Trong quá trình khám chữa bệnh bằng y học cổ truyền, việc kê đơn thuốc đóng vai trò đặc biệt quan trọng và cần tuân thủ đúng quy định của pháp luật. Trước hết, không phải ai hành nghề y cũng được phép kê đơn thuốc cổ truyền. Pháp luật đã quy định rõ những đối tượng đủ điều kiện thực hiện hoạt động này, cùng các yêu cầu chặt chẽ về trình độ chuyên môn và chứng chỉ hành nghề.
1. Ai được phép kê đơn thuốc cổ truyền?
Điều 3 Thông tư 44/2018/TT-BYT quy định như sau:
Điều 3. Người được kê đơn thuốc
1. Người có chứng chỉ hành nghề khám bệnh, chữa bệnh (sau đây gọi chung là người hành nghề) được kê đơn thuốc thang, kê đơn kết hợp thuốc thành phẩm và thuốc thang:
a) Bác sĩ chuyên khoa y học cổ truyền, bác sĩ có chứng chỉ đào tạo định hướng về chuyên khoa y học cổ truyền có thời gian tối thiểu 6 tháng;
b) Cử nhân y học cổ truyền đã được đào tạo tương đương với văn bằng bác sĩ;
c) Y sĩ y học cổ truyền;
d) Lương y....
Theo quy định trên, chỉ những người hành nghề có chứng chỉ hợp pháp và thuộc một trong các nhóm chuyên môn nêu trên mới được quyền kê đơn thuốc cổ truyền. Đặc biệt, đối với cử nhân y học cổ truyền, phải là người đã hoàn tất chương trình đào tạo tương đương với bác sĩ thì mới được phép kê đơn. Nếu chưa đáp ứng điều kiện này, dù có bằng cử nhân nhưng không được phép kê đơn thuốc cổ truyền.
Việc giới hạn đối tượng được kê đơn là nhằm đảm bảo an toàn cho người bệnh, đồng thời tránh tình trạng kê đơn tràn lan, không đúng chuyên môn dẫn đến hậu quả nghiêm trọng trong điều trị. Ngoài ra, với các bài thuốc gia truyền, chỉ người có chứng chỉ hành nghề bài thuốc gia truyền mới được phép kê đơn và chỉ giới hạn trong bài thuốc đã được cấp phép.
Tình huống giả định
Tháng 3/2025, chị Lê Thị Huyền Trang, tốt nghiệp cử nhân y học cổ truyền tại một trường cao đẳng y dược tư thục – bắt đầu làm việc tại một phòng khám Đông y tư nhân tại TP. Cần Thơ. Dù chưa hoàn tất chương trình đào tạo tương đương với bác sĩ, chị Trang vẫn tự kê đơn thuốc cổ truyền cho bệnh nhân theo yêu cầu của chủ cơ sở.
Sau một cuộc kiểm tra chuyên môn định kỳ, Thanh tra Sở Y tế TP. Cần Thơ phát hiện chị Trang chưa đủ điều kiện để kê đơn thuốc cổ truyền theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 3 Thông tư 44/2018/TT-BYT. Chủ cơ sở bị xử phạt vì giao việc sai phạm, còn chị Trang bị nhắc nhở và tạm đình chỉ việc hành nghề kê đơn cho đến khi hoàn thiện đầy đủ hồ sơ chuyên môn.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Khi kê đơn thuốc cổ truyền cần tuân thủ những nguyên tắc nào theo quy định của pháp luật?
Điều 5 Thông tư 44/2018/TT-BYT quy định như sau:
Điều 5. Nguyên tắc kê đơn thuốc cổ truyền, thuốc dược liệu
Người hành nghề chỉ được kê đơn thuốc sau khi có kết quả khám bệnh, chẩn đoán bệnh.
Kê đơn thuốc phải phù hợp với chẩn đoán bệnh và tình trạng bệnh.
Được kê đơn phối hợp thuốc thang và thuốc thành phẩm trên một người bệnh mà giữa các thuốc này có sự trùng lặp một số vị thuốc trong thành phần, công thức.
Trường hợp có sửa chữa nội dung đơn thuốc thì người kê đơn phải ký tên ngay bên cạnh nội dung sửa.
Trường hợp đơn thuốc có chứa dược liệu độc thuộc Danh mục dược liệu độc làm thuốc ban hành kèm theo Thông tư số 42/2017/TT-BYT thì phải ghi rõ số lượng bằng số và bằng chữ; trường hợp số lượng dưới 10 thì phải ghi số 0 ở phía trước.
Không được ghi vào đơn thuốc các nội dung quảng cáo, tư vấn, hướng dẫn sử dụng sản phẩm không phải là thuốc nhằm mục đích chữa bệnh.
Từ quy định trên, có thể thấy việc kê đơn thuốc cổ truyền không chỉ cần đúng chuyên môn mà còn phải tuân thủ một số nguyên tắc hành nghề cụ thể. Đơn thuốc chỉ được viết sau khi người hành nghề đã trực tiếp khám, chẩn đoán tình trạng bệnh nhân. Nội dung kê đơn phải phù hợp với diễn tiến bệnh, đặc biệt chú ý trong các trường hợp dùng dược liệu độc, cần ghi rõ ràng, đủ thông tin bằng cả số và chữ để tránh nhầm lẫn.
Đồng thời, các hành vi lợi dụng đơn thuốc để quảng cáo thực phẩm chức năng, sản phẩm không phải là thuốc dưới dạng kê đơn đều bị cấm. Điều này nhằm bảo vệ quyền lợi và sự an toàn của người bệnh, cũng như đảm bảo tính trung thực, minh bạch trong khám chữa bệnh bằng y học cổ truyền.
Tình huống giả định
Tháng 4/2025, ông Phạm Văn Hậu, một lương y hành nghề khám chữa bệnh bằng thuốc Nam tại huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam – kê đơn cho bệnh nhân bị cảm cúm. Trong đơn, ngoài các vị thuốc như kinh giới, tía tô, xuyên tâm liên…, ông Hậu còn ghi thêm một loại viên uống bổ gan không rõ nguồn gốc, kèm dòng mô tả “giúp phục hồi nhanh, kháng viêm hiệu quả vượt trội”. Ngoài ra, trong một số đơn khác, ông cũng không ghi rõ số lượng dược liệu độc bằng cả số và chữ theo đúng quy định.
Khi bị kiểm tra, cơ quan chuyên môn xác định ông Hậu đã vi phạm nhiều nguyên tắc kê đơn theo Điều 5 Thông tư 44/2018/TT-BYT. Cụ thể: kê đơn sai nội dung, quảng cáo trong đơn thuốc và vi phạm quy tắc ghi dược liệu độc. Cơ sở bị nhắc nhở và xử phạt hành chính, đồng thời buộc chấn chỉnh lại toàn bộ quy trình kê đơn và hoạt động chuyên môn.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Không phải ai cũng được phép kê đơn thuốc cổ truyền mà phải thuộc nhóm người hành nghề có đủ điều kiện theo quy định. Ngoài ra, khi kê đơn, người hành nghề cần tuân thủ các nguyên tắc chuyên môn như: chỉ kê đơn sau khi khám bệnh, kê đúng tình trạng bệnh, ghi thông tin rõ ràng, đặc biệt là khi sử dụng dược liệu độc hoặc phối hợp thuốc. Tất cả nhằm đảm bảo an toàn cho người bệnh và tính minh bạch trong hành nghề y học cổ truyền.
