Người sử dụng lao động không được thu học phí khi đào tạo nghề; nếu vi phạm sẽ bị xử phạt hành chính và buộc hoàn trả theo Nghị định 12/2022/NĐ-CP.
Đào tạo nghề trong doanh nghiệp là hoạt động phổ biến nhằm giúp người lao động nâng cao kỹ năng và thích ứng với công việc thực tế. Bộ luật Lao động 2019 đã có quy định cụ thể về việc học nghề, tập nghề, trong đó nêu rõ vấn đề học phí. Nếu doanh nghiệp vi phạm, Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định mức xử phạt hành chính với khung tiền phạt chi tiết theo số lượng người lao động đồng thời buộc hoàn trả lại khoản tiền đã thu.
1. Có được thu học phí khi đào tạo nghề của người lao động?
Khoản 3 Điều 61 Bộ luật Lao động 2019 quy định như sau:
Điều 61. Học nghề, tập nghề để làm việc cho người sử dụng lao động
…
3. Người sử dụng lao động tuyển người vào học nghề, tập nghề để làm việc cho mình thì không phải đăng ký hoạt động giáo dục nghề nghiệp; không được thu học phí; phải ký hợp đồng đào tạo theo quy định của Luật Giáo dục nghề nghiệp.
...
Khoản 3 Điều 61 Bộ luật Lao động 2019 quy định rõ khi ngưởi sử dụng lao động tuyển người vào học nghề, tập nghề để làm việc cho chính mình thì không được thu học phí. Điều này có nghĩa, đào tạo trong trường hợp này chỉ nhằm mục đích chuẩn bị nguồn nhân lực cho doanh nghiệp, không phải hoạt động kinh doanh giáo dục nghề nghiệp. Vì vậy, người lao động không phải gánh thêm chi phí cho việc đào tạo.
Tình huống giả định
-
Người lao động bị yêu cầu đóng học phí khi vào làm việc
Chị Nguyễn Thị Lan (trú tại Phường Bến Thành, TP. Hồ Chí Minh) vừa trúng tuyển vào vị trí công nhân may tại Công ty TNHH Dệt May Hòa Bình. Khi đến làm thủ tục nhận việc, chị Lan được thông báo phải nộp 1,5 triệu đồng gọi là “phí đào tạo nghề” thì mới được bố trí vào xưởng sản xuất. -
Người lao động nắm rõ quy định và từ chối đóng tiền
Do đã tìm hiểu trước quy định tại Bộ luật Lao động 2019, chị Lan biết rõ doanh nghiệp không được phép thu học phí khi tuyển người vào học nghề để làm việc cho mình. Ngay tại buổi làm thủ tục, chị đã trình bày lại căn cứ pháp luật và kiên quyết từ chối nộp khoản phí trên, đồng thời đề nghị công ty ký hợp đồng đào tạo nghề theo đúng quy định. -
Doanh nghiệp buộc phải chấp nhận và không thu học phí
Trước sự kiên quyết của chị Lan cùng dẫn chiếu cụ thể quy định pháp luật, ban quản lý Công ty Dệt May Hòa Bình đã rút lại yêu cầu đóng tiền. Chị Lan được bố trí vào làm việc mà không phải nộp bất kỳ khoản phí nào, đồng thời công ty tiến hành ký hợp đồng đào tạo để bảo đảm quyền lợi đôi bên.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nếu vi phạm thì mức xử phạt là bao nhiêu?
