Trẻ em nhiễm HIV là nhóm có hoàn cảnh đặc biệt, cần được Nhà nước bảo vệ và hỗ trợ trong học tập. Quyền học tập là quyền hiến định và pháp luật quy định rõ không ai được phép kỳ thị, phân biệt đối xử. Việc từ chối tiếp nhận học sinh nhiễm HIV tại các cơ sở giáo dục là hành vi trái luật và sẽ bị xử phạt hành chính.
1. Cơ sở giáo dục có được từ chối nhận học sinh nhiễm HIV không?
Khoản 1 Điều 13 Luật Giáo dục 2019 quy định như sau:
Điều 13. Quyền và nghĩa vụ học tập của công dân
1. Học tập là quyền và nghĩa vụ của công dân. Mọi công dân không phân biệt dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, giới tính, đặc điểm cá nhân, nguồn gốc gia đình, địa vị xã hội, hoàn cảnh kinh tế đều bình đẳng về cơ hội học tập.
...
Khoản 1 Điều 10 Luật Trẻ em 2016 quy định như sau:
Điều 10. Trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt
1. Trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt bao gồm các nhóm sau đây:
...
đ) Trẻ em nhiễm HIV/AIDS;
...
Trẻ em nhiễm HIV được coi là trẻ có hoàn cảnh đặc biệt, cần được tạo điều kiện học tập bình đẳng. Pháp luật nghiêm cấm mọi hành vi phân biệt đối xử trong môi trường giáo dục. Cơ sở giáo dục không có quyền từ chối vì lý do sức khỏe của học sinh nếu điều đó không ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.
Tình huống giả định
- Bà Tuyết đưa con đi nhập học
Bà Trần Thị Tuyết (trú tại Phường Hải Ninh, Tỉnh Hà Tĩnh) nộp hồ sơ xin nhập học lớp 6 cho con gái là em Nguyễn Thị Minh Trang tại Trường Trung học Cơ sở Nguyễn Trãi. Trong hồ sơ có kèm giấy xác nhận điều trị ARV định kỳ của bệnh viện, vì em Trang nhiễm HIV từ lúc nhỏ do lây truyền từ mẹ. - Ban giám hiệu từ chối tiếp nhận hồ sơ
Ban giám hiệu nhà trường tổ chức họp nội bộ và quyết định không tiếp nhận hồ sơ của em Trang, với lý do “đảm bảo tâm lý ổn định cho các phụ huynh khác” và “tránh rủi ro trong môi trường sinh hoạt tập thể”. -
Bà Tuyết gửi đơn khiếu nại
Gia đình bà Tuyết gọi điện nhiều lần lên văn phòng trường để hỏi lý do, nhưng chỉ nhận được câu trả lời “hồ sơ chưa đủ điều kiện”. Sau đó, bà gửi đơn khiếu nại lên Phòng Giáo dục và Đào tạo. - Phòng Giáo dục và Đào tạo xác nhận có dấu hiệu vi phạm
Phòng Giáo dục tiếp nhận đơn, lập tổ xác minh ban đầu và nhận định hành vi từ chối tiếp nhận học sinh chỉ vì lý do nhiễm HIV là có dấu hiệu vi phạm điểm b khoản 2 Điều 23 Nghị định 117/2020/NĐ-CP. Hồ sơ vụ việc đang được tổng hợp, chưa có quyết định xử phạt chính thức.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Cơ sở giáo dục từ chối nhận học sinh nhiễm HIV sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính như thế nào?
Điểm b khoản 2 và điểm b khoản 4 Điều 23, khoản 5 Điều 4 Nghị định 117/2020/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 23. Vi phạm quy định về chống kỳ thị, phân biệt đối xử đối với người nhiễm HIV
...
2. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
...
b) Từ chối tiếp nhận học sinh, sinh viên, học viên vì lý do người đó nhiễm HIV;
...
