Thuốc lá là một trong những nguyên nhân gây ra nhiều bệnh nguy hiểm và tử vong hàng đầu trên thế giới. Để giảm thiểu tác hại của thuốc lá, pháp luật quy định bắt buộc ghi cảnh báo sức khỏe bằng chữ và hình ảnh trên bao bì sản phẩm. Quy định này mang ý nghĩa rõ ràng trong việc nâng cao nhận thức của người tiêu dùng và góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
1. Cảnh báo sức khỏe trên bao thuốc lá có ý nghĩa gì?
Khoản 4 và khoản 5 Điều 2 Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá 2012 quy định như sau:
Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá 2012
Điều 2. Giải thích từ ngữ
...
4. Tác hại của thuốc lá là ảnh hưởng có hại của việc sản xuất, sử dụng thuốc lá gây ra cho sức khỏe con người, môi trường và sự phát triển kinh tế - xã hội.5. Cảnh báo sức khỏe là thông tin bằng chữ và hình ảnh mô tả hoặc giải thích về ảnh hưởng có hại tới sức khỏe con người do việc sử dụng thuốc lá.
...
Theo quy định trên, cảnh báo sức khỏe là nội dung thông tin cụ thể, cả bằng hình ảnh lẫn ngôn ngữ – mô tả các hậu quả tiêu cực của việc hút thuốc lá. Việc này không chỉ giúp người hút nhận thức rõ hơn về những rủi ro mình đang đối mặt như ung thư, bệnh tim mạch, phổi tắc nghẽn… mà còn có tác dụng răn đe, phòng ngừa cho những người chưa hút thuốc, đặc biệt là giới trẻ.
Ngoài yếu tố sức khỏe, thuốc lá còn ảnh hưởng đến môi trường (ô nhiễm không khí, rác thải từ đầu lọc thuốc lá) và làm gia tăng gánh nặng chi phí y tế. Do đó, cảnh báo sức khỏe trên bao bì thuốc lá là một trong những công cụ pháp lý quan trọng để tuyên truyền và nâng cao ý thức cộng đồng về phòng, chống tác hại của thuốc lá.
Tình huống giả định
Tháng 3/2025, anh Nguyễn Minh Huy, một công nhân tại Khu công nghiệp Sóng Thần, tỉnh Bình Dương – có thói quen hút một gói thuốc mỗi ngày. Trong một lần đi khám tổng quát, bác sĩ cho biết anh có dấu hiệu viêm phổi mạn tính và nên dừng hút thuốc ngay. Về nhà, khi nhìn lại vỏ bao thuốc với hình ảnh lá phổi hoại tử kèm dòng chữ “Hút thuốc gây ung thư phổi”, anh mới thực sự thấy sợ và quyết tâm cai thuốc.
Theo Điều 2 Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá 2012, thông tin đó chính là cảnh báo sức khỏe bắt buộc, nhằm giúp người sử dụng hiểu rõ hậu quả của thuốc lá đối với cơ thể. Trường hợp của anh Huy là minh chứng cho hiệu quả của việc cảnh báo trực tiếp qua bao bì sản phẩm.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Vì sao trên bao thuốc lá lại ghi nhãn cảnh báo sức khỏe “Hút thuốc dẫn đến cái chết từ từ và đau đớn”?
Điều 15 Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá 2012 quy định như sau:
Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá 2012
Điều 15. Ghi nhãn, in cảnh báo sức khỏe trên bao bì thuốc lá
1. Thuốc lá được sản xuất, nhập khẩu để tiêu thụ tại Việt Nam phải ghi nhãn, in cảnh báo sức khỏe trên bao bì thuốc lá.
2. Việc ghi nhãn đối với thuốc lá được sản xuất, nhập khẩu để tiêu thụ tại Việt Nam phải được thực hiện bằng tiếng Việt, theo đúng quy định của pháp luật về nhãn hàng hoá và bảo đảm các yêu cầu sau đây:
a) In cảnh báo sức khỏe bằng chữ và hình ảnh bảo đảm rõ ràng, dễ nhìn, dễ hiểu;
...
3. Nội dung cảnh báo sức khỏe trên bao bì thuốc lá phải mô tả cụ thể tác hại của việc sử dụng thuốc lá đối với sức khỏe và thông điệp thích hợp khác, phải được thay đổi theo định kỳ 02 năm một lần.
4. Cảnh báo sức khỏe quy định tại điểm a khoản 2 Điều này phải chiếm ít nhất 50% diện tích của mỗi mặt chính trước và mặt chính sau trên bao, tút, hộp thuốc lá.
Theo đó, mọi sản phẩm thuốc lá tiêu thụ tại Việt Nam đều phải in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh và chữ với nội dung gây ấn tượng mạnh, rõ ràng và dễ hiểu. Cụm từ “Hút thuốc dẫn đến cái chết từ từ và đau đớn” là một trong các mẫu cảnh báo được cơ quan quản lý lựa chọn để mô tả đúng bản chất nguy hiểm và hậu quả kéo dài của việc sử dụng thuốc lá. Đây không phải là lời khuyên đạo đức, mà là nội dung bắt buộc theo quy định nhằm giúp người tiêu dùng nhận thức trực tiếp, cụ thể về rủi ro mình đang đối mặt.
Các thông điệp này được thay đổi định kỳ để tạo tác động mới mẻ, tránh sự thờ ơ, làm quen của người hút thuốc. Ngoài ra, việc in cảnh báo bằng hình ảnh mô tả hậu quả như ung thư miệng, tổn thương phổi… cũng giúp cảnh báo hiệu quả hơn cho người không biết chữ hoặc trẻ vị thành niên – đối tượng dễ bị thu hút bởi bao bì sản phẩm.
Tình huống giả định
Tháng 4/2025, Công ty TNHH Thương mại Minh Thành nhập khẩu lô thuốc lá nhãn hiệu Silverfire từ Indonesia về phân phối tại thị trường Việt Nam. Tuy nhiên, trên bao bì sản phẩm chỉ in dòng chữ cảnh báo bằng tiếng Anh như “Smoking kills” mà không có hình ảnh cảnh báo hay nội dung bằng tiếng Việt theo đúng quy định. Cảnh báo chỉ chiếm một phần nhỏ ở góc bao thuốc, gây khó nhìn và không đạt yêu cầu về diện tích.
Khi kiểm tra, Đội Quản lý thị trường số 1 – Cục Quản lý thị trường TP.Hồ Chí Minh đã lập biên bản xử lý vi phạm đối với công ty. Căn cứ theo Điều 15 Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá 2012, việc ghi nhãn như vậy là không đúng quy định về ngôn ngữ, hình ảnh, nội dung và diện tích bắt buộc của cảnh báo sức khỏe. Toàn bộ lô hàng bị yêu cầu tạm dừng lưu thông trên thị trường và chỉ được phép tiêu thụ sau khi bổ sung nhãn cảnh báo đúng quy định pháp luật Việt Nam.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Cảnh báo sức khỏe trên bao thuốc lá là công cụ pháp lý nhằm mô tả rõ ràng tác hại của việc hút thuốc đối với sức khỏe con người. Pháp luật quy định việc ghi nhãn bắt buộc bằng chữ và hình ảnh, trong đó có thể bao gồm nội dung như “Hút thuốc dẫn đến cái chết từ từ và đau đớn”. Việc này nhằm nâng cao nhận thức và góp phần ngăn chặn hành vi sử dụng thuốc lá trong cộng đồng.
