Cơ quan điều tra là cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, thực hiện nhiệm vụ điều tra, khởi tố, phát hiện và phòng ngừa tội phạm, bảo đảm quá trình điều tra hợp pháp và khách quan.
Trong hoạt động tố tụng hình sự, việc xác định đúng cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng là yếu tố quan trọng để bảo đảm tính hợp pháp và hiệu lực của các quyết định tố tụng. Cơ quan điều tra là một trong những chủ thể trung tâm trong quá trình phát hiện, xác định tội phạm, song cần hiểu rõ phạm vi thẩm quyền và nhiệm vụ của cơ quan này theo quy định pháp luật hiện hành.
1. Cơ quan điều tra có phải cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng không?
Căn cứ theo văn bản hợp nhất 46/VBHN-VPQH 2025 Bộ luật Tố tụng hình sự:
Văn bản hợp nhất 46/VBHN-VPQH 2025 Bộ luật Tố tụng hình sự
Điều 34. Cơ quan tiến hành tố tụng và người tiến hành tố tụng
1. Cơ quan tiến hành tố tụng gồm:
a) Cơ quan điều tra;
b) Viện kiểm sát;
c) Tòa án....
Như vậy, Cơ quan điều tra được xác định là một trong ba cơ quan tiến hành tố tụng, có thẩm quyền độc lập trong việc tiếp nhận, xác minh, khởi tố và điều tra vụ án hình sự. Thẩm quyền này nhằm bảo đảm giai đoạn điều tra được thực hiện khách quan, đúng pháp luật, trước khi Viện kiểm sát thực hành quyền công tố và Tòa án tiến hành xét xử.
Tình huống giả định
-
Người dân thắc mắc nơi tiếp nhận tố giác tội phạm
Tháng 7/2025, tại TP Hà Nội, bà Phan Thị Thúy phát hiện hành vi trộm cắp tại công ty nơi làm việc và đến trình báo tại Cơ quan Cảnh sát điều tra – Công an TP Hà Nội, nhưng băn khoăn không rõ cơ quan này có phải là cơ quan tố tụng hay chỉ là cơ quan hành chính. -
Luật sư giải thích về cơ quan tiến hành tố tụng
Luật sư cho biết, theo Điều 34 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, Cơ quan điều tra là cơ quan tiến hành tố tụng, có quyền tiếp nhận, khởi tố và điều tra vụ án hình sự. Do đó, việc bà Thúy trình báo tại cơ quan này là đúng thẩm quyền. -
Vụ việc được thụ lý điều tra theo quy định
Sau khi tiếp nhận tin báo, Cơ quan Cảnh sát điều tra tiến hành xác minh, khởi tố vụ án hình sự và phối hợp với Viện kiểm sát để đảm bảo quá trình tố tụng diễn ra hợp pháp, khách quan.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Cơ quan điều tra vụ án hình sự có nhiệm vụ gì?
Căn cứ theo Điều 8 Luật Tổ chức Cơ quan điều tra hình sự 2015:
Luật Tổ chức Cơ quan điều tra hình sự 2015
Điều 8. Nhiệm vụ, quyền hạn của Cơ quan điều tra
1. Tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố.
2. Tiếp nhận hồ sơ vụ án do cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra chuyển giao.
3. Tiến hành điều tra các tội phạm, áp dụng mọi biện pháp do luật định để phát hiện, xác định tội phạm và người thực hiện hành vi phạm tội; lập hồ sơ, đề nghị truy tố.
4. Tìm ra nguyên nhân, điều kiện phạm tội và yêu cầu các cơ quan, tổ chức hữu quan áp dụng các biện pháp khắc phục và ngăn ngừa.
Theo quy định trên, Cơ quan điều tra là chủ thể đầu tiên thực hiện giai đoạn khởi tố và điều tra hình sự, có nhiệm vụ thu thập chứng cứ, lấy lời khai, thực nghiệm điều tra và kiến nghị biện pháp phòng ngừa tội phạm. Kết quả điều tra là cơ sở để Viện kiểm sát quyết định truy tố và Tòa án tiến hành xét xử, đảm bảo quy trình tố tụng hợp pháp.
Tình huống giả định
-
Cơ quan điều tra tiếp nhận tố giác tội phạm
Ngày 10/8/2025, tại TP Đà Nẵng, Cơ quan Cảnh sát điều tra – Công an TP Đà Nẵng tiếp nhận tin báo về hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua mạng. -
Quá trình xác minh và điều tra
Sau khi thụ lý, cơ quan điều tra tiến hành thu thập chứng cứ, làm việc với người bị tố giác, xác định có dấu hiệu tội phạm và ra quyết định khởi tố vụ án hình sự. -
Hoàn tất điều tra và chuyển hồ sơ truy tố
Khi đủ căn cứ, cơ quan điều tra lập hồ sơ đề nghị Viện kiểm sát nhân dân TP Đà Nẵng truy tố bị can ra trước Tòa án nhân dân khu vực Đà Nẵng để xét xử theo quy định pháp luật.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Cơ quan điều tra là cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, cùng với Viện kiểm sát và Tòa án tạo thành ba chủ thể thực hiện quyền tư pháp. Ngoài nhiệm vụ điều tra, cơ quan này còn có trách nhiệm phát hiện, khắc phục và phòng ngừa nguyên nhân phạm tội, góp phần bảo đảm trật tự, an toàn xã hội và hiệu quả hoạt động tố tụng.
