Nhục hình là hành vi tra tấn hoặc đối xử tàn bạo, thường bị lạm dụng trong quá trình điều tra nhằm ép cung người bị bắt giữ. Pháp luật Việt Nam nghiêm cấm tuyệt đối mọi hình thức nhục hình, không phân biệt hậu quả hay động cơ. Nếu công an hoặc người có thẩm quyền sử dụng nhục hình gây thương tích cho người khác thì có thể bị xử lý hình sự nghiêm khắc.
1. Nhục hình là gì, có được dùng nhục hình trong điều tra không?
Khoản 1 Điều 373 Bộ luật Hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 373. Tội dùng nhục hình
1. Người nào trong hoạt động tố tụng, thi hành án hoặc thi hành các biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc mà dùng nhục hình hoặc đối xử tàn bạo, hạ nhục nhân phẩm của người khác dưới bất kỳ hình thức nào, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
...
Điều 14 Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự 2015 quy định như sau:
Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự 2015
Điều 14. Những hành vi bị nghiêm cấm
...
2. Bức cung, dùng nhục hình và các hình thức tra tấn hoặc đối xử, trừng phạt tàn bạo, vô nhân đạo, hạ nhục con người hay bất kỳ hình thức nào khác xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
...
Nhục hình là hành vi cố ý gây đau đớn thể xác hoặc tinh thần, thường được thực hiện bởi người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng. Việc này nhằm ép buộc bị can, người bị bắt, người bị tạm giam khai báo theo ý chí của điều tra viên. Hành vi này không chỉ vi phạm pháp luật Việt Nam mà còn xâm phạm nhân quyền nghiêm trọng theo chuẩn mực quốc tế. Dù để đạt được “mục tiêu điều tra”, nhục hình vẫn bị nghiêm cấm và xử lý nghiêm khắc nếu bị phát hiện.
Tình huống giả định
- Anh Thành bị tiến hành điều tra
Trong quá trình làm việc, điều tra viên liên tục gặng hỏi và không chấp nhận lời khai của anh Thành. Khi anh giữ vững lời khai, cán bộ điều tra có biểu hiện tức giận, bắt anh viết lại lời khai nhiều lần kèm theo thái độ đe dọa. - Anh Thành có dấu hiệu bị đánh đập
Anh Thành bị giữ lại tại trụ sở công an. Trong thời gian này, theo lời kể của người thân sau đó, anh có dấu hiệu bị đánh đập và buộc phải nhận mình có liên quan đến vụ việc. -
Tình trạng của anh Thành
Gia đình được thông báo anh Thành được trả về sau một ngày làm việc với công an. Khi trở về, anh có nhiều vết bầm tím trên người, tinh thần hoảng loạn. Anh cho biết đã bị đánh vào vai và bụng trong thời gian lấy lời khai. -
Gia đình anh Thành làm đơn phản ánh
Gia đình làm đơn phản ánh đến Viện kiểm sát nhân dân tỉnh, yêu cầu làm rõ việc cán bộ điều tra có hành vi dùng nhục hình để buộc anh Thành nhận sai. Vụ việc đang được xem xét, xác minh theo đúng trình tự.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội dùng nhục hình như thế nào?
Điều 373 Bộ luật Hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 373. Tội dùng nhục hình
1. Người nào trong hoạt động tố tụng, thi hành án hoặc thi hành các biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc mà dùng nhục hình hoặc đối xử tàn bạo, hạ nhục nhân phẩm của người khác dưới bất kỳ hình thức nào, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:
a) Phạm tội 02 lần trở lên;
b) Đối với 02 người trở lên;
c) Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt;
d) Đối với người dưới 18 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu, người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng;
đ) Gây thương tích hoặc gây thiệt hại về sức khỏe cho người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 11% đến 60%.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 12 năm:
a) Gây thương tích hoặc gây thiệt hại về sức khỏe cho người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;
b) Làm người bị nhục hình tự sát.
4. Phạm tội làm người bị nhục hình chết, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân.
Điều 373 Bộ luật Hình sự 2015 quy định: Hành vi dùng nhục hình trong hoạt động tố tụng là vi phạm nghiêm trọng. Tùy mức độ, người thực hiện có thể bị phạt tù từ 6 tháng đến 20 năm hoặc tù chung thân nếu gây hậu quả nghiêm trọng như thương tích nặng, làm nạn nhân tự sát hoặc tử vong.
Tình huống giả định
- Anh Hải bị triệu tập
Công an phường Cẩm Lệ, tỉnh Quảng Ngãi triệu tập anh Nguyễn Văn Hải (32 tuổi) để làm rõ nghi vấn liên quan đến một vụ trộm xe máy xảy ra tại khu dân cư gần nhà anh. Anh Hải khẳng định mình không liên quan và yêu cầu được mời luật sư nhưng bị từ chối. - Anh Hải liên tục bị đánh
Trong buổi lấy lời khai thứ hai, điều tra viên liên tục ép anh Hải thừa nhận hành vi trộm xe. Khi anh từ chối ký vào bản nhận tội soạn sẵn, anh bị đánh vào người và mặt. Anh vẫn không nhận tội. -
Anh Hải tiếp tục bị bỏ đói
Anh Hải được đưa về tạm giữ qua đêm tại nhà tạm giữ của công an huyện. Trong thời gian này, anh bị bỏ đói và đe dọa tiếp tục nếu không hợp tác. - Anh Hải được trả tự do
Sau 48 giờ, anh Hải được trả tự do do không có chứng cứ xác thực. Gia đình phát hiện nhiều vết bầm tím, sưng tấy trên cơ thể anh và đưa anh đi bệnh viện cấp cứu. - Gia đình anh Hải gửi đơn tố giác
Kết quả giám định pháp y xác định tỷ lệ tổn thương cơ thể là 18%. Gia đình anh Hải lập tức gửi đơn tố giác đến Viện kiểm sát nhân dân tỉnh, yêu cầu điều tra hành vi dùng nhục hình. Sau khi tiếp nhận hồ sơ, Viện kiểm sát chuyển vụ việc cho cơ quan điều tra nội bộ để xử lý theo thẩm quyền. - Điều tra viên bị khởi tố
Căn cứ kết quả xác minh và kết luận giám định thương tật, điều tra viên trực tiếp thẩm vấn anh Hải bị khởi tố về tội “dùng nhục hình” theo khoản 2 Điều 373 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), với khung hình phạt từ 02 đến 07 năm tù.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Nhục hình là hành vi vi phạm nghiêm trọng nhân quyền và pháp luật Việt Nam. Bất kỳ ai sử dụng nhục hình, dù là trong hoạt động điều tra, cũng đều có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Người thực hiện hành vi này có thể bị phạt tù từ 6 tháng đến tù chung thân, tùy theo mức độ hậu quả gây ra theo Điều 373 Bộ luật Hình sự 2015.
