Hành vi mua bán thận là một trong những hành vi xâm phạm nghiêm trọng đến sức khỏe, tính mạng và nhân phẩm con người, đồng thời bị pháp luật hình sự nghiêm cấm tuyệt đối. Đối với các trường hợp đặc biệt nghiêm trọng, mức án dành cho người phạm tội có thể lên tới tù chung thân. Tuy nhiên, theo quy định hiện hành, hành vi này không thuộc nhóm tội danh bị áp dụng hình phạt tử hình.
1. Án tử hình có áp dụng với hành vi mua bán thận không?
Điều 154 Bộ luật Hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 154. Tội mua bán, chiếm đoạt mô hoặc bộ phận cơ thể người
1. Người nào mua bán, chiếm đoạt mô hoặc bộ phận cơ thể người khác, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:
a) Có tổ chức;
b) Vì mục đích thương mại;
c) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn, nghề nghiệp;
d) Đối với từ 02 người đến 05 người;
đ) Phạm tội 02 lần trở lên;
e) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác với tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:
a) Có tính chất chuyên nghiệp;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác với tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;
c) Đối với 06 người trở lên;
d) Gây chết người;
đ) Tái phạm nguy hiểm.
4. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Theo quy định trên, hành vi mua bán thận có thể bị xử phạt từ 3 năm đến mức cao nhất là tù chung thân nếu thuộc trường hợp đặc biệt nghiêm trọng. Tuy nhiên, Bộ luật Hình sự không quy định hình phạt tử hình cho tội danh này. Do đó, dù hành vi có thể gây hậu quả nặng nề như làm chết người hoặc tổ chức buôn bán thận chuyên nghiệp, thì người phạm tội vẫn không bị áp dụng án tử hình.
Tình huống giả định
Nguyễn Minh Cường, 38 tuổi, trú tại quận Tân Phú, TP. Hồ Chí Minh, cầm đầu một đường dây môi giới và mua bán thận trái phép hoạt động tinh vi tại nhiều tỉnh, thành phía Nam. Sau quá trình điều tra, cơ quan công an xác định Cường đã tổ chức cho ít nhất 12 trường hợp bán thận, trong đó có một người tử vong sau phẫu thuật do biến chứng nặng.
Nguyễn Minh Cường bị khởi tố về tội “Mua bán, chiếm đoạt mô hoặc bộ phận cơ thể người” theo khoản 3 Điều 154 Bộ luật Hình sự với các tình tiết tăng nặng gồm “gây chết người” và “có tính chất chuyên nghiệp”. Với hành vi đặc biệt nghiêm trọng này, Cường đối diện mức án cao nhất là tù chung thân.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Mua bán thận của trẻ em có bị xem là tình tiết tăng nặng không?
Khoản 1 Điều 52 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung bởi điểm b khoản 2 Điều 2 Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017) quy định như sau:
Điều 52. Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự
1. Chỉ các tình tiết sau đây mới là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự:
...i) Phạm tội đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ có thai hoặc người đủ 70 tuổi trở lên;
...
Theo quy định trên, nếu người phạm tội mua bán thận mà nạn nhân là người dưới 16 tuổi, thì hành vi đó sẽ bị xem là có tình tiết tăng nặng. Đây là một trong những yếu tố thể hiện mức độ nguy hiểm cao hơn của hành vi, có thể làm tăng mức hình phạt trong quá trình xét xử. Trong thực tế, việc nhắm vào trẻ em để thực hiện hành vi mua bán bộ phận cơ thể bị coi là đặc biệt nghiêm trọng, có thể khiến tòa án áp dụng mức hình phạt nặng nhất trong khung hình phạt.
Tình huống giả định
Tháng 5/2024, Trần Quốc Đạt, 42 tuổi, cư trú tại huyện Đức Hòa, tỉnh Long An, dụ dỗ và môi giới cho hai bé trai 14 và 15 tuổi ở địa phương bán thận cho một khách hàng với giá 250 triệu đồng mỗi ca. Đạt là người trực tiếp sắp xếp thủ tục, đưa các em đến bệnh viện tư nhân ở TP. Hồ Chí Minh để khám và thực hiện phẫu thuật. Sau ca phẫu thuật, một em gặp biến chứng nặng, phải điều trị kéo dài.
Cơ quan điều tra xác định hành vi của Trần Quốc Đạt vi phạm nghiêm trọng quy định pháp luật và gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của người dưới 16 tuổi. Đạt bị khởi tố theo Điều 154 Bộ luật Hình sự, với tình tiết tăng nặng là “phạm tội đối với người dưới 16 tuổi”. Trong quá trình truy tố, viện kiểm sát đề nghị mức án nghiêm khắc thuộc khung hình phạt từ 12 năm đến tù chung thân.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Mua bán thận là hành vi bị nghiêm cấm tuyệt đối và có thể bị xử lý hình sự với mức án tối đa lên đến tù chung thân. Đặc biệt, nếu hành vi này được thực hiện đối với trẻ em dưới 16 tuổi, thì đây là tình tiết tăng nặng theo quy định của Bộ luật Hình sự, làm gia tăng mức độ nghiêm khắc trong xét xử.
