân viên, góp phần đảm bảo chất lượng chăm sóc trẻ và hiệu quả xử lý hồ sơ.
