Chánh án trong tố tụng dân sự có những nhiệm vụ, quyền hạn gì?

Trong tố tụng dân sự, Chánh án Tòa án giữ vai trò trung tâm và có ảnh hưởng lớn đến quá trình giải quyết vụ việc. Họ vừa là người tổ chức, quản lý công tác xét xử, vừa trực tiếp thực hiện những quyền hạn tố tụng quan trọng. Trong một số trường hợp, Chánh án có thể ủy nhiệm cho Phó Chánh án để bảo đảm hoạt động tố tụng không bị gián đoạn.

1. Chánh án trong tố tụng dân sự có những nhiệm vụ, quyền hạn gì?

Khoản 1 Điều 47 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 quy định như sau: 

Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 

Điều 47. Nhiệm vụ, quyền hạn của Chánh án Tòa án

1. Chánh án Tòa án có nhiệm vụ, quyền hạn sau đây:

a) Tổ chức công tác giải quyết vụ việc dân sự thuộc thẩm quyền của Tòa án; bảo đảm thực hiện nguyên tắc Thẩm phán, Hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật;

b) Quyết định phân công Thẩm phán thụ lý vụ việc dân sự, Thẩm phán giải quyết vụ việc dân sự, Hội thẩm nhân dân tham gia Hội đồng xét xử vụ án dân sự; quyết định phân công Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án tiến hành tố tụng đối với vụ việc dân sự bảo đảm đúng nguyên tắc quy định tại khoản 2 Điều 16 của Bộ luật này;

c) Quyết định thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án trước khi mở phiên tòa;

d) Quyết định thay đổi người giám định, người phiên dịch trước khi mở phiên tòa;

đ) Ra quyết định và tiến hành hoạt động tố tụng dân sự theo quy định của Bộ luật này;

e) Giải quyết khiếu nại, tố cáo theo quy định của Bộ luật này;

g) Kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án theo quy định của Bộ luật này hoặc kiến nghị Chánh án Tòa án có thẩm quyền xem xét kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án;

h) Kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét, sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật nếu phát hiện có dấu hiệu trái với Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên theo quy định của Bộ luật này;

i) Xử lý hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự theo quy định của pháp luật;

k) Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật.

...

Chánh án giữ vai trò trung tâm trong tố tụng dân sự, bảo đảm hoạt động xét xử đúng pháp luật và khách quan. Họ có quyền phân công, thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm, Thư ký, đồng thời giải quyết khiếu nại và kháng nghị bản án theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm. Ngoài ra, Chánh án còn có thể kiến nghị sửa đổi văn bản để góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật.

Tình huống giả định 

• Chánh án phân công xét xử
  Ngày 10/7/2025, Tòa án nhân dân khu vực 1 thụ lý vụ án tranh chấp hợp đồng mua bán nhà. Chánh án quyết định phân công Thẩm phán Nguyễn Văn Nam thụ lý giải quyết vụ án.

• Giải quyết khiếu nại tố tụng
  Ngày 20/8/2025, bị đơn khiếu nại về việc chậm tống đạt văn bản tố tụng. Chánh án trực tiếp xem xét và ra quyết định giải quyết khiếu nại.

• Kháng nghị giám đốc thẩm
  Ngày 15/9/2025, phát hiện bản án sơ thẩm có sai lầm nghiêm trọng, Chánh án đã ban hành kháng nghị giám đốc thẩm để bảo vệ tính đúng đắn của hoạt động tố tụng.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo. 

2. Chánh án có được ủy nhiệm thực hiện nhiệm vụ cho Phó Chánh án không?

Khoản 2 Điều 47 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 quy định như sau: 

Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 

Điều 47. Nhiệm vụ, quyền hạn của Chánh án Tòa án

...

2. Khi Chánh án vắng mặt, một Phó Chánh án được Chánh án ủy nhiệm thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Chánh án, trừ quyền kháng nghị quy định tại điểm g khoản 1 Điều này. Phó Chánh án chịu trách nhiệm trước Chánh án về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được ủy nhiệm.

Pháp luật cho phép cơ chế ủy nhiệm để tránh gián đoạn hoạt động tố tụng khi Chánh án vắng mặt. Tuy nhiên, quyền kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm là quyền đặc biệt, chỉ thuộc về Chánh án nên không thể ủy quyền. Việc ủy nhiệm bảo đảm tính liên tục của quá trình giải quyết vụ việc, đồng thời phân định rõ trách nhiệm giữa Chánh án và Phó Chánh án.

Tình huống giả định 

• Chánh án đi công tác
  Ngày 01/8/2025, Chánh án Tòa án nhân dân khu vực 1 đi công tác dài ngày.

• Ủy nhiệm cho Phó Chánh án
  Ngày 02/8/2025, Chánh án ký quyết định ủy nhiệm cho Phó Chánh án Trần Thị Hoa thực hiện các nhiệm vụ điều hành công việc thường xuyên.

• Phó Chánh án thực hiện thẩm quyền
  Trong thời gian ủy nhiệm, Phó Chánh án Trần Thị Hoa phân công Thẩm phán, xử lý khiếu nại tố tụng và ký các quyết định theo thẩm quyền được giao.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo. 

3. Kết luận 

Chánh án Tòa án trong tố tụng dân sự có vai trò trọng yếu, từ tổ chức công tác xét xử, phân công nhân sự, giải quyết khiếu nại đến kháng nghị giám đốc thẩm. Trong trường hợp vắng mặt, Chánh án có thể ủy nhiệm cho Phó Chánh án thực hiện nhiệm vụ, ngoại trừ quyền kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm. Cơ chế này bảo đảm hoạt động tố tụng diễn ra liên tục, khách quan và đúng pháp luật.