Bán hàng rong là hình thức mưu sinh phổ biến của nhiều người dân lao động tự do, nhất là tại các đô thị lớn. Tuy nhiên, để đảm bảo trật tự giao thông, vệ sinh và mỹ quan đô thị, pháp luật đã có quy định cụ thể về phạm vi, địa điểm không được buôn bán. Nếu vi phạm, người bán có thể bị xử phạt hành chính.
1. Bán hàng rong là gì?
Quy định này được nêu cụ thể tại điểm a khoản 1 Điều 3 Nghị định 39/2007/NĐ-CP như sau:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Nghị định này, một số từ ngữ được hiểu như sau:
1. Cá nhân hoạt động thương mại là cá nhân tự mình hàng ngày thực hiện một, một số hoặc toàn bộ các hoạt động được pháp luật cho phép về mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác nhưng không thuộc đối tượng phải đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật về đăng ký kinh doanh và không gọi là "thương nhân" theo quy định của Luật Thương mại. Cụ thể bao gồm những cá nhân thực hiện các hoạt động thương mại sau đây:
a) Buôn bán rong (buôn bán dạo) là các hoạt động mua, bán không có địa điểm cố định (mua rong, bán rong hoặc vừa mua rong vừa bán rong), bao gồm cả việc nhận sách báo, tạp chí, văn hóa phẩm của các thương nhân được phép kinh doanh các sản phẩm này theo quy định của pháp luật để bán rong;
...
Bán hàng rong là hình thức mua bán nhỏ lẻ được thực hiện bởi các cá nhân hoạt động độc lập, tự do và không cần thiết phải đăng ký kinh doanh. Người bán rong thường đi bộ, đẩy xe, hoặc sử dụng phương tiện di chuyển khác để tiếp cận khách hàng ở các khu vực công cộng như lề đường, công viên, chợ tạm, cổng trường học hoặc khu dân cư đông đúc.
Pháp luật hiện hành thừa nhận bán hàng rong như một hình thức hoạt động thương mại. Tuy nhiên, việc thừa nhận này không đồng nghĩa với việc được tự do buôn bán ở mọi nơi. Người bán rong chỉ được phép hoạt động tại những khu vực không bị cấm, ví dụ như các khu vực đã được địa phương quy hoạch, tuyến phố cho phép buôn bán tạm, hoặc các phiên chợ được tổ chức hợp pháp.
Tình huống giả định
Chị Lành là lao động nhập cư từ miền Tây lên TP.HCM, hằng ngày đẩy xe bán bánh giò, bánh bao tại khu vực công viên gần một trường học. Vì không có giấy phép kinh doanh, chị thường xuyên di chuyển để tránh bị kiểm tra. Một hôm, khi đang dừng xe bán hàng trên vỉa hè tuyến đường có biển cấm buôn bán, chị bị lực lượng trật tự đô thị lập biên bản và nhắc nhở về việc bán hàng sai quy định.
Sau đó, chị tìm hiểu thêm và biết rằng hình thức bán hàng rong như mình đang làm vẫn được pháp luật thừa nhận, nhưng không được phép thực hiện tại những nơi cấm hoặc có biển cấm. Từ đó, chị chuyển qua bán tại khu vực chợ tạm do phường cho phép để tránh vi phạm và bị xử phạt.
(Đây là tình huống giả định nhằm minh hoạ vấn đề pháp lý trên)
2. Bán hàng rong tại các khu vực bị cấm thì bị phạt hành chính như thế nào?
Căn cứ theo quy định tại Điều 12 Nghị định 100/2019/NĐ-CP như sau:
Điều 12. Xử phạt các hành vi vi phạm quy định về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ
1. Phạt tiền từ 100.000 đồng đến 200.000 đồng đối với cá nhân, từ 200.000 đồng đến 400.000 đồng đối với tổ chức thực hiện một trong các hành vi vi phạm sau đây:
a) Bán hàng rong hoặc bán hàng hóa nhỏ lẻ khác trên lòng đường đô thị, trên vỉa hè các tuyến phố có quy định cấm bán hàng, trừ các hành vi vi phạm quy định tại điểm c khoản 2, điểm b khoản 5, điểm e khoản 6 Điều này;
...
2. Phạt tiền từ 300.000 đồng đến 400.000 đồng đối với cá nhân, từ 600.000 đồng đến 800.000 đồng đối với tổ chức thực hiện một trong các hành vi vi phạm sau đây:
...
c) Chiếm dụng dải phân cách giữa của đường đôi làm nơi: Bày, bán hàng hóa; để vật liệu xây dựng, trừ các hành vi vi phạm quy định tại điểm b khoản 5; điểm d, điểm e khoản 6 Điều này;
...
5. Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với cá nhân, từ 4.000.000 đồng đến 6.000.000 đồng đối với tổ chức thực hiện một trong các hành vi vi phạm sau đây:
...
b) Sử dụng trái phép lòng đường đô thị, hè phố để: Họp chợ; kinh doanh dịch vụ ăn uống; bày, bán hàng hóa; sửa chữa phương tiện, máy móc, thiết bị; rửa xe; đặt, treo biển hiệu, biển quảng cáo; xây, đặt bục bệ; làm mái che hoặc thực hiện các hoạt động khác gây cản trở giao thông, trừ các hành vi vi phạm quy định tại điểm d, điểm đ, điểm e, điểm g khoản 6; khoản 7; điểm a khoản 8 Điều này;
...
6. Phạt tiền từ 4.000.000 đồng đến 6.000.000 đồng đối với cá nhân, từ 8.000.000 đồng đến 12.000.000 đồng đối với tổ chức thực hiện một trong các hành vi vi phạm sau đây:
...
e) Bày, bán máy móc, thiết bị, vật tư, vật liệu xây dựng hoặc sản xuất, gia công hàng hóa trên lòng đường đô thị, hè phố;
...
Pháp luật hiện hành không cấm tuyệt đối việc bán hàng rong, nhưng có những quy định rất chặt chẽ về nơi được phép buôn bán. Các khu vực như lòng đường, hè phố, dải phân cách, và nơi công cộng có biển cấm đều không được phép sử dụng để bày bán hàng hóa.
1. Bán hàng tại vỉa hè có biển cấm (Điểm a khoản 1): bị phạt 100.000 – 200.000 đồng đối với cá nhân.
2. Bày bán trên dải phân cách giữa đường đôi (Điểm c khoản 2): bị xử phạt từ 300.000 – 400.000 đồng.
3. Bày bán tại lòng đường, hè phố gây cản trở giao thông (Điểm b khoản 5): bị xử phạt 2.000.000 – 3.000.000 đồng.
4. Bày bán máy móc, thiết bị, vật tư xây dựng (Điểm e khoản 6): bị xử phạt 4.000.000 – 6.000.000 đồng.
Tình huống giả định
Anh Hưng bán trái cây rong bằng xe đẩy, thường dựng xe ngay dải phân cách giữa của đường đôi để tiện bán cho cả hai chiều xe. Một hôm, do xe của anh nằm gần đoạn rẽ, một người đi xe máy phải né gấp và suýt xảy ra va chạm với xe ô tô đang chạy tới. Vụ việc khiến giao thông bị rối loạn nhẹ trong vài phút.
Khi lực lượng chức năng kiểm tra, anh Hưng bị lập biên bản và xử phạt 400.000 đồng theo điểm c khoản 2 Điều 12 Nghị định 100/2019/NĐ-CP, vì chiếm dụng dải phân cách giữa để bày bán hàng hóa. Nếu tiếp tục tái diễn và gây cản trở giao thông nghiêm trọng, anh có thể bị xử phạt ở mức cao hơn, lên đến 3.000.000 đồng theo điểm b khoản 5 Điều 12.
(Đây là tình huống giả định nhằm minh hoạ vấn đề pháp lý trên)
3. Các địa điểm cấm bán hàng rong theo quy định pháp luật
Căn cứ vào Điều 6 Nghị định 39/2007/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 6. Phạm vi về địa điểm kinh doanh của cá nhân hoạt động thương mại
1. Trừ trường hợp pháp luật có quy định khác, nghiêm cấm cá nhân thực hiện các hoạt động thương mại tại các khu vực, tuyến đường, địa điểm sau đây:
a) Khu vực thuộc các di tích lịch sử, văn hóa đã được xếp hạng, các danh lam thắng cảnh khác;
b) Khu vực các cơ quan nhà nước, cơ quan ngoại giao, các tổ chức quốc tế;
c) Khu vực thuộc vành đai an toàn kho đạn dược, vật liệu nổ, nhà máy sản xuất đạn dược, vật liệu nổ, doanh trại Quân đội nhân dân Việt Nam;
d) Khu vực thuộc cảng hàng không, cảng biển, cửa khẩu quốc tế, sân ga, bến tầu, bến xe, bến phà, bến đò và trên các phương tiện vận chuyển;
đ) Khu vực các trường học, bệnh viện, cơ sở tôn giáo, tín ngưỡng;
e) Nơi tạm dừng, đỗ của phương tiện giao thông đang tham gia lưu thông, bao gồm cả đường bộ và đường thủy;
g) Phần đường bộ bao gồm lối ra vào khu chung cư hoặc khu tập thể; ngõ hẻm; vỉa hè, lòng đường, lề đường của đường đô thị, đường huyện, đường tỉnh và quốc lộ dành cho người và phương tiện tham gia giao thông, trừ các khu vực, tuyến đường hoặc phần vỉa hè đường bộ được cơ quan có thẩm quyền quy hoạch hoặc cho phép sử dụng tạm thời để thực hiện các hoạt động thương mại;
h) Các tuyến đường, khu vực (kể cả khu du lịch) do Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (gọi tắt là Ủy ban nhân dân cấp tỉnh) hoặc cơ quan được Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ủy quyền quy định và có biển cấm cá nhân thực hiện các hoạt động thương mại;
i) Khu vực thuộc quyền sử dụng của tổ chức, cá nhân tuy không phải là khu vực, tuyến đường, địa điểm cấm sử dụng làm địa điểm kinh doanh theo quy định từ điểm a đến điểm h khoản 1 Điều này nhưng không được sự đồng ý của tổ chức, cá nhân đó hoặc khu vực đó có biển cấm cá nhân thực hiện các hoạt động thương mại.