Khoản 1, khoản 3 Điều 14 Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 14. Vi phạm quy định về đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề
1. Phạt tiền đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi: không đào tạo cho người lao động trước khi chuyển người lao động sang làm nghề khác cho mình; hợp đồng đào tạo nghề không có các nội dung chủ yếu theo quy định tại khoản 2 Điều 62 của Bộ luật Lao động; thu học phí của người học nghề, tập nghề để làm việc cho mình; không ký hợp đồng đào tạo với người học nghề, tập nghề để làm việc cho mình đối với trường hợp người sử dụng lao động không phải đăng ký hoạt động giáo dục nghề nghiệp theo quy định tại khoản 3 Điều 61 của Bộ luật Lao động; không trả lương cho người học nghề, tập nghề trong thời gian họ học nghề, tập nghề mà trực tiếp hoặc tham gia lao động; không ký kết hợp đồng lao động đối với người học nghề, người tập nghề khi hết thời hạn học nghề, tập nghề và đủ các điều kiện theo quy định của Bộ luật Lao động theo một trong các mức sau đây:
a) Từ 500.000 đồng đến 2.000.000 đồng đối với vi phạm từ 01 người đến 10 người lao động;
b) Từ 2.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với vi phạm từ 11 người đến 50 người lao động;
c) Từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với vi phạm từ 51 người đến 100 người lao động;
d) Từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với vi phạm từ 101 người đến 300 người lao động;
đ) Từ 15.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với vi phạm từ 301 người lao động trở lên.
...
3. Biện pháp khắc phục hậu quả
a) Buộc người sử dụng lao động trả lại học phí đã thu của người học nghề, tập nghề để làm việc cho mình khi có hành vi thu học phí của người học nghề, tập nghề để làm việc cho mình quy định tại khoản 1 Điều này;
...
Điều 6. Mức phạt tiền, thẩm quyền xử phạt và nguyên tắc áp dụng đối với hành vi vi phạm hành chính nhiều lần
1. Mức phạt tiền quy định đối với các hành vi vi phạm quy định tại Chương II, Chương III và Chương IV Nghị định này là mức phạt đối với cá nhân, trừ trường hợp quy định tại khoản 1, 2, 3, 5 Điều 7; khoản 3, 4, 6 Điều 13; khoản 2 Điều 25; khoản 1 Điều 26; khoản 1, 5, 6, 7 Điều 27; khoản 8 Điều 39; khoản 5 Điều 41; khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 Điều 42; khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 Điều 43; khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6 Điều 45; khoản 3 Điều 46 Nghị định này. Mức phạt tiền đối với tổ chức bằng 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.
...
Theo Điều 14 Nghị định 12/2022/NĐ-CP, nếu người sử dụng lao động vi phạm sẽ bị phạt từ 500.000 đồng đến 20.000.000 đồng, tùy theo số lượng lao động bị vi phạm. Ngoài tiền phạt, người sử dụng lao động còn bị buộc hoàn trả lại toàn bộ học phí đã thu cho người lao động. Lưu ý mức phạt tại Điều 14 áp dụng đối với cá nhân, nếu tổ chức vi phạm sẽ bị phạt gấp đôi.
Tình huống giả định
-
Công ty thu 1 triệu đồng học phí của 30 lao động mới
Tháng 7/2025, Công ty Cổ phần Thương mại Thành Đạt tại Phường Bến Thành (TP. Hồ Chí Minh) tuyển dụng 30 nhân công mới vào vị trí bán hàng. Mỗi người phải đóng 1 triệu đồng gọi là “phí học nghề” mới được nhận việc. -
Người lao động khiếu nại lên Sở Nội vụ
Một số người lao động không đồng ý, đã gửi đơn khiếu nại đến Sở Nội vụ TP. Hồ Chí Minh để bảo vệ quyền lợi. -
Doanh nghiệp bị xử phạt 4.000.000 đồng, buộc hoàn trả số tiền đã thu
Qua kiểm tra, cơ quan chức năng xác định hành vi thu học phí là vi phạm. Công ty bị xử phạt 4.000.000 đồng theo điểm b khoản 1 Điều 14 Nghị định 12/2022/NĐ-CP và buộc hoàn trả toàn bộ số tiền đã thu cho 30 lao động.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Pháp luật lao động quy định rõ ràng người sử dụng lao động không được thu học phí khi đào tạo nghề cho người lao động nhằm phục vụ chính hoạt động của mình. Việc thu tiền học phí nêu trên là hành vi vi phạm pháp luật và xâm phạm nghiêm trọng đến quyền lợi người lao động. Nếu vi phạm, mức xử phạt có thể dao động từ 500.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với cá nhân và gấp đôi đối với tổ chức tùy số lượng lao động liên quan, kèm theo nghĩa vụ hoàn trả tiền đã thu.