4. Biện pháp khắc phục hậu quả:
...
b) Buộc tiếp nhận người nhiễm HIV đối với hành vi quy định tại các điểm b, c khoản 2 và điểm a khoản 3 Điều này;
...
Điều 4. Quy định về mức phạt tiền đối với cá nhân, tổ chức
...
5. Mức phạt tiền được quy định tại Chương II Nghị định này là mức phạt tiền đối với cá nhân. Đối với cùng một hành vi vi phạm hành chính thì mức phạt tiền đối với tổ chức bằng 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.
...
Hành vi từ chối tiếp nhận học sinh, sinh viên, học viên vì lý do nhiễm HIV bị coi là vi phạm pháp luật và sẽ bị xử phạt hành chính từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với cá nhân vi phạm. Nếu vi phạm do tổ chức giáo dục thực hiện, mức phạt sẽ tăng gấp đôi theo Điều 4 của cùng Nghị định, tức từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng.
Bên cạnh đó, điểm b khoản 4 Điều 23 quy định rõ biện pháp khắc phục hậu quả là buộc phải tiếp nhận học sinh, sinh viên, học viên bị từ chối nếu việc từ chối là do lý do nhiễm HIV.
Tình huống giả định
- Phát hiện tình trạng HIV của học sinh
Chị Nguyễn Thị Hạnh, cư trú tại Phường Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, đưa con trai là Nguyễn Minh Khôi (8 tuổi) đến bệnh viện kiểm tra sức khỏe trước khi nhập học lớp 3. Hồ sơ y tế của bé Khôi có thông tin về việc nhiễm HIV bẩm sinh, nhưng bác sĩ xác nhận sức khỏe ổn định, có thể học tập bình thường tại trường phổ thông. - Nộp hồ sơ nhập học
Chị Hạnh nộp hồ sơ cho bé Khôi vào Trường Tiểu học Phường Phong Điền. Hồ sơ gồm đầy đủ giấy tờ, trong đó có giấy khám sức khỏe. -
Bị từ chối tiếp nhận
Nhà trường gọi điện thông báo từ chối tiếp nhận bé Khôi với lý do “hồ sơ sức khỏe chưa phù hợp” và khuyên phụ huynh nên tìm cơ sở giáo dục khác “chuyên biệt hơn”. Chị Hạnh nghi ngờ lý do từ chối liên quan đến việc con trai nhiễm HIV. - Gửi đơn khiếu nại
Chị Nguyễn Thị Hạnh làm đơn khiếu nại gửi đến Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Huế, đề nghị xác minh hành vi phân biệt đối xử của Trường Tiểu học Phường Phong Điền. -
Xác minh và ra quyết định xử phạt
Sau khi xác minh nội dung phản ánh, Phòng Giáo dục phối hợp với Thanh tra Sở Y tế Thừa Thiên Huế kết luận: Trường Tiểu học Phường Phong Điền đã từ chối tiếp nhận học sinh vì lý do nhiễm HIV, vi phạm điểm b khoản 2 Điều 23 Nghị định 117/2020/NĐ-CP.Thanh tra Sở Y tế ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính 15.000.000 đồng đối với nhà trường (áp dụng mức phạt với tổ chức theo khoản 5 Điều 4 cùng nghị định), đồng thời yêu cầu buộc tiếp nhận lại học sinh Nguyễn Minh Khôi theo điểm b khoản 4 Điều 23 Nghị định 117/2020/NĐ-CP.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Việc bảo đảm quyền học tập bình đẳng cho mọi trẻ em là nguyên tắc được pháp luật Việt Nam bảo vệ rõ ràng và nghiêm ngặt. Trẻ em nhiễm HIV thuộc nhóm có hoàn cảnh đặc biệt và không thể bị từ chối tiếp nhận vào các cơ sở giáo dục chỉ vì lý do sức khỏe. Nếu cơ sở giáo dục vi phạm, sẽ bị xử phạt hành chính lên đến 20.000.000 đồng và buộc tiếp nhận lại học sinh.