...
Bán hàng rong là hình thức buôn bán nhỏ lẻ không có địa điểm cố định. Tuy nhiên, không phải ở đâu cũng có thể dừng xe hoặc bày hàng để buôn bán. Pháp luật Việt Nam quy định rõ ràng những khu vực cấm nhằm bảo vệ an toàn trật tự đô thị, môi trường, an toàn giao thông.
Cụ thể, theo khoản 1 Điều 6 Nghị định 39/2007/NĐ-CP, người bán hàng rong không được phép hoạt động tại các địa điểm sau:
-
Khu vực di tích lịch sử – văn hóa, danh lam thắng cảnh đã được xếp hạng
-
Trụ sở cơ quan nhà nước, cơ quan ngoại giao, tổ chức quốc tế
-
Cảng hàng không, bến xe, bến tàu, cửa khẩu, bến phà, sân ga
-
Khu vực quân đội, kho đạn dược, trạm xăng, công trình phòng thủ an ninh
-
Cơ sở tôn giáo, trường học, bệnh viện
-
Vỉa hè, lòng đường, lối vào khu dân cư nếu không được cơ quan có thẩm quyền cho phép
-
Khu vực có biển cấm cá nhân buôn bán
-
Phần diện tích thuộc quyền sử dụng của tổ chức, cá nhân khác nhưng không được đồng ý cho sử dụng
Tất cả các địa điểm trên đều thuộc phạm vi bảo vệ an toàn công cộng hoặc có đặc thù cần kiểm soát. Việc cá nhân tự ý bày bán tại đây không chỉ vi phạm hành chính mà còn tiềm ẩn nguy cơ gây rối loạn trật tự, mất vệ sinh, cản trở giao thông hoặc ảnh hưởng đến an ninh – quốc phòng.
Tình huống giả định
Anh Tính đẩy xe bán cà phê dạo mỗi sáng tại khu vực gần cổng bệnh viện quận. Do vị trí đông người qua lại, anh thường dừng xe ngay phần vỉa hè sát tường rào bệnh viện, tranh thủ bán nhanh cho người nhà bệnh nhân. Một buổi sáng, lực lượng trật tự đô thị đi kiểm tra và yêu cầu anh rời đi ngay lập tức.
Dù không gây cản trở giao thông, anh Tính vẫn bị lập biên bản vì vi phạm quy định cấm buôn bán tại khu vực bệnh viện theo khoản 1 Điều 6 Nghị định 39/2007/NĐ-CP. Cơ quan chức năng giải thích rõ: đây là khu vực đặc thù cần đảm bảo yên tĩnh, vệ sinh và an toàn công cộng, nên tuyệt đối không được buôn bán dù không có biển cấm. Sau sự việc, anh Tính chuyển về bán gần bến xe buýt – nơi phường có thông báo cho phép bán hàng rong vào khung giờ nhất định.
(Đây là tình huống giả định nhằm minh hoạ vấn đề pháp lý trên)
4. Kết luận
Bán hàng rong là hình thức mưu sinh quen thuộc nhưng cần được đặt trong khuôn khổ pháp luật. Pháp luật không cấm hoàn toàn hoạt động này, nhưng quy định rõ về các địa điểm cấm, mức xử phạt tương ứng nếu vi phạm và hành vi nào bị coi là gây cản trở giao thông hoặc nguy hiểm cho cộng đồng. Để bảo vệ quyền lợi và tránh bị xử phạt, người bán hàng rong cần chủ động tìm hiểu các quy định pháp lý, không buôn bán tại nơi bị cấm và tuân thủ hướng dẫn của chính quyền địa phương.
