Việc đăng tải và tạo dựng các nội dung trên mạng xã hội ngày càng phổ biến, đi kèm theo đó là những hành vi vi phạm đạo đức và pháp luật nhằm thu hút lượt xem. Một trong những hành vi đáng lo ngại là cắt ghép video sai sự thật để gây hiểu nhầm, xuyên tạc hoặc bôi nhọ cá nhân, tổ chức. Pháp luật Việt Nam hiện hành đã có quy định xử lý nghiêm hành vi này nhằm bảo vệ quyền nhân thân và giữ gìn trật tự thông tin trên không gian mạng.
1. Cắt ghép video sai sự thật để câu view có bị xử phạt hành chính không?
Căn cứ Điểm a khoản 1 Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP quy định cụ thể như sau
1. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi lợi dụng mạng xã hội để thực hiện một trong các hành vi sau:
a) Cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân;
...
Người đăng tải hoặc chia sẻ video bị cắt ghép sai sự thật nhằm mục đích gây hiểu nhầm, làm tổn hại đến uy tín hoặc danh dự của người khác sẽ bị xử phạt theo quy định của pháp luật. Mức phạt dao động từ 10 đến 20 triệu đồng tùy thuộc vào mức độ ảnh hưởng và phạm vi lan truyền nội dung. Ngoài ra, cá nhân, tổ chức có thể bị buộc gỡ bỏ nội dung, cải chính thông tin và xin lỗi công khai nếu gây thiệt hại đến người bị ảnh hưởng.
Tình huống giả định
Trịnh Văn Khôi (29 tuổi, trú tại Quảng Nam) đã tải về một đoạn video phát biểu của một đại biểu Quốc hội rồi cắt ghép lại theo hướng châm biếm, xuyên tạc ý nghĩa phát ngôn. Sau đó, Khôi lồng thêm nhạc chế, thêm phụ đề sai lệch để tăng tính hài hước rồi đăng tải lên TikTok với mục đích thu hút tương tác. Chỉ sau 24 giờ, video đạt hơn 500.000 lượt xem và gây phản ứng dữ dội từ cộng đồng mạng. Cơ quan chức năng xác định nội dung video là sai sự thật, gây ảnh hưởng đến uy tín của đại biểu nói trên. Khôi bị xử phạt hành chính 15 triệu đồng theo Nghị định 15/2020/NĐ-CP, buộc gỡ bỏ video, cải chính thông tin và cam kết không tái phạm.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
2. Người bị cắt ghép video sai sự thật có thể khởi kiện đòi bồi thường không?
Căn cứ vào Điều 34 và Điều 592 Bộ luật Dân sự 2015 quy định cụ thể như sau:
Điều 34. Quyền được bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín
1. Danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân là bất khả xâm phạm và được pháp luật bảo vệ.
2. Cá nhân có quyền yêu cầu Tòa án bác bỏ thông tin làm ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của mình.
Việc bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín có thể được thực hiện sau khi cá nhân chết theo yêu cầu của vợ, chồng hoặc con thành niên; trường hợp không có những người này thì theo yêu cầu của cha, mẹ của người đã chết, trừ trường hợp luật liên quan có quy định khác.
3. Thông tin ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân được đăng tải trên phương tiện thông tin đại chúng nào thì phải được gỡ bỏ, cải chính bằng chính phương tiện thông tin đại chúng đó. Nếu thông tin này được cơ quan, tổ chức, cá nhân cất giữ thì phải được hủy bỏ.
4. Trường hợp không xác định được người đã đưa tin ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của mình thì người bị đưa tin có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố thông tin đó là không đúng.
5. Cá nhân bị thông tin làm ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín thì ngoài quyền yêu cầu bác bỏ thông tin đó còn có quyền yêu cầu người đưa ra thông tin xin lỗi, cải chính công khai và bồi thường thiệt hại.
...
Điều 592. Thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm
1. Thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm bao gồm:a) Chi phí hợp lý để hạn chế, khắc phục thiệt hại;
b) Thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút;
c) Thiệt hại khác do luật quy định.
2. Người chịu trách nhiệm bồi thường trong trường hợp danh dự, nhân phẩm, uy tín của người khác bị xâm phạm phải bồi thường thiệt hại theo quy định tại khoản 1 Điều này và một khoản tiền khác để bù đắp tổn thất về tinh thần mà người đó gánh chịu. Mức bồi thường bù đắp tổn thất về tinh thần do các bên thoả thuận; nếu không thoả thuận được thì mức tối đa cho một người có danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm không quá mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định.
Theo pháp luật dân sự, thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm bao gồm cả thiệt hại vật chất và tổn thất tinh thần. Người bị hại không cần chứng minh thiệt hại cụ thể về tiền bạc, mà chỉ cần chứng minh hành vi vi phạm (có nội dung sai sự thật, phát tán trái phép, gây ảnh hưởng tiêu cực) là đã có thể yêu cầu xin lỗi, cải chính công khai và yêu cầu bồi thường mức tổn thất tinh thần hợp lý. Trong nhiều trường hợp, các doanh nghiệp, nghệ sĩ hoặc người có ảnh hưởng lớn còn bị ảnh hưởng hợp đồng, thu nhập, và từ đó có thể yêu cầu bồi thường cả thiệt hại vật chất thực tế.
Tình huống giả định
Nguyễn Tuấn Đạt (24 tuổi), một Youtuber nổi tiếng chuyên đăng tải video “bóc phốt”, đã tự ý lấy hình ảnh của chị Phạm Quỳnh Mai – một chuyên gia tâm lý học nổi tiếng – từ buổi livestream tư vấn, rồi cắt ghép và chèn lời thoại giả để ám chỉ rằng chị có quan hệ bất chính với bệnh nhân. Mặc dù đoạn video chỉ dài 30 giây nhưng lan truyền với tốc độ chóng mặt trên nhiều nền tảng. Việc này khiến chị Mai mất hợp đồng truyền thông với một tổ chức quốc tế, đồng thời bị tổn thương danh dự và phải tạm ngừng công việc trong 2 tháng. Sau khi khởi kiện ra Tòa án nhân dân Quận 3, chị Mai được tuyên thắng kiện, yêu cầu Đạt gỡ toàn bộ nội dung sai sự thật, công khai xin lỗi và bồi thường 150 triệu đồng.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
Kết luận
Cắt ghép video sai sự thật không chỉ vi phạm chuẩn mực đạo đức truyền thông mà còn xâm phạm nghiêm trọng quyền nhân thân. Người thực hiện có thể bị xử phạt hành chính và người bị ảnh hưởng có đầy đủ căn cứ pháp lý để yêu cầu bồi thường, đính chính thông tin và khởi kiện nếu cần thiết.
