Cải tạo và phục hồi đất là việc áp dụng biện pháp quản lý, kỹ thuật, cơ giới, sinh học, hữu cơ để xử lý đất ô nhiễm và phục hồi đất thoái hóa.
Hoạt động cải tạo và phục hồi đất giữ vai trò quan trọng trong việc duy trì chất lượng và giá trị sử dụng của đất. Luật Đất đai 2024 đã giải thích rõ khái niệm cải tạo và phục hồi đất, giúp người dân và cơ quan quản lý hiểu đúng bản chất của hoạt động này. Đồng thời, luật cũng đưa ra các nội dung cụ thể để việc bảo vệ, cải tạo và phục hồi đất được thực hiện thống nhất và hiệu quả.
1. Cải tạo và phục hồi đất là gì?
Khoản 4 Điều 3 Luật Đất đai 2024 quy định:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
4. Bảo vệ, cải tạo, phục hồi đất là việc áp dụng các biện pháp quản lý, kỹ thuật, cơ giới, sinh học, hữu cơ tác động vào đất để xử lý đất bị ô nhiễm, phục hồi đất bị thoái hóa.
...
Cải tạo và phục hồi đất không chỉ dừng ở việc xử lý ô nhiễm mà còn bao gồm nhiều giải pháp kỹ thuật và sinh học để khắc phục tình trạng thoái hóa, suy giảm chất lượng đất. Đây là cơ sở để đất có thể tiếp tục được sử dụng hiệu quả, phù hợp với mục đích đã được giao, đồng thời bảo đảm cân bằng môi trường và phát triển bền vững.
Tình huống giả định:
-
Doanh nghiệp nông nghiệp phát hiện đất bị thoái hóa tại tỉnh Nghệ An
Năm 2024, Công ty Cổ phần Nông nghiệp Hòa Bình quản lý một vùng đất trồng lúa tại tỉnh Nghệ An. Sau nhiều năm canh tác, cơ quan chuyên môn xác định khu đất này bị thoái hóa và nhiễm phèn, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất cây trồng. -
Công ty lập kế hoạch cải tạo và phục hồi đất
Trước tình trạng đó, doanh nghiệp phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Nghệ An xây dựng kế hoạch cải tạo đất, trong đó bao gồm biện pháp thau chua rửa mặn, bổ sung phân hữu cơ và sử dụng kỹ thuật sinh học để phục hồi chất lượng đất. Kế hoạch được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và triển khai từng bước. -
Đất canh tác được phục hồi và đưa vào sản xuất
Sau gần hai năm thực hiện, kết quả cho thấy đất đã được cải tạo, độ màu mỡ tăng trở lại và có thể tiếp tục trồng lúa ổn định. Doanh nghiệp lập báo cáo gửi cơ quan quản lý, đồng thời cập nhật dữ liệu vào hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Cải tạo và phục hồi đất được thực hiện theo nội dung nào?
Điều 54 Luật Đất đai 2024 quy định:
Điều 54. Bảo vệ, cải tạo, phục hồi đất
1. Nội dung bảo vệ, cải tạo và phục hồi đất bao gồm:
a) Phân loại các khu vực đất đã được khoanh vùng theo quy định tại điểm c khoản 1, điểm c khoản 2 và điểm c khoản 3 Điều 53 của Luật này;
b) Tổng hợp, xác định phạm vi, mức độ cần bảo vệ, cải tạo, phục hồi đất theo từng khu vực đất đã được phân loại tại điểm a khoản này;
c) Lập kế hoạch và lộ trình thực hiện bảo vệ, cải tạo, phục hồi đất đối với các khu vực đất đã được xác định tại điểm b khoản này;
d) Xác định các biện pháp kỹ thuật, giải pháp kinh tế, xã hội kèm theo các phân tích để lựa chọn phương án tối ưu và quyết định phương án thực hiện;
đ) Lập báo cáo kết quả thực hiện bảo vệ, cải tạo, phục hồi đất;
e) Giám sát, kiểm soát quá trình xử lý, bảo vệ, cải tạo, phục hồi đất.
2. Lập bản đồ các khu vực đất đã thực hiện bảo vệ, cải tạo, phục hồi đất; xây dựng và cập nhật dữ liệu về bảo vệ, cải tạo, phục hồi đất vào cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai.
3. Kiểm soát các khu vực đất bị thoái hóa, ô nhiễm chưa được bảo vệ, cải tạo, phục hồi theo quy định khoản 1 Điều này bao gồm khoanh vùng, cảnh báo, không cho phép hoặc hạn chế hoạt động trên đất nhằm giảm thiểu tác động xấu đến đất.
Việc cải tạo và phục hồi đất được triển khai tuần tự từ khâu phân loại và xác định phạm vi cần xử lý đến khâu lập kế hoạch, chọn phương án kỹ thuật tối ưu và tổ chức thực hiện. Quá trình này còn bao gồm việc lập báo cáo, giám sát, cập nhật dữ liệu vào hệ thống quản lý đất đai và áp dụng các biện pháp kiểm soát đối với khu vực đất bị thoái hóa, ô nhiễm. Nhờ đó, chất lượng đất được cải thiện, sử dụng hiệu quả hơn và công tác quản lý trở nên minh bạch, bền vững.
Tình huống giả định:
-
Cơ quan chuyên môn phát hiện đất bị ô nhiễm tại tỉnh Thái Nguyên
Năm 2025, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Thái Nguyên kiểm tra và phát hiện một số khu đất quanh khu công nghiệp bị ô nhiễm và thoái hóa, cần sớm có biện pháp cải tạo. Kết quả kiểm tra được lập thành báo cáo và khoanh vùng cụ thể trên bản đồ địa chính. -
Chính quyền lập kế hoạch cải tạo và phục hồi đất
Từ dữ liệu phân loại, UBND tỉnh Thái Nguyên giao cho các đơn vị chuyên môn xây dựng kế hoạch cải tạo và phục hồi đất, trong đó xác định rõ phạm vi, mức độ xử lý, thời gian thực hiện và các giải pháp kỹ thuật cần áp dụng. Kế hoạch được thẩm định, phê duyệt và công bố để triển khai. -
Doanh nghiệp được giao đất thực hiện cải tạo và báo cáo kết quả
Trong quá trình triển khai, các biện pháp cơ giới, sinh học và hữu cơ được kết hợp để xử lý đất bị thoái hóa. Báo cáo kết quả được gửi về cơ quan quản lý, đồng thời dữ liệu cải tạo đất được cập nhật vào hệ thống quốc gia. Toàn bộ quá trình được giám sát nhằm bảo đảm tính minh bạch và hiệu quả.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Cải tạo và phục hồi đất là hoạt động quan trọng để duy trì chất lượng và giá trị sử dụng đất bền vững. Khái niệm này được Luật Đất đai 2024 giải thích rõ là việc áp dụng các biện pháp quản lý, kỹ thuật, cơ giới, sinh học, hữu cơ nhằm xử lý đất ô nhiễm và phục hồi đất thoái hóa. Nội dung thực hiện bao gồm phân loại, xác định phạm vi cần xử lý, lập kế hoạch, áp dụng giải pháp kỹ thuật, báo cáo kết quả, giám sát và cập nhật dữ liệu để bảo đảm công tác quản lý minh bạch, hiệu quả.
